Jeroen Heuvel  – Op weg naar authenticiteit. Essays

Jeroen Heuvel
Op weg naar authenticiteit
Een liber amicorum in twee delen voor Jeroen Heuvel
samengesteld door Peter de Rijk en Scott Rollins
Curaçao, Nederland
omslagillustratie Jeroen Heuvel
gebrocheerd in omslag met flappen, 352 blz.,
+ fotokatern 8 blz.,
€ 24,50
eerste druk december 2023, januari 2024
ISBN 978-94-93214-34-7

Op weg naar authenticiteit is een liber amicorum in twee delen voor Jeroen Heuvel. Het aanvankelijke idee om een standaard liber amicorum voor hem te maken, lieten de samenstellers Scott Rollins en Peter de Rijk varen. Zij wilden hem zelf ook aan het woord laten met een omvangrijke selectie uit de honderden stukken die hij in de loop van pakweg de laatste kwart eeuw in verschillende Antilliaanse periodieken heeft gepubliceerd.

Geboren (uit Nederlandse ouders) en getogen op Curaçao is Jeroen Heuvel Curaçaoënaar in hart en nieren. Dit perspectief levert een scherpzinnige kijk op de recente ontwikkelingen van zijn geboorteland en hoe het zich verhoudt tot Nederland. Met zijn beheersing van het Nederlands en Papiamentu is hij de ideale vertaler van zijn cultuur. Naast beschouwingen over aspecten van de cultuur, taal, literatuur en geschiedenis van zijn geboorte-eiland Curaçao, zijn er een paar vertalingen en enkele prachtige sfeerverhalen van zijn hand opgenomen. Nog steeds levert Jeroen Heuvel regelmatig bijdragen aan het Antilliaans Dagblad. Ook heeft hij in het Papiaments en Nederlands gepubliceerd in het meertalig Curaçaose sociaal-culturele tijdschrift Kristòf. Zijn eerste journalistieke bijdragen die meermaals toneel (en soms lokale politiek) belichten, komen uit het dagblad Amigoe. Een flink aantal artikelen, veelal uit het Antilliaans Dagblad, is digitaal te lezen op de onvolprezen blogspot Caraïbisch Uitzicht van de Werkgroep Caraïbische Letteren.

In het eerste deel introduceert Jeroen Heuvel zichzelf door over (het werk van) anderen te schrijven, zoals Frank Martinus Arion, Barche Baromeo, Lucille Berry Haseth, Krijn de Best, Paul Brenneker, Maryse Condé, Rudolf Crispulo, Luis Daal, Colá Debrot, Ronald Donk, Nydia Ecury, Henk Egbers, Radna Fabias, Carel de Haseth, Rihana Jumalidin, Jan de Heer, Bernadette Heiligers, Pim Heuvel, Dorie Heuvel-Meijer, Ita Heuvel-Nicolas, Anton Koolhaas, Michiel van Kempen, Pierre Lauffer, Diana Lebacs, Boeli van Leeuwen, Tip Marugg, Ralf Mohren, Jules de Palm, Walter Palm, Rudi Plaate, Miguel Pourier, Scott Rollins, Lionel Romney, Jan-Willem Roozenboom, Wim Rutgers, Alfred Schaffer, Edsel Samson, Shrinivási, Tula, Erich Zielinski. In deel twee schrijven vrienden, familie en collega’s over Jeroen Heuvel: Elodie Heloise, Ita Heuvel-Nicolas, Michiel van Kempen, Brede Kristensen, Wim Rutgers, Clay Toppenberg, Lex Veerkamp.

Jeroen Heuvel (1957) werd geboren op Curaçao. Hij studeerde tot 1981 aan het Hoger Instituut voor Dramatische Kunsten, Studio Herman Teirlinck te Antwerpen. Hij kreeg zijn eerste rol in toneelstuk Naamloos… Naamloos, van Edsel Samson en speelde voorts diverse solovoorstellingen zoals Zwarte Pelgrim en Mijn Zuster de Negerin. Jeroen Heuvel baseerde toneelvoorstellingen op boeken van onder meer Derek Walcott, Maryse Condé, Tip Marugg en Boeli van Leeuwen en heeft bijgedragen aan tientallen theaterproducties in Nederland en op Curaçao. Hij ontpopt zich als storyteller van voornamelijk Caraïbische verhalen, vertaler en recensent. Daarnaast is hij tot aan zijn pensioen leraar Papiaments en literatuur. In zijn vrije tijd is hij al enkele decennia belangeloos belangenbehartiger van Uitgeverij In de Knipscheer, beheert voor de uitgeverij een boekendepot op Curaçao en vertegenwoordigt hij aldaar de uitgeverij op tal van lokale boekpresentaties.

Meer over Jeroen Heuvel bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een fijne manier van schrijven plus een thematiek die behalve historisch ook actueel is, dat maakt dit boek zeer boeiend.» – Marjo van Turnhout

Over ‘Het theater der herinneringen’ van Peter Lenssen op Leestafel 23 november 2023:
(…) Het begon in een vakantie met Erik en de kinderen. Ze waren in Zwitserland, waar ‘het eindstation’ ligt van de frontlijn van de Eerste Wereldoorlog, een lijn vanaf Nieuwpoort in West-Vlaanderen. Een ander uitstapje, naar Keulen, liet Meryem kennis maken met Käthe Kollwitz. Het zaadje was geplant, en nu bezoekt ze de plaatsen waar Käthe geweest is. Liever nog: waar diens zoon Peter geweest is. Hij diende in het Duitse leger en is daar in de buurt van Vladslo gesneuveld. Maar waar is hij begraven? En wat is de geschiedenis van de beelden die zijn moeder maakte? Het beroemde werk dat op de militaire begraafplaats in Vladslo staat is het ouderpaar dat rouwt om hun omgekomen zoon. (…) Twee levens, die van Mereym en Käthe Kollwitz, raken verstrengeld. Het boek is een eerbetoon aan de kunstenares, die natuurlijk ook onderwerp van fascinatie is van de schrijver zelf. Ook verhaalt het boek over de gevolgen van oorlog en van onderdrukking. Het geeft een cynische kijk op de verheerlijking van oorlog. Lenssen bekritiseert de vercommercialisering van herdenkingsplaatsen bij monde van Meryem. (…) Een lijvige roman, met behalve bovengenoemde thematiek nog zo veel meer, kritiek op Heerlen bijvoorbeeld. Een fijne manier van schrijven plus een thematiek die behalve historisch ook actueel is, dat maakt dit boek zeer boeiend. (…)
Lees meer
Meer over ‘Het theater der herinneringen’
Meer over Peter Lenssen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Mooi hoe Monkhorst met fantasie en vervolgens met gedegen onderzoek naar het leven in die tijd een roman heeft geconstrueerd.» – Hein van der Hoeven

Over ‘De vriend van Matisse’ van Theo Monkhorst op Elders, 27 november 2023:

Het boek voert de lezer naar het Noord-Franse platteland zoals dat er in 1903 moet hebben uitgezien. Het verkeer gaat per paard, per ezel en in bijzondere gevallen per koets. Van trein en tram nog geen spoor in deze uithoek aan de grens met België. Hier woont de hoofdpersoon van de roman: een boer op leeftijd die bevriend raakt met de jonge, toen nog net niet doorgebroken schilder Henri Matisse (1869–1954). (…) Naast zijn agrarische bezigheden schrijft boer Théodore. Hij noteert zijn overpeinzingen op papier en bewaart die voor zichzelf. Ze worden in de roman cursief weergegeven. Mooie gedachten. (…) Matisse komt naar de streek van de boer om er te schilderen. Matisse komt te logeren bij de boer, ze raken bevriend. Logé en gastheer gaan het gesprek aan over de liefde van de boer voor zijn dieren en de passie van de schilder voor de schilderkunst. (…) Matisse schildert ter plaatse de ondergaande zon en voltooit daarmee zijn eerste expressionistische schilderij. Dat wordingsproces beschrijft Monkhorst. ‘Dit werk van Matisse leek uit vloeibaar zonlicht gegoten te zijn; licht dat alle kleuren feller maakte, dat pijn deed aan de ogen.’ (…)  De boer heet voluit Théodore le Nid du Moine. (…) Schiet je Frans tekort, dan gaat er wellicht een lichtje branden bij het lezen van de slotregels. ‘Het huis van zijn vriend in het lege land tussen Champagne en Vlaanderen heeft hij (= Matisse) nooit weer bezocht. Er woont nu een schrijver, nazaat met dezelfde naam, zonder varkens en kippen.’ Mooi hoe Monkhorst zich verbeeld heeft dat de jonge Matisse ooit in zijn huis moet hebben rondgelopen en met die fantasie en vervolgens met gedegen onderzoek naar het leven in die tijd een roman heeft geconstrueerd.

Bron
Meer  over ‘De vriend van Matisse’
Meer over Theo Monkhorst bij Uitgeverij In de Knipscheer

Ton van Reen werkt aan nieuwe grote roman

Schrijver Ton van Reen onderzoekt al meer dan dertig jaar de verhalen over Isa, die in oosterse kerken gezien wordt als Jezus  en begraven ligt in India. Op zijn reizen bezocht hij de plaatsen waar deze Isa verbleef. Volgend jaar verschijnt zijn boek over zijn bevindingen, dat draait om de vraag Is of was Isa Jezus? Rond het begin van onze jaartelling verbleef in Palestina een boeddhistische zendeling die Isa heette en de woorden van prins Siddharta Gautama, de latere Boeddha, verspreidde. Deze Boeddha leefde meer dan 400 jaar voor Chr. In het begin van onze jaartelling had diens aanhang het grootste deel van de toenmalig bekende wereld bereikt. In die tijd waren er al boeddhistische woonvormen in Jeruzalem, Alexandrië, Rome, Aleppo, en meerdere plaatsen waar boeddhistische zendelingen verbleven en vrij konden leven. Opmerkelijk is ook dat de woorden van Boeddha veel overeenkomen met de woorden van de man die wij Jezus noemen. In de vroegste geschiedenis van het westerse christendom werd ook Boeddha vereerd, zoals in de tweede eeuw werd geschreven door Clemens van Alexandrië. Het leven van Isa is ook de basis van het verhaal over de heilige graal. De graal is de kelk van de paus die hij meenam nadat hij uit Rome werd verjaagd en zich vestigde in Avignon. De Romeinen, die toentertijd een groot deel van de wereld in Europa en in het Midden-Oosten bestuurden, hielden zich afzijdig van religies. Isa, lokaal ook Youza genoemd, was een zendeling uit Srinagar, dat nu in Noord-India ligt. Isa werd 82 jaar oud. Zijn graftombe is er nog steeds. Er is veel over Isa geschreven, maar al deze boeken zijn door de Rooms-Katholieke kerk in de ban gedaan. Ze stonden op de lijst van verboden boeken, de index, zodat ze ons zelden of nooit hebben bereikt. De kennis over het leven van Isa bleef beperkt tot landen in het Midden-Oosten, bij de oosterse christenen zoals de Thomas-christenen in India.
Meer over Ton van Reen bij Uitgeverij In de Knipscheer

Ernst Jansz over ‘Dan huilt mijn hart’

Op donderdag 23 november 2023 om 16.35 uur is Ernst Jansz te zien bij ‘Te Mooi Voor Woorden’ (Omroep MAX), een serie over betekenisvolle en ontroerende liedjes in de Nederlandse taal. In elke aflevering staat één lied centraal samen met de bijbehorende artiest. Wat is de betekenis van een lied dat je raakt? Wat is de achtergrond van het nummer en waarom werd het geschreven? In aflevering drie van Te Mooi Voor Woorden spreken we Ernst Jansz, oprichter van de band Doe Maar. Ernst vertelt over zijn biografische repertoire, hij haalt inspiratie voor zijn liederen uit zijn emoties, zowel vreugde als verdriet. Het nummer ‘Dan huilt mijn hart’ is geïnspireerd door de oorlog in Vietnam en zijn vader die in het verzet heeft gezeten in de Tweede Wereldoorlog. Het nummer verscheen voor het eerst op het album ‘De Neerkant’ uit 2018.
Kijk hier naar de uitzending
Meer over ‘De Neerkant’
Kijk hier naar de officiële video van ‘Dan huilt mijn hart’
Meer over Ernst Jansz bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het knappe aan de verteltrant is dat hij de truttigheid en de traagheid van de naoorlogse jaren omarmt.» – Casper Postmaa

Over ‘Het leven is snel genoeg’ van Hein van der Hoeven in Den Haag Centraal, 23 november 2023:
(…) Het vergelijken van de wijze waarop beide landen en culturen na de Tweede Wereldoorlog opkrabbelden gebeurt meestal met plaatjes van rokende schoorstenen in het Ruhrgebied, exportcijfers en historische beschouwingen, maar je kunt er ook verhalen over schrijven. De Haagse auteur en oud-diplomaat Hein van der Hoeven (1951) deed dat op een bijzondere manier. Aan de hand van twaalf schilderijen van kunstenaar Diederik Gerlach (1956) schreef hij twee novellen (‘Het leven is snel genoeg’ en ‘De Hofmeister-knik’) waarin beide werelden elkaar ontmoeten. Het idee kwam van Gerlach, die in zijn werk zwaar op de Duitse cultuur leunt en behalve in Den Haag ook in Berlijn een atelier heeft. Zijn intrigerende schilderijen zijn collages van herinneringen aan de jaren vijftig en zestig die meestal verwijzen naar Duitse onderwerpen. Vreemde, maar ook sfeervolle schilderijen die luchtspiegelingen zijn van een verleden dat zó nooit heeft bestaan. Als een soort lsd-trip avant la lettre. De manier waarop Hein van der Hoeven de beelden in zijn vertellingen heeft verwerkt, is bijzonder. Het lijkt alsof hij het ontstaansproces heeft omgedraaid. Alsof de verhalen er eerst waren en Gerlach vervolgens de illustraties maakte. Het knappe aan de verteltrant is dat hij de truttigheid en de traagheid van de naoorlogse jaren omarmt zonder dat het in de verhalen aan vaart en spanning ontbreekt. Sterker nog, de vaak onbeholpen wijze waarop de jonge mannelijke hoofdpersonen met de normen van de nieuwe tijd omgaan vergroot de geloofwaardigheid van de bijna-complotten waarin zij verzeild raken. Een jongensboek voor volwassenen, zoiets. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het leven is snel genoeg’
Meer over Hein van der Hoeven bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Diederik Gerlach bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een taal die je doet luisteren als naar een oud verhaal.» – Hettie Marzak

Over ‘De donkere kamer’ van Aly Freije en Annemarie van Buuren op  MeanderMagazine, 23 november 2023:

(…) Freije weet met symbolen en beelden een landschap op te roepen dat vol is van dreiging, verlies en rouw. Landschappen en de elementen van lucht en water zijn betekenis dragend in deze gedichten, misschien omdat de dichter zelf afkomstig is uit het hoge noorden van Groningen, waarmee ze zich sterk verbonden weet. Haar geboortegrond is een bron van inspiratie voor de verhalen die zij in haar gedichten weeft. Die zouden goed passen in de eeuwenoude verteltraditie in Groningen, waar de oudste Nederlandse sprookjes vandaan komen. Ook geven haar de gedichten soms dezelfde sfeer weer die je aantreft in de gedichten van Hendrik de Vries in zijn bundel ‘Toovertuin’ uit 1946. De beelden die Freije gebruikt, zijn visueel en voorstelbaar, maar altijd blijft er een vleugje geheimzinnigheid hangen en niet alles wordt verteld. Er is een verbondenheid met mensen en gebeurtenissen uit het verleden die hun schaduw werpen in het heden, er is een gevoel van verlatenheid en verdriet, gevat in een taal die je doet luisteren als naar een oud verhaal. (…)  Annemarie van Buuren gebruikte voor de foto’s uit deze bundel een houten droge-plaat camera uit 1880, waarvan de afdrukken nevelig en suggestief zijn. Daardoor roepen ze een geheel eigen sfeer op van vroeger, van verlangen en verleden en daarom passen ze wonderwel bij de gedichten van Freije. Het is een spel geworden van associëren en reageren op elkaars werk, een interactie van beeld en taal. (…)
Lees hier de recensie op Meander
Meer over ‘De donkere kamer’
Meer over Aly Freije bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Annemarie van Buuren bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een Indische familiekroniek die overgaat in een Italiaanse maffiathriller.» – Peter Bruyn

Over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’ van Johnny Laporte in Haarlems Dagblad, 15 november 2023:

(…) Johnny Laporte speelt inmiddels een halve eeuw ‘leadguitar’ bij Barrelhouse, misschien wel de beste bluesgroep van Nederland. (…) Daarnaast was hij nauw betrokken bij de comeback van Oscar Benton, de in 2020 overleden Haarlemse blueszanger. (…)  Daarna maakte Laporte tijd voor zijn bijna vijfhonderd bladzijden omvattende literaire debuut ’Zwijgen zweeg gezwegen’: (…) een labyrint aan verhaallijnen en intriges die naarmate het boek vordert steeds fantastischer worden. (…) John, in 1952 geboren in Medan op Sumatra, komt in 1958 met zijn ouders, broers en zus naar Haarlem-Noord, waar hij zijn jeugd doorbrengt. Vader overlijdt na twee jaar. Hij kan niet tegen het Nederlandse klimaat. Voor veel Indische Nederlanders die in de jaren veertig en vijftig naar Holland kwamen geldt dat ze hier een warme ontvangst verwachtten. Maar dat was zelden het geval. Dat gold ook voor mijn ouders. Ze hadden oorlog en geweld in Indië overleefd, waren getraumatiseerd, maar zwegen daarover. Praten over het verleden was taboe. Ze wilden zich zo snel mogelijk aanpassen. (…) Uiteraard spookt ook de ‘goena-goena’, de Indische magie, door het boek. ‘‘Mijn moeder wilde het daar nooit over hebben, maar mijn tante vertelde die verhalen graag. Ik smulde daarvan. Indonesië bestaat uit verhalen…”

Lees hier of hier verder
Meer over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’
Meer over Johnny Laporte bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Aanstekelijk enthousiasme van Walter Palm bij het ophalen van zijn herinneringen aan bekende Curaçaoënaars.»

Over Walter Palm bij Dutch Caribbean Bookclub in Amigoe, 14 november 2023:

Wat zou er gebeuren als het hele eiland Curaçao op een mooie lentedag naar Nederland wordt gesleept en buiten de haven van Rotterdam wordt geplaatst? Gekleed in een dikke winterjas zouden de inwoners genieten van het koele lente- en zomerweer. Ze zouden hun kans grijpen en met de trein hun vrienden en familie bezoeken, zonder honderden euro’s voor vliegtickets kwijt te zijn. Kortom, ze zouden genieten. Maar dan wordt het herfst… De Curaçaose schrijver en dichter Walter Palm fantaseert erop los in ‘Als Curaçao de oceaan oversteekt’. Het korte verhaal staat in het boek ‘De vele gezichten van mijn pen’, zijn literaire memoires. Hij schreef het om zijn geliefden het enorme gevoel van leegte te besparen dat hij zelf ervoer na het overlijden van zijn vader. “Hij was er niet meer en nooit meer zou ik uit zijn mond kunnen vernemen wat hij had meegemaakt gedurende zijn leven”, schrijft hij in het voorwoord. Bezoekers van Theater de Vaillant in Den Haag kregen zaterdag een voorproefje uit het boek. De Dutch Caribbean Bookclub van Magda Lacroes vierde daar het elfjarig jubileum. Palm, spreker van de eerste bijeenkomst in november 2012, mocht daarbij niet ontbreken. (…) Alles houdt verband met elkaar in de wereld van Palm. Verwijzend naar het noodweer bij het eerherstel van vrijheidsstrijder Tula (demissionair staatssecretaris van Koninkrijksrelaties Van Huffelen): “We weten allemaal wat er op 5 oktober gebeurde. Dat was geen toeval”, aldus Palm.

Bron
hier het artikel in de Amigoe
Meer over ‘De vele gezichten van mijn pen’
Meer over Walter Palm bij Uitgeverij In de Knipscheer

Film over Albert Helman op komst.

Over Albert Helman door Michiel van Kempen in De Taalstaat, 11 november 2023:

Een van de gasten van Frits Spits in zijn De Taakstaat van 11 november was Michiel van Kempen, hoogleraar Nederlands-Caribische Letteren. Schrijver Albert Helman heeft een imposant oeuvre achter zijn naam staan. Eén van zijn allerbekendste boeken verscheen in 1931: ‘De stille plantage’. Over die roman, ook wel beschouwd als de eerste ‘slavernijroman’, gaat het gesprek met Michiel van Kempen, die ook Helmans biograaf is: in 2016 verscheen van hem de biografie ‘Rusteloos en overal’, in 2022 in wat verkorte en herziene editie verschenen als ‘Pionier en rebel. Het leven van Albert Helman’. Aan het eind van het gesprek verklapt Van Kempen dat aan een film over Helman gewerkt wordt door regisseur Sherman de Jesus, waarvoor Van Kempen het scenario schrijft.

Luister hier naar het gesprek
Meer over ‘Pionier en rebel’
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer