webmistress – Pagina 387 – Uitgeverij In de Knipscheer

Aart G. Broek – De terreur van schaamte

Aart G. Broek
De terreur van schaamte. Brandstof voor agressie Essay
Ingenaaid, 198 blz. incl. uitgebreid notenapparaat.
ISBN 978-906265-587-8 € 18,50
Tweede druk april 2015

Wat heeft het militaire optreden van de VS in Irak van doen met het buitensporig geweld van Antilliaanse en Marokkaanse jongeren? En de bruutheid waarmee autochtone mannen hun vrouw en kinderen afranselen? De groepsverkrachtingen door puberende jongens en het fenomeen van loverboys? Of de terreurdaden van religieus bevlogen mannen en vrouwen, de zelfmoordacties van militante moslims, en de slachtingen onder studenten en docenten op scholen en universiteiten? De zelfdoding van falende topmanagers en politici?

Het zijn in wezen uitingsvormen van hetzelfde verschijnsel: schaamte.
Schaamte is het uiterst pijnlijke gevoel dat we krijgen wanneer we sociaal en emotioneel volledig opzij worden gezet. Maar juist ook de angst dat we zullen worden gekleineerd en ten diepste gekrenkt, zorgt voor schaamtebelevingen. We willen niet dat venijnige gevoel ervaren van waardeloos en machteloos te zijn. We gruwen van dat pijnlijke samenballen van angst, verdriet en woede. Dat gevoel terroriseert ons handelen. Er moet hoe dan ook zo hard mogelijk worden teruggeslagen: ‘Dan ontplof ik!’ De aanval wordt de beste verdediging: ‘Dan steek ik ‘m dus echt overhoop!’ Met vormen van geweld zetten we schaamte op afstand. Geweld wil schaamte lozen.

Niet eerder werd dit alledaagse fenomeen op een zo ongebruikelijk gedetailleerde wijze ontrafeld.

«Hoe kan je een tiende generatie allochtoon zijn?»

Interview van Jill Stolk met Brigitte Spiegeler in Den Haag Centraal, 3 april 2015:
Nu is er dan de bundel ‘Krijgskunst’. Spiegeler: ‘Wat ik interessant vind, is dat veel militaire termen later ook in de dagelijkse taal komen en in de kunst. Avant-garde is een militaire term. In krijgskunst zit ook krijgkunst , een soort hebben, maar de relatie tot de ander zit er ook in’. Aan de lezers van Den Haag Centraal wil Spiegeler graag ‘Langs de snelweg’ prijsgeven.

Snor de woorden af. Ik wil geen tiende
generatie allochtoon zijn
Zij kwamen hier dan wel niet vandaan
maar waar was jij, toen zij er waren?
Er was geen contour van je bestaan
je was zelfs geen fictie

Maar zij waren er wel
en hebben gewerkt, gewerkt
gewerkt
met een zwak
voor omwegen
tot ze dachten erbij te horen

Alles in het werk stellen
om de strijdwagen
te mogen berijden
Het hart erop inzetten
vanuit het perspectief
van de schildpad.

Spiegeler: ‘Het begrip tiende generatie allochtoon zag ik in De Groene Amsterdammer staan. Ik dacht: hoe kan je een tiende generatie allochtoon zijn? Als je al tien generaties ergens woont en iemand anders vraagt je: En, waar kom je vandaan?, dan denk ik: waar haal je het lef vandaan?’ (…) ‘In een weekend verzamel ik alle woorden en teksten. Als ik dan zo’n zin zie, gaat het alweer bewegen.’
Lees hier het interview
Meer over ‘Krijgskunst’

Ernst Jansz speelt Bob Dylan in Poppodium Iduna Drachten

Op vrijdag 10 april 2015 speelt Ernst Jansz ‘Dromen van Johanna’ in Poppodium Iduna Drachten:
Van najaar 2010 tot en met voorjaar 2012 toerde Ernst Jansz langs meer dan 60 theaters, poppodia en festivals in Nederland en België met zijn theatervoorstelling ‘Dromen van Johanna: Ernst Jansz zingt Bob Dylan vertaald’. Ernst Jansz besteedde ruim anderhalf jaar jaar aan het vertalen van twaalf liedjes van Bob Dylan. Hij zingt de liedjes (met begeleiding van gitarist Guus Paat en bassist Richard Wallenburg) die voor zovelen zoveel betekend hebben: Visions of Johanna, Sad Eyed Lady of the Lowlands, Just like a Woman, Desolation Row, A Hard Rain’s gonna Fall en andere. Maar nu vertaald. Gaandeweg komt hij bij elk lied telkens iets meer te weten over Dylan en over de geliefden Suze Rotolo, Sara Lownds en Edie Sedgwick die wellicht voor deze liedjes model hebben gestaan, en ontdekt hij in het laatste lied wie uiteindelijk de ware liefde is in Red River Shore / Het meisje van de Rode Rivier. Ernst Jansz: “Bob Dylan heeft mij door de jaren heen geïnspireerd. Al van jongs af aan ben ik een bewonderaar. Ik snapte niets van de teksten, maar dat maakte niets uit. Dylans teksten hebben een soort schoonheid die je niet kunt verklaren. Hij was de eerste die poëzie en popmuziek bij elkaar bracht. Maar niet alleen in zijn teksten, ook in muzikaal opzicht was Dylan een pionier”.
Zaal open: 20.00 uur (aanvang: 20.45 uur). Locatie: Poppodium Iduna Drachten, Oliemolenstraat 16, 9203 ZN Drachten
Kijk naar ‘Dromen van Johanna’ (met Guus Paat)
Meer over Dromen van Johanna

«Wat doe je als je op tv ziet dat het sneeuwt?» – Wim Noordhoek

Over ‘Extaze 13’ op Avondlog, 7 april 2015:
Wat doe je als je op tv ziet dat het sneeuwt? Je gaat naar buiten om te kijken of het sneeuwt. ‘Echt / Onecht’ is het thema van het nieuwe nummer van tijdschrift Extaze. Verhelderend is de samenspraak in dichtvorm waarin Pieter Boskma zichzelf laat praten met een uit de dood opgestane Gerrit Achterberg. Vooral over de twee ‘opgedoken’ Achterberg-gedichten die Boskma in 2002 plaatste in het tijdschrift Awater. Menigeen trapte erin. (…) En Maarten Doorman, geïnterviewd in Extaze, zegt in zijn ‘De romantische orde’: ‘Het bleek, hoezeer het romantisch streven naar authenticiteit telkens juist in kunstmatigheid ontaardde. De hang naar zelfverwerkelijking van het individu bracht het besef van vervreemding mee.’
Lees hier het betreffende log
Meer over inhoud Extaze 13
Meer over Extaze

«Het eigen aandeel in vernederingen is overdonderend.»

aart broek Aart G. Broek over ‘Excessief geweld en radicalisering’ in NRC, 7 april 2015:
Doorslaggevend voor agressief gedrag, excessief geweld en radicalisering is schaamte. Dat pijnlijke gevoel ontstaat door ervaringen met en diepgewortelde angst voor vernedering en krenkende uitsluiting. Bij een opeenstapeling van schaamte-ervaringen worden we verraderlijk. Aanval wordt de beste verdediging. Geweld wil schaamte lozen. If you can’t join them, beat them. Moslims wijzen naar de westerse samenlevingen. (…) Deze kritiek op het Westen gaat voorbij aan de schaamte-ervaringen binnen en door de eigen moslimgroepen. Het eigen aandeel in vernederingen is overdonderend. (…) Anders dan verluidt, doen moslims deze schaamte-ervaringen juist ook volop in eigen gelederen op.
Lees hier de ingezonden bijdrage in NRC
Meer over ‘De terreur van de schaamte’

«Zeer mooie gedichten van Olga Orman.» – André Oyen

Over ‘Cas di biento / Doorwaaiwoning’ van Olga Orman op Ansiel en Iedereenleest.be, 5 april 2015:
Na haar studie (in Nederland) was Olga Orman (Aruba) jarenlang als leerkracht werkzaam op Curaçao. Vanaf de jaren 80 van de vorige eeuw begon zij haar gevoelens en gedachten in de vorm van gedichten tot uiting te brengen. De gedichten die in deze tweetalige bloemlezing zijn verzameld onder de titel ‘Cas di biento / Doorwaaiwoning’ zijn voornamelijk geschreven in Nederland en voor een deel in Aruba en Curaçao. Fred de Haas vertaalde de zeer mooie gedichten van Olga Orman en schreef ook een ook een zeer verhelderend voorwoord waarin leven en werk van deze bijzondere auteur in het juiste perspectief wordt geplaatst.
Lees hier de recensie of hier
Meer over Olga Orman bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het leven verlengen van deze schrijver moet mogelijk zijn.» – Klaas de Groot

geniale anarchie Over het gedicht van Gerrit Achterberg dat Lily van Leeuwen koos ter nagedachtenis aan haar vader op Caraïbisch Uitzicht, 4 april 2015:
In de maanden na het overlijden op 28 november 2007 verschijnen er in diverse Curaçaose kranten in memoriamgedichten (…) op Caraïbisch Uitzicht te lezen in de reeks ‘gedichten voor Boeli van Leeuwen’.
Op 28 januari 2008 verschijnt er in de Amigoe nog een gedicht in deze sfeer. Dochter Lily van Leeuwen koos van Gerrit Achterberg het volgende gedicht ter nagedachtenis aan haar vader: ‘Wie ik nu nog zal worden…’ De lezer van dit ‘ingezonden’ gedicht kan zich afvragen waarop deze keuze is gebaseerd. Voor een antwoord op die vraag is misschien dat wat Van Leeuwen schreef een mogelijke mijn om in te hakken.
Wat dan opvalt, is dat het gedicht eindigt zoals het begint, namelijk met een zeer beleefde dood: ‘gaat u mee, mijnheer’. Dit doet sterk denken aan de derde strofe van het gedicht ‘Moeder van mijn moeder’ uit de bundel Tempels in woestijnen. (…). Ook de opening van het gedicht wordt herhaald: ‘Wie ik nu nog worden zal is eender’. De ik bedoelt misschien dat de dood hem niet zal veranderen. Maar ook klinkt een adagium van Van Leeuwen door, namelijk ik ben die ik ben. Een echo van deze gedachte valt te lezen in de laatste regel van de derde strofe: ‘opdat ik des te meer / mijzelve wezen zoude’. Deze strofe begint met de ik als geheimhouder van het leven ‘in eigen beheer’. (…) In het prachtige verhaal ‘The rest is silence’, verschenen in Geniale anarchie, wordt de mens zelf een geheim genoemd en een universum.
Lees hier het hele artikel
Lees hier ‘Kleine chaos’ van Tommy Wieringa
Lees hier Klaas de Groot over gedicht Shrinivási voor Boeli van Leeuwen
Lees hier Klaas de Groot over gedicht Hans Vaders voor Boeli van Leeuwen
Lees hier Klaas de Groot over gedicht Walter Palm voor Boeli van Leeuwen
Lees hier Klaas de Groot over gedichten Helen Lashley en Coco Rais voor Boeli van Leeuwen

«Je zou Gout een hedendaagse ‘homo universalis’ kunnen noemen.» – Thomas van Lier

Over ‘Korenblauw’ van Cor Gout op Literair Nederland, 3 april 2015:
De verhalen in ‘Korenblauw’ hebben met elkaar gemeen dat ze teruggrijpen op het verleden van Cor Gout, die in het naoorlogse Scheveningen opgroeide, een rustige, welvarende plaats aan de rand van de grote stad. De Duitse bezetting is echter nooit ver weg. ‘Ze waren gebleven, in en rond het park, de Duitsers, als geestelijke verstekelingen’, schrijft Gout in het verhaal ‘Van Stolkpark, verboden gebied’. In het verhaal loopt zijn hoofdpersonage rond als jongen op zoek naar spanning en avontuur. (…) In het langere verhaal ‘Zelfportret in collages’ wordt verteld hoe hoofdpersoon Patrick op latere leeftijd een intiem beeld krijgt van zijn mysterieuze vader. ‘Zelfportret in collages’ vormt een van de hoogtepunten uit de bundel omdat Patricks vader een kant blijkt te hebben die Patrick niet had verwacht. Vooral de ontknoping is een gouden vondst.
Meer over ‘Korenblauw’

«Spiegeler is in staat om goede gedichten te schrijven.» – Hans Puper

Over ‘Krijgskunst. Verluierde gedichten en andere vuurpauzes’ van Brigitte Spiegeler op MeanderMagazine, 3 april 2015:
In haar eerste gedicht, ‘Zeker het bestaat’, schrijft ze: ‘Goed ter tale / heb je niet in de hand / zelftwijfel ook niet / Bovendien moet het nog / wat liggen uitzweten.’ Dat gedichten in alle opzichten moeten ‘uitzweten’ is bekend. (…) Hoe zij zelftwijfel kan overwinnen, laat Spiegeler zien in ‘Opengebarsten vruchten’. Het tweede motto van de bundel, een aforisme van Karl Kraus, past hierbij: ‘Phantasie had ein Recht, im Schatten des Baumes zu schwelgen, aus dem sie einen Wald macht.’

Laat het laboratoriumwerk maar zitten
geen montage
geen herhalingen
geen echo’s
Slechts een krokante bodem
en luchtkastelen
zover het oog reikt.

Ik vind dat ze in haar geval gelijk heeft. Schrijf eenvoudige, ‘lekkere’ gedichten – de milde zelfspot bevalt me. Zulke gedichten zijn niet slecht: eenvoud is iets heel anders dan simpelheid.
Meer over ‘Krijgskunst’

«Wederom is ‘Extaze’ eenzaam in zijn kwaliteit.» – Ezra de Haan

Over literair tijdschrift Extaze 12 (De outsider) op Literatuurplein, 1 april 2015:
Inmiddels ligt hier alweer het twaalfde nummer van Extaze op mijn bureau. Alsof het gewoon is. Maar het is bijzonder. In een tijd waarin het ene na het andere literaire tijdschrift het loodje legt stond Extaze op, rekte zich uit en begon het aan een literair avontuur dat zijn weerga niet kende. (…) Deze keer buigt Extaze zich over De outsider, kenmerkend in beeld gebracht op de cover door een schaap dat, in tegenstelling tot de meute, de fotograaf nieuwsgierig aanstaart. De andere laten hun achterste zien. De inhoud van dit Extaze-Outsidernummer is van grote kwaliteit. Alleen al voor de essays zou je dit nummer willen kopen. (…) En dan zijn er nog de verhalen en gedichten. (…) Er rest u niets anders dan aankopen en lezen. Ook omdat het hele tijdschrift is verlucht met werken van Jurjen de Haan, kunstenaar en levende legende. Wederom is Extaze eenzaam in zijn kwaliteit.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Extaze 12’