“Zin om te schrijven.” Koos van den Kerkhof onverwacht overleden.

koos_van_den_kerkhof_bew_kl_2Deze zondag vernam ik dat in de nacht van zaterdag op zondag 14 november 2021 dichter en redacteur Koos van den Kerkhof (11 april 1946) onverwacht is overleden aan een gescheurde aorta. Als dichter debuteerde hij in 1978 bij de toenmalige Limburgse uitgeverij Corrie Zelen. Vanaf die tijd zit zijn naam in mijn geheugen, vanwege de samenwerking die Uitgeverij Corrie Zelen, de Rotterdamse uitgeverij Flamboyant/P en Uitgeverij In de Knipscheer in die jaren hadden op het gebied van vertegenwoordiging van hun fondsen naar de boekhandel toe. Pas in 2000 kwam het tussen hem in zijn hoedanigheid van redacteur en de uitgeverij tot een sindsdien ononderbroken samenwerking. De debuutroman De bruine zeemeermin van de toen in Paramaribo woonachtige auteur Annel de Noré was het eerste boek dat hij, al actief als schrijfdocent, voor In de Knipscheer redigeerde. Hij had antropologie gestudeerd en die gevormde belangstelling voor andere culturen gecombineerd met zijn dichterstalent voor taal maakte dat hij fascinatie had voor het schrijven van Surinaamse en Antilliaanse auteurs. Hij was begin deze eeuw een aantal jaar stadsdichter van Venlo; een aantal van die stadsgedichten is opgenomen in de bundel Oud zink, die in 2008 bij Uitgeverij In de Knipscheer verscheen. Enkele jaren later was hij gastdocent aan de Schrijversvakschool Paramaribo van Ruth San A Jong. Zijn laatste boek waaraan hij voor de uitgeverij werkte betrof de samenstelling en bezorging van een bloemlezing uit het poëtisch werk van Astrid H. Roemer Ik ga strijden moeder, die op het punt van verschijnen staat. Koos heeft de presentexemplaren nog net kunnen bewonderen. Onze laatste e-mailwisseling dateerde van een paar uur voor zijn overlijden:

Beste Franc, (…) Ik vond de kussenenvelop met twee exemplaren van Ik zal strijden moeder op de deurmat. Dank daarvoor. Mooi omslag met de handen, bijzonder mooie kleur ook. Ik heb met plezier en overgave aan de selectie gewerkt en het essay en de verantwoording geschreven. Het was een stimulerende opdracht. Ik kreeg erdoor zin om te schrijven. (…) Niets bepaalt wat ik schrijf dan mijn eigen verhaal en dat verhaal verandert steeds zoals alle deeltjes in mijn lichaam. Onlangs schreef ik onverwacht twee eerste versies van gedichten. Afbeeldingen van het werk van de Amerikaanse schilder Joan Mitchell brachten me ertoe terug te keren naar technieken die ik al vaker heb toegepast. (…). En ik mailde om 19:38 terug: Dag Koos, Ik hoop dat ze zullen leiden tot een bundel. Het is de tragiek van de redacteur: werk van anderen gaat voor.

Die anderen zullen hem dankbaar zijn: Barney Agerbeek, Peter Andriesse, Orchida Bachnoe, Alfred Birney, Eric de Brabander, Cándani [Yasmine Amores], Aly Freije, Els de Groen, Edwin de Groot, E. de Haan, Jopi Hart, Hans van Hartevelt, Elodie Heloise, Hanneke van der Hoeven, Hein van der Hoeven, Ernst Jansz, Mala Kishoendajal, Roni Klinkhamer, Helen Knopper, Frank Kraaijeveld, Karin Lachmising, Els Launspach, Diana Lebacs, Joan Leslie, Clyde R. Lo A Njoe, Ronny Lobo, Djordje Matic, Arjen van Meijgaard, Henriette de Mezquita, Quito Nicolaas, Annel de Noré, Frank Ong-Alok, Fred Papenhove, Glenn Pennock, Hans Plomp, Ton van Reen, Astrid H. Roemer, Arjen Sevenster, Brigitte Spiegeler, JP den Tex, Jacques Thönissen, Diana Tjin, Edith Tulp, Hans Vaders, Etchica Voorn, Bert Vuijsje, Karel Wasch, Rogi Wieg, Kristien De Wolf en de velen die ik zonder twijfel nu vergeet.

franc knipscheer
Haarlem, 14 november 2021

Meer over Koos van den Kerkhof bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Zijn poëtische blik ontdekt metaforen die meer zeggen dan objectieve taal.» – Frans Bossink

Opmaak 1Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster in Tijdschrift Geestelijke Verzorging, jrg 24, nr 103, 2 september 2021:
Hoe verder te leven, als je hoort dat je een dodelijke ziekte onder de leden hebt? (…) Als ondanks behandeling, pijnbestrijding, second opinion en experimentele kuur het net zich langzaam sluit, is de dood ‘van een verre vriend (…) een goede buur geworden, die van ons huis de sleutel heeft.’ De wind van morgen is een reeks bewerkte e-mailberichten die de auteur gedurende twee jaar ziek-zijn verstuurde naar mensen die met hem meeleefden. (…) Zijn poëtische blik ontdekt metaforen die meer zeggen dan objectieve taal: ‘(…) denk ik aan de in mijn botten uitgewaaierde cellen eerder als kwajongens die niet weten wat ze doen, dan als terroristen die ik te vuur en te zwaard moet bestrijden’. Zo rijgt Sevenster zijn ervaringen aaneen als een ketting, waarvan zijn gedichten wel de mooiste parels zijn. In die gedichten vat hij ervaringen samen en zet die in het licht, waarvan hij op dat moment weet dat het zijn eigen leven omvat. (…) De onrust jaagt het schrijven aan, het denken, het zoeken naar evenwicht, naar het overstijgen van de zich altijd opdringende vraag ‘Wat als …?’, tot een leven in het hier en nu – want ‘de wind van morgen’ waait pas morgen, luidt een Japans gezegde – en aanvaarden ‘wat is’. Dat is het aangrijpende aan deze kroniek: dat je niet alleen over deze lucide momenten leest, maar ook het vloeken hoort en de wanhoop. (…) Waarom is dit boek iets voor geestelijk verzorgers? Al lezend dacht ik geregeld: wat zorgt die man goed voor zijn ziel! Alleen al om díe inspiratie, dus. En omdat het een prachtig voorbeeld is van een concreet mens die zin zoekt in wat zinloos lijkt en die beschrijft hoe hij dat ook geregeld vindt, door te zorgen dat hij niet samenvalt met zijn ziekte en door een open oog en hart te cultiveren voor wat hem goed doet.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Zijn rake persoonlijke manier van schrijven houdt het verhaal boeiend tot de laatste bladzij.» – Petra Blommendal

Opmaak 1Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster in Pallium, magazine nr. 4, 19 november 2020:
Arjen Sevenster beschrijft in dit boek de laatste twee jaar van zijn leven. In januari 2017 wordt bij hem de diagnose gemetastaseerd prostaatcarcinoom gesteld. (…) Hij beschrijft in de hoofdstukken (…) wat er gebeurt: emoties rond de ziekte, palliatieve behandelingen, second opinions, maar ook ontmoetingen met zijn kinderen, kleinkinderen en vrienden. Hij kijkt terug op zijn leven, als wiskundige, dichter en uitgever van boeken; door alles speelt zijn verbondenheid met Japan waar hij een aantal jaren woonde, zijn liefde voor literatuur en poëzie. (…). Sporadisch is ook een ander, bijvoorbeeld zijn echtgenote, even aan het woord. We leren de auteur kennen als een erudiet en belezen man. Tegelijkertijd beschrijft hij wat hij meemaakt in simpele verhalen. (…) Zijn rake persoonlijke manier van schrijven houdt het verhaal boeiend tot de laatste bladzij. Een mooi boek van een wijs man die beschrijft hoe zijn rijke leven, ondanks alle aftakeling en lijden, op een heel waardige manier tot een afronding komt.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een meditatie over het leven en sterven. Prachtig geschreven.» – Aart Beeker

Opmaak 1Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster in MedNet (onafhankelijk tijdschrift voor medische professionals), 9 november 2020:
(…) Het boek is niet zo zeer een egodocument, maar veel meer een filosofische beschouwing van het leven en stervensproces. Het heeft mij diep geraakt, moet ik zeggen. Prachtig geschreven met fraaie gedichten. Heel bijzonder om iemand op deze wijze nog beter te leren kennen, ook al is hij inmiddels overleden. Arjen Sevenster was naast wiskundige en uitgever ook een groot liefhebber en kenner van Japan. (…) Herinneringen aan Japan geven de schrijver rust en misschien is het boek eigenlijk wel het best te bezien als een meditatie over het leven en sterven. (…)
Aart Beeker was de behandelend oncoloog van Arjen Sevenster.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer

Boekhandel Blokker tipt Lex Paleaux en Arjen Sevenster.

Winterwater-Bloemen-75Arno Koek van Boekhandel Blokker tipt in de nieuwe Libriskrant een 5-tal lokale helden: Merijn de Boer, Nelleke Noordervliet, Pieter Waterdrinker, Lex Paleaux en Arjen Sevenster. Een mooi rijtje.
Klik hier voor de pagina met de tips
Meer over Lex Paleaux op deze site
Meer over Arjen Sevenster op deze site
Meer over Nelleke Noordervliet op deze site
Meer over Pieter Waterdrinker op deze site
Meer over Boekhandel Blokker op deze site

«Een ongebruikelijk boek. Wie wil nu lezen over iemand die doodgaat?» – Lydia Sevenster

Opmaak 1Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster op de presentatie van het boek op 11 oktober 2020:
Op die zondag vond de (uitgestelde) presentatie plaats van ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster in Boekhandel Blokker in Heemstede. Aan het eind van het programma haalde Lydia Sevenster–van der Lelie op vaak humoristische manier herinneringen op aan de samenwerking met de andere sprekers op de presentatie: Arno Koek, Koos van den Kerkhof, Maarten Asscher en Radboud Molijn, die ieder op eigen wijze een rol speelde bij de uiteindelijke totstandkoming van ‘De wind van morgen’. Zo komt de kijker van de opname te weten dat Arjen Sevenster aanvankelijk wel boekhandelaar of rector van een middelbare school had willen worden en dat Lydia de doorslaggevende factor was in zijn uitgever worden bij de wetenschappelijke afdeling van uitgeverij Elsevier. Mooi is ook te horen hoe en op welke wijze een deel van de as van Arjen verstrooid kon worden in Japan. «Zo’n fantastisch idee. Dit is gewoon een 10. Ik ben tenslotte juf.»
Kijk hier naar het dankwoord van Lydia Sevenster–van der Lelie op 11 oktober
Klik hier voor de integrale opname van de boekpresentatie
Meer over de presentatie en de andere toespraken
Meer over Lydia Sevenster op deze site
Meer over ‘De wind van morgen’

«Arjen Sevenster is er niet meer, behalve in onze geest, in zijn poëzie en in zijn indrukwekkende Kronieken ‘De wind van morgen’.» – Radboud Molijn

Opmaak 1Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster op de presentatie van het boek op 11 oktober 2020:
Ter gelegenheid van de uitgestelde presentatie van Arjen Sevensters boek ‘De wind van morgen’ bij Boekhandel Blokker te Heemstede hield Radboud Molijn een toespraak met de titel ‘Radboud Molijn, Japankenner: Spel zonder snaren, wat Japan betekende voor Arjen’. Radboud Molijn was sinds 1978 bevriend met Arjen Sevenster die hij ontmoette in Japan. Hij is ondernemer en werkt vooral voor Japanse bedrijven met interesse in business-development in Europa. “(…) Zeker, Arjen was gefascineerd door Japan. (…) Arjen hield van de schoonheid van Japan. (…) Hoe zou Arjen gestorven zijn zónder zijn overtuiging ‘Ik ga terug naar het Licht’, een overtuiging die hij, zeker niet godsdienstig, in Japan had opgedaan? Als tijd niet lineair is maar cyclisch zoals men soms zegt dat die in Japan is, dan zou je ook kunnen denken dat oorzaak en gevolg, net als vorm en leegte, inwisselbaar zijn en dat hij, Arjen, om terug te keren naar het Licht, naar Japan moest gaan en dus Japans moest gaan studeren. De enige die we dit hadden kunnen vragen is Arjen. En die is er niet meer, behalve in onze geest, in zijn poëzie en in zijn indrukwekkende Kronieken, verwoord in zijn indrukwekkende boek ‘De wind van morgen’.”
Kijk hier naar de toespraak van Radboud Molijn op 11 oktober
Klik hier voor de tekst van de toespraak
Klik hier voor de integrale opname van de boekpresentatie
Meer over de presentatie en de andere toespraken
Meer over Radboud Molijn op deze site

«Zo ongelooflijk indrukwekkend, een boek om vele malen te herlezen.» – Maarten Asscher

Opmaak 1Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster op de presentatie van het boek op 11 oktober 2020:
Op 11 oktober 2020 vond de (uitgestelde) presentatie plaats van ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster in Boekhandel Blokker in Heemstede. Het programma van de presentatie (ingeleid door boekverkoper Arno Koek) omvatte 4 toespraken: van Koos van den Kerkhof, Maarten Asscher, Radboud Molijn en Lydia Sevenster. Maarten Asscher, plaatsgenoot en vriend van de Sevensters, vormde met Arjen “een soort tweepersoons lotgenotengroepje” dat enkele malen sprak “over onze respectieve kankerbehandelingen en de vooruitzichten daarvan.” (…) “Dat was in elk geval voor mij waardevol, zowel vanwege het luisteren als vanwege het praten. Dat ik hier voor u sta, terwijl Arjen er niet meer is, beschouw ik als een tijdelijke voorsprong, waaraan geen enkele rechten ontleend kunnen worden, eerder enige morele plichten. En een van die morele plichten is dat ik graag nog een keer onder woorden wil brengen waarom ik Arjens chemo-kronieken zoals gebundeld in ‘De wind van morgen’, zo ongelooflijk indrukwekkend vind, een boek om vele malen te herlezen.” (…) “In mijn poging om nog weer iets terug te zeggen op de literaire nalatenschap van Arjen Sevenster heb ik het over drie aspecten gehad, drie manieren waarover deze bijzondere man beschikte om het leven tegemoet te treden: de wiskunde, het Boeddhisme en het schrijven.” (…) “Wiskunde en taal vormden in hem geen tegenstelling, maar een synthese. En de Boeddhistische traditie in Japan had voor hem alles te maken met zijn vak als wiskundige, alsook met zijn wens en zijn vermogen om zich in poëzie te uiten.” (…)
Maarten Asscher verdiende zijn sporen in het boekenvak respectievelijk als auteursrechtjurist, als uitgever bij Meulenhoff, als directeur van Athenaeum Boekhandel en de laatste decennia vooral als schrijver.
Kijk hier naar de toespraak van Maarten Asscher op 11 oktober
Klik hier voor de tekst van de toespraak ‘Eindigheid en oneindigheid in De wind van morgen van Arjen Sevenster’
Klik hier voor de integrale opname van de boekpresentatie
Meer over de presentatie en de andere toespraken
Meer over Maarten Asscher op deze site

Boekpresentatie ‘De wind van morgen’ op YouTube

Opmaak 1Op 11 oktober 2020 werd bij Boekhandel Blokker in Heemstede alsnog het verschijnen van de nagelaten literaire kroniek ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster (1946-2019] gevierd, een half jaar nadat het boek uitkwam. Van deze presentatie, voor een vanwege corona klein publiek, is door Pepijn Dellen een integrale beeldopname gemaakt waarop Arno Koek van Boekhandel Blokker, redacteur Koos van den Kerkhof, Maarten Asscher, Radboud Molijn en Lydia Sevenster te horen en te zien zijn. De toespraken van Koos van den Kerkhof, Maarten Asscher en Radboud Molijn zullen ook als leestekst gepubliceerd worden op deze site met bijbehorende videofragmenten.
Klik hier voor de integrale video-opname
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over de presentatie en de toespraken
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Aangrijpend, precies en een bron van steun.» – Koos van den Kerkhof

Opmaak 1Over ‘De wind van morgen’ van Arjan Sevenster op de presentatie van het boek op 11 oktober 2020:
Op 11 oktober 2020 vond de (uitgestelde) presentatie plaats in Boekhandel Blokker in Heemstede. Het programma van de presentatie omvatte 4 toespraken: van Koos van den Kerkhof, Maarten Asscher, Radboud Molijn en Lydia Sevenster. Koos van den Kerkhof is o.a. dichter en redacteur bij Uitgeverij In de Knipscheer en schrijfdocent bij Scriptplus. In zijn toespraak doet Koos van den Kerkhof verslag van de totstandkoming van een aangeleverd manuscript tot persklare kopij. “Hoe vertel je iets interessants over zoiets saais als het redigeren van een manuscript?” Alle redactionele overwegingen en beslissingen die tot het definitieve bestand leidden, passeren de revue: de ontvangst van het manuscript op 14 februari 2019 tot de definitieve versie op 5 maart 2020. «Wat begon als een eenvoudige redactieklus mondde uit in een lange rivier van berichten (…) alsof het een etappekoers was die geen einde had om de vreugde van het redigeren te vieren. Tot de lockdown als een onneembare Stelvio de voortgang van het proces definitief blokkeerde. Arjens manuscript wachtte op uitgave, het had reguliere zorg nodig in tijden van corona. En die uitgave kwam er, mooi vormgegeven en met een veelzeggende omslagillustratie.» Op 19 april zou de presentatie plaats vinden. Op 23 april verscheen De wind van morgen in de boekhandel.
Kijk hier naar de toespraak van Koos van den Kerkhof op 11 oktober
Klik hier voor de tekst van de toespraak
Klik hier voor de integrale opname van de boekpresentatie
Meer over de presentatie
Meer van Koos van den Kerkhof op deze site