Caribisch enigma – Uitgeverij In de Knipscheer

«Het lijkt alsof de eilanden door de zee gescheiden zijn, maar de zee verbindt ook.» – Brede Kristensen

foto: Scott Rollins
Toespraak van Brede Kristensen bij de opening van de tentoonstelling ‘Een veld van eilanden’ in De Vishal op 16 mei 2025:

Édouard Glissant behoort niet tot de klasse ‘wereldberoemde dichters’, maar is in mijn ogen wel een uiterst originele dichter, maar vooral een uiterst originele denker of filosoof. Hij verdient meer aandacht dan hij doorgaans krijgt. Uniek is de wijze waarop hij dichten en denken combineerde. Poëzie betekent in wezen: iets wat in potentie bestaat, maar onzichtbaar/opaak is, zichtbaar maken. Dat kan zowel een voorwerp als een inzicht, een ervaring, een relatie of een persoon zijn. Maar in alle gevallen maakt poëzie iets zichtbaar doordat erover nagedacht is. Over iets nadenken oefent een poëtische functie en vice versa stimuleert poëzie ons denken. (…) In de Caribische mens leeft de Afrikaanse, Europese en Indiase mens, ieder op aparte wijze verminkt door slavernij, machtsmisbruik, ontheemding. (…) Hoe kijken we naar elkaar, hoe lezen we een gedicht, hoe kijken we naar kunst? Vaak als buitenstaander. Dan vinden we iets of iemand meer of minder interessant. Het levert ons enig ‘interest’ op, oftewel rente als resultaat van onze investering in de vorm van aandacht. Het verrijkt ons. Zo blijven we buitenstaanders. Glissant: vraag hoe de ander, die zich uitdrukt in taal, klank, teken, deel van mijn existentie wordt. Met die vraag relateren we onszelf aan de ander en wordt die ander deel van onszelf, met als gevolg dat we onszelf op een andere wijze gaan zien en ontdekken. Hij eindigt zijn lange gedicht over ‘een veld van eilanden’ met de woorden: “Ik maak mezelf tot zee waarin het kind zal dromen”.

De tentoonstelling ‘Een veld van eilanden’ is te bezichtigen van 17 mei t/m 22 juni 2025 in De Vishal, Grote Markt 20, 2011 RD Haarlem. Brede Kristensen is de auteur van ‘Caribisch enigma’, een bundel essays over Caribische literatuur.

Meer over ‘Een veld van eilanden’
Lees hier de toespraak van Brede Kristensen
Meer over ‘Caribisch enigma’
Meer over Brede Kristensen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over négritude / Aimé Césaire op deze site

Brede Kristensen opent op 16 mei in Haarlem tentoonstelling ‘Een veld van eilanden’ in De Vishal

‘Een veld van eilanden’ is een tentoonstelling over landlessness, het je niet gebonden voelen aan één land of één cultuur en is van 17 mei t/m 22 juni 2025 te zien in de Haarlemse Vishal. De losgezongenheid die zich in de geglobaliseerde wereld voltrekt, heeft iets poëtisch en futuristisch, maar heeft tegelijkertijd zijn wortels in het slavernijverleden. De titel van de tentoonstelling is ontleend aan het gelijknamige gedicht van de Caribische denker en schrijver Edouard Glissant. Zijn ‘Veld van eilanden’ gaat over herinneringen aan Afrika, de mensenhandel en de Atlantische overtocht. Maar hij benoemt ook de kracht van creolisering, een identiteit die wordt opgebouwd vanuit versnippering, verspreiding en toevalligheid. De Vishal wordt tijdens de tentoonstelling een stukje wereldzee na het overwaaien van een passaatwind, die identiteiten als eilanden heeft vormgegeven. Deelnemende kunstenaars: AiRich, Carlos Blaaker, Folkert de Jong, Serana Angelista, Mino Wortel, Karola Veldkamp, Rob Slooten en Laris sa Neslo (tevens curator). Voor de opening (op 16 mei vanaf 17.00 uur) komt socioloog, politicoloog en schrijver Brede Kristensen, kenner van de Caribische literatuur, over van Curaçao. Brede Kristensen is o.a. auteur van ‘Caribisch enigma’ waarin aan de hand van romans en poëzie van Caribische auteurs een beeld van de cultuur en het karakter van dit eilandenrijk wordt geschetst. Hij is ook wekelijks columnist voor de ‘Amigoe’, dagblad voor Curaçao, Aruba en Bonaire. Locatie: Grote Markt 20, 2011 RD Haarlem.

Bron
Meer over Brede Kristensen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Lezen is de meest effectieve manier om af te rekenen met religieuze, nationalistische, ideologische, of digitale heilige huisjes.» – Brede Kristensen

Column van Brede Kristensen in Amigoe, 30 augustus 2024:

Naar aanleiding van wat ik twee weken geleden schreef over het lezen van boeken, werd ik aangesproken door een kennis die het niet ermee eens was. ‘Boeken zijn echt uit de tijd’ hield hij me voor. ‘Wees niet verbaasd als over enkele jaren niemand meer een boek leest. We leven niet langer in de Middeleeuwen toen boeken heilig waren, we leven in een digitale wereld…….alles is digitaal geworden, informatie, denkwerk, ontmoeting….. zelfs ons persoonlijke profiel’. Ik hoorde het allemaal aan en begreep dat mijn ideeën over boeken en lezen door hem als achteruitstrevend werden bestempeld. Toen ik de volgende ochtend Facebook opende, was ik verbaasd dit bericht te lezen: “Toen Don Quichot de wereld introk, veranderde die wereld voor zijn ogen in een mysterie. Dat is de erfenis van de eerste Europese roman voor de hele daaropvolgende geschiedenis van de roman. De romanschrijver leert de lezer de wereld op te vatten als een vraag.”. Volgens mij een citaat uit ‘Het boek van de lach en de vergetelheid’ (1978), een roman van de Tsjechische schrijver Milan Kundera. Het gesprek de dag ervoor en dit bijna gelijktijdige Facebookbericht ervoer ik als een geval van betekenisvolle synchroniciteit. (…) Lezen is de meest effectieve manier om af te rekenen met religieuze, nationalistische, ideologische, of digitale heilige huisjes, die als keurslijven werken waaruit we maar moeizaam ontsnappen. Boeken passen niet in heilige huizen. De kerk verbood het lezen van vele boeken. Dictaturen idem dito. De digitale dictatuur doet op originele wijze eveneens voorkomen alsof het lezen van boeken achteruitstrevend en dus overbodig is. (…)

Lees hier de column ‘De wereld een vraag’
Meer over Brede Kristensen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Zie ook Columns +

«Zolang er gelezen wordt, is er hoop.» – Brede Kristensen

Column van Brede Kristensen in Amigoe, 16 augustus 2024:

Vorige week werd de dag van het boek gevierd. Helaas verliezen boeken, boekwinkels, bibliotheken en lezers snel aan populariteit. Dat blijft niet zonder gevolgen voor maatschappij, politiek en ….zo wil ik beweren…. onze geestelijke gezondheid. Wie leest, moet zich verdiepen in de mening van een ander, de auteur. Wie een roman leest moet zich verdiepen in het leven van andere mensen, de romanpersonages. Dat is een fantastische oefening voor communicatie, democratie, mensenkennis en zelfkennis. Wat komt terecht van democratie als mensen zich niet in elkaar verdiepen, niet kunnen luisteren? Zonder luisteren komt goed overleg nooit tot stand. Wat komt er van onze persoonlijke ontwikkeling terecht indien we ons niet diepgaand spiegelen aan anderen, zoals aan personages in een roman? Lezen is een oefening in empathie. Deze week enkele notities van diverse mensen over het belang van boeken en lezen in ons leven. De volgorde van de citaten is zinvol bedoeld. (…)

Lees hier de column
Meer over Brede Kristensen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Zie ook Columns +

«Prachtig boek voor geïnteresseerden in de Caribische cultuur.» – Walter Palm

VoorplatEnigma-75 Over ‘Caribisch Enigma’ van Brede Kristensen voor NBD/Biblion, 20 januari 2020:
Rode draad in het ‘Caribisch enigma’ van de socioloog en politicoloog Brede Kristensen is dat een dominante cultuur ontbreekt in de hyper-etnische Caribische samenleving die onder meer indiaanse, Europese, Afrikaanse, joodse en Indiase wortels heeft. In 21 korte hoofdstukken en enkele intermezzo’s komen drie gebieden aan de orde: aankomst, identiteit en realiteit. Idealistische dromen van nieuwkomers spatten uiteen op de klippen van de ondoorgrondelijke Caribische realiteit. De moeizame worsteling met de identiteit wordt geïllustreerd met ‘Het eind van de kaart’ van de kosmopolitische Albert Helman die diep in het oerwoud erkenning krijgt van zijn indiaanse wortels. Het magisch-realistisch karakter van de Caribische werkelijkheid illustreert hij met de roman ‘Bewolkt bestaan’ van Cola Debrot. ‘Caribisch enigma’ is een prachtig boek dat geïnteresseerden in de Caribische cultuur met zeer veel genoegen zullen lezen. Met een handig register op persoonsnamen. Zeer aan te bevelen.
Meer over Caribisch Enigma’ bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Brede Kristensen op bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Verzet blijft echter de gemene deler.» – Eric de Brabander

VoorplatEnigma-75 Over ‘Caribisch enigma’ van Brede Kristensen in Antilliaans Dagblad, 29 februari – 1 maart 2020:
(…) In 1988 kwam ‘Het zilt van de passaten’ uit, tweede, geheel herziene en uitgebreide editie 2000. In dit boek beschreef Aart Broek in een vijftal essays de fascinerende Caribische literatuur en plaatste deze tegen de sociaal-culturele achtergrond van de Caribische regio in de loop van de afgelopen eeuw. Veel van de Caribische literatuur gaat over woede en verzet tegen onderdrukking en uitbuiting, dat komt in ‘Het zilt van de passaten’ duidelijk naar voren. Kristensen gaat hier in ‘Caribisch enigma’ uitgebreid op in. Woede was niet alleen gevolg van de slavernij. Aan de hand van het boek ‘Cooly Woman: The odyssey of indenture’ van de Guyanese schrijfster Gayutra Bahadur beschrijft Kristensen de martelgang van de koelies, uit India door ronselaars weggerukt om onder valse voorwendsels het werk van de voormalige slaven over te nemen. Het verlangen te herinneren wordt voortdurend belaagd door het verlangen te vergeten, schrijft Bahadur. Zo moet het inderdaad geweest zijn voor vele eilandbewoners, ooit aangespoeld tegen wil en dank. De kralenketting van Caribische eilanden die begint bij de meest westelijke punt van Cuba, 200 km oostelijk van Cancun, Mexico en zich vervolgens uitstrekt in zuidoostelijke richting tot en met Trinidad, een groot eiland dat tegen de kust van Venezuela lijkt te botsen, bracht tevens literatuur van gematigder aard voort. Verzet blijft echter de gemene deler. (…)
Lees hier het artikel in ‘Antilliaans Dagblad’
Meer over ‘Caribisch Enigma’ bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Brede Kristensen op bij Uitgeverij In de Knipscheer

«‘Caribisch Enigma’ biedt extra dimensie.» – André Oyen

VoorplatEnigma-75 Over ‘Caribisch Enigma’ van Brede Kristensen op Lezers tippen lezers, 21 januari 2020:
(…) Het Caribisch gebied herbergt enerzijds heel wat naties, waaronder een groot aantal staatkundige eenheden zoals bijvoorbeeld Cuba, maar anderzijds ook zelfstandige delen van het Britse Gemenebest (Barbados), overzeese departementen van Frankrijk (Guadeloupe, Martinique, enzovoort) en kolonies en ex-kolonies van Nederland. Naast de Caribische Creoolse talen zijn ook Engels, Frans, Spaans en Nederlands, afhankelijk van welke plaats, gebruikte talen. (…) ‘Caribisch Enigma’ is een zoektocht, een zwerftocht, door een even fascinerende als verwarrende archipel. Aan de hand van romans en poëzie van Caribische auteurs (en hun ‘geestelijk vaders’) wordt een beeld van de cultuur en het karakter van dit eilandenrijk geschetst, een kleurrijke collage. (…). Deze essaybundel biedt de mogelijkheid om vergelijkend onderzoek te verrichten of de werken van een auteur uit een bepaald decennium nader uit te pluizen. Na de bestaande werken op het gebied van de literatuurgeschiedenis, als ‘Beneden en boven de wind’ (1996) van Wim Rutgers, het driedelige ‘Pa Saka Kara’ (1996) van Aart Broek, ‘Aruba in literair perspectief’ (2014) en ‘Balans: Arubaans Letterkundig Leven’ (2016) van Wim Rutgers, is ‘Caribisch Enigma’ een goede aanvulling die een extra dimensie biedt.
Lees hier het signalement
Meer over Caribisch Enigma’ bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Brede Kristensen op bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Luisteren en samen luisteren. Literatuur dus.» – Eric de Brabander

VoorplatEnigma-75 Over ‘Caribisch Enigma’ van Brede Kristensen op Caraïbisch Uitzicht, 17 januari 2020:

(…) Iedereen op de eilanden is vertrokken en iedereen is aangekomen, de eigen generatie of een vorige, herinneringen van het verleden met zich meenemend, herinneringen die de generaties overleven en die zich vermengen met de ervaringen van de aankomst. V.S Naipaul schreef over die immigrantenervaringen in zijn boek ‘Caribische reis’. In dit boek keert Naipaul terug naar zijn land van herkomst, Trinidad. Vanaf dit eiland maakt hij een uitgebreide tocht door het hele Caribische gebied; Brits Guyana, Suriname en onze eilanden, om te eindigen op Martinique en Jamaica. Hij beschrijft de gecompliceerde mengelmoes van volkeren, rassen, kleuren en geuren van de eilanden. Brede Kristensen doet in zijn omvangrijke werk hetzelfde, de stijl is echter een geheel andere. Hij laat de reis langs de Caribische auteurs en hun literaire werken maken door Hebdomeros, een metaforisch figuur die de essays waaruit Kristensens boek bestaat verbindt. De naam doet denken aan Homerus, de Griekse dichter die een groot aantal mythische vertellingen uit zijn cultuur achterliet. ‘Caribisch enigma’ is een speurtocht naar de ware ziel die het Caribisch gebied tot een geheel smeedt. De schrijvers die Kristensen geselecteerd heeft geven een beeld van die ziel, en hoe die ziel van ons Caribisch gebied zich de afgelopen honderd jaar ontwikkeld heeft. (…) In het boek komt een groot aantal schrijvers aan bod, waaronder onze eigen auteurs als Boeli van Leeuwen, Henry Habibe, Luis Daal, Cola Debrot, Radna Fabias en Hans Vaders, schrijvers die qua afkomst, etniciteit, taal, politiek en religie uiteenlopen en toch verbonden zijn als Caribische mensen. Een ‘leven met verscheidenheid’, zo typeerde de Surinaamse schrijver Albert Helman deze Caribische mengcultuur. (…). En zo is het ook met dit boek van Brede Kristensen. Het is een les. Voor de Europese Nederlander leveren Kristensens lessen in leven met verscheidenheid wellicht een verhelderend inzicht in de complexiciteit van een multiculturele maatschappij zonder dominante thuiscultuur. (…)

Lees hier de recensie
Meer over Caribisch Enigma’ bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Brede Kristensen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«De mysterieuze trillingen van de Cariben.» – Aart G. Broek

VoorplatEnigma-75 Over ‘Caribisch Enigma’ van Brede Kristensen in Antilliaans Dagblad, 30 december 2019:
(…) Brede Kristensen probeert in zijn boek ‘Caribisch Enigma’ enige herkenningspunten en daarbij enige structuur te ontdekken in wat zich voordoet als een ondoordringbaar mangrovebos. We dwalen rond in een ondoorzichtige wereld. Met een woord dat Kristensen vele malen gebruikt: de wereld is opaak. (…) In de verzameling beschouwingen veronderstelt Kristensen her en der de nodige kennis van werk van auteurs in
de regio, inclusief die van de eigen eilanden Aruba, Bonaire en Curaçao. (…) Het samenstel van beschouwingen zou ‘opaak’ blijven. Een ondoorzichtige Caribische wereld waar Kristensen zich, aan de hand van literatuur, een weg doorheen wringt. (…) Aan de hand van werk van overwegend bekende Caribische auteurs laat hij zien hoe heftig zij zich hebben ingespannen om vat te krijgen op de werkelijkheid en meer nog op wat daarin verborgen zou liggen. Naast Alejo Carpentier komen we onder anderen Patrick Chamoiseau, Radna Fabias, Albert Helman, Jamaica Kincaid, V.S. Naipaul, Jean Rhys, Saint John Perse en Hans Vaders tegen. Zij wroeten naar herkomst en aankomst op de eilanden, naar het nestelen en naar de eigen identiteit te midden van die van anderen, en wroeten naar wat de werkelijkheid van het samenleven behelst en verborgen houdt aan (mogelijke) schoonheid. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Caribisch enigma’
Meer over Brede Kristensen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Aart G. Broek op deze site

«‘Caribisch enigma’, een eigentijds opbeurend werk.» – Kees Broere

VoorplatEnigma-75 Over ‘Caribisch enigma’ van Brede Kristensen in De Volkskrant, 23 december 2019:
(…) Kortom, het is een prima tijd om ‘De avonden’ van Gerard Reve te herlezen. ‘Het gaat slecht, maar verder gaat het goed.’ Wie liever een eigentijds opbeurend werk kiest, kan ook ‘Caribisch enigma’ lezen, een prachtig boek van de al vele jaren op Curaçao wonende Brede Kristensen. De auteur ziet de Caribische regio als een voorafschaduwing van gebeurtenissen die zich elders in de wereld nog zullen voltrekken, dus daarmee kan een lezer in pakweg Nederland alvast zijn voordeel doen. (…)
Lees hier dit opiniestuk
Meer over ‘Caribisch enigma’
Meer over Brede Kristensen bij Uitgeverij In de Knipscheer