Over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera op MappaLibra, 31 maart 2020:
De monoloog ‘Speech van de dode moeder’ werd voor theater geschreven, maar is ook als kortverhaal goed leesbaar. (…) De titel is wat misleidend: de moeder lijkt niet dood, integendeel, ze staat springlevend op het podium. Ze blikt terug op haar leven, waaruit je inderdaad kan afleiden dat ze vanuit de dood spreekt. Haar discours richt zich tot twee poppen die de vader en de zoon voorstellen. Verder is er nog de kat die ook als pop op de scène wordt opgevoerd. (…) Met deze monoloog van amper vijftig bladzijden heeft Aguilera een duidelijk statement willen maken en stelt hij ons voor het dilemma: blijven we passief achter zoals de vader en de zoon, of willen we onze vrijheid heroveren met het risico onszelf te verliezen in de waanzin, zoals de moeder? ‘Speech van de dode moeder’ is een provocerend stuk waarmee Aguilera de lezer wakker schudt. (…) Het zou mooi zijn als een Nederlandstalig theatergezelschap het stuk oppikt om het ook in ons taalgebied op te voeren. Het zou in de theaterwereld ongetwijfeld heel wat stof doen opwaaien.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
Tag: eenakter
«Verpletterende en afstompende invloed van een dictatoriaal systeem.» – Frank Bron
Over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera op La Chispa, 12 mei 2020:
‘Speech van de dode moeder’ is een monoloog van waanzin en politiek-filosofische beschouwingen, gelardeerd met stukjes complottheorie van de Cubaan Carlos A. Aguilera. Het is vrij logisch om in Carlos Aguilera’s ‘Speech van de dode moeder’ een aanklacht tegen de Cubaanse dictatuur te zien. Aguilera (1970) is immers geboren in Havana en mag sinds 2007 zijn vaderland niet meer in, nadat hij zich in 2003 verzet had tegen de arrestatie van 75 schrijvers en intellectuelen aldaar. Toch is het te gemakkelijk om aan te nemen dat de speech van de dode moeder gericht is tegen de leiders van de Communistische Partij van Cuba. (…) Want waarom zou een Cubaan alleen over Cuba kunnen schrijven? En trouwens, is ‘Speech van de dode moeder’ wel een boek? (…) Tegelijkertijd is het zowel een uitgeschreven monoloog als een eenakter. (…) Maar ook als je het boekje leest als een toneelstuk dat zich overal kan afspelen, blijft het een vreemd stuk. Bij de introductie blijkt dat drie van de vier personages poppen zijn. Slechts de moeder is ‘echt’, maar wat is echt? En waarom is ze ‘dood’? Speelt het verhaal zich slechts af in haar verbeelding? Of is ze dermate getraumatiseerd door de amputatie van een van haar voeten en het mislukken van haar droom om een pruikenmuseum te beginnen dat ze doorgedraaid is? Het stuk is, volgens de inleiding, zowel een psychologisch drama als een komedie. (…) Kortom, is dit boekje wel een weergave van een monoloog van een doorgedraaide, gefrustreerde vrouw die zich van alles inbeeldt, of confronteert Aguilera ons allemaal met soms pijnlijke kanten van ons wereldbeeld? (…) Aguilera toont ons in de Speech de verpletterende en afstompende invloed die een dictatoriaal systeem heeft op een samenleving. (…)
La Chispa is een journalistiek platform over Latijns Amerika.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
«Surrealistische tekst die veel ruimte openlaat voor interpretatie.» – Drs. H.H. Puite
Over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera voor NBD/Biblion, 5 februari 2020:
Carlos A. Aguilera (Havana, 1970) werd in Cuba en daarbuiten bekend door zijn poëzie en performances. (…) Een lange monoloog vol woede en verbittering uitgesproken door een boze vrouw ten overstaan van twee levenloze mannen en een eveneens levenloze kat, die het gezag moet voorstellen. De vrouw die in deze monoloog aan het woord is, wordt in de titel als ‘dode moeder’ aangeduid. Ze richt zich tot haar echtgenoot en haar zoon, die beiden door een pop worden voorgesteld en dus niks terug kunnen zeggen of zelfs maar kunnen reageren. Ze is beschuldigend naar de echtgenoot, de vader van haar zoon en vol verwijten naar een heerser. Die heerser wordt aangeduid met ‘die Russische tweelingbroers’ en is aanwezig in de vorm van een eveneens levenloze kat. De kat vertegenwoordigt de broers, het gezag en is het eerste doelwit van de woede van de vrouw. Het is een vreemde, surrealistische tekst die veel ruimte openlaat voor interpretatie, maar zeker erg ongemakkelijk zal zijn voor de machthebbers in Cuba. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
Nanne Timmer leest fragment uit ‘Speech van de dode moeder’
Fragment ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera op YouTube, 17 januari 2020:
Bij de presentatie van de theatermonoloog ‘Speech van de dode moeder’ van de Cubaanse auteur Carlos A. Aguilera in Theater Mozaïek in Amsterdam op 8 september 2019 droeg vertaalster Nanne Timmer een fragment van tien minuten voor waarvan op 17 januari 2020 een fragment van 01:41 is gepubliceerd op YouTube.
Kijk hier naar het videofragment
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
«We worden in het oog gehouden door alwetende internetbedrijven als Google of Facebook.» – Daan Pieters
Over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera op Tzum, 29 december 2019:
(…) ‘Speech van de dode moeder’ is een theatermonoloog waarin slechts één personage aan het woord komt: de moeder zelf. Zij blijkt een waanzinnige vrouw te zijn die uitgebreid haar beklag doet tegen de zoon en de vader, twee wil- en stemloze personages. (…) Al snel blijkt dat ze zelf aan achtervolgingswaanzin lijdt en bijvoorbeeld in katten spionnen ziet. (…) Toch heeft de moeder nog momenten van helderheid, bijvoorbeeld wanneer ze het volgende verzucht: ‘Iemands droom vernielen is net zoiets als diegene verpletteren als een kakkerlak.’ Dat is geen banale opmerking, want in feite is het afpakken van iemands dromen dé essentie van onderdrukking. Of ze haar strijd tegen de Staat zal winnen, valt te betwijfelen, maar ze heeft wel haar statement gemaakt. (…) Moeten we dit boek lezen als kritiek op het regime? Volgens vertaler Nanne Timmer zou het jammer zijn om het daartoe te reduceren, al lijkt het voor de hand te liggen om in de moeder een figuur te zien die zich verzet tegen de almachtige Cubaanse staat, zeker als je als lezer de reflex hebt om de ‘Russische tweeling’ waarvan sprake bijvoorbeeld te associëren met Guevara en Castro. Het gevaar dreigt inderdaad dat je met oogkleppen gaat lezen en blind wordt voor de andere aspecten van dit boek. (…) Meer nog dan door de Staat worden we bijvoorbeeld in het oog gehouden door alwetende internetbedrijven als Google of Facebook, en waarom zou deze tekst bijvoorbeeld niet in die optiek kunnen worden geïnterpreteerd? (…) Het is een boek dat de lezer eigenlijk uitnodigt om niet in dezelfde val als de moeder te trappen en ook andere interpretaties te overwegen.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
«Elke poging tot categoriseren in bestaande genres wordt onderuitgehaald.» – Nanne Timmer
Nanne Timmer over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera in Terras # 17, december 2019:
Nanne Timmer, bezorger van de Nederlandstalige editie ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera, stelt in haar essay ‘Theater vertalen en vertolken’ hoe ideaal het is “ dat ik mijn moeder kan vragen de rol van de moeder uit het toneelstuk ‘De speech van de dode moeder’ van de Cubaanse schrijver Carlos A. Aguilera te vertolken om zo wat vertaalproblemen op te lossen.” En: “Dat stuk is te lezen als theatertekst, maar ook als novelle. Die dode moeder probeert haar zoon en haar man duidelijk te maken dat ze nooit een Russische kat in huis hadden moeten halen. Russische katten zijn de ergste, het zijn spionnen die werken voor de Staat.” En: “Aguilera is vooral schrijver, pas in tweede instantie dramaturg. ‘Speech van de dode moeder’ is dan ook vooral een leesstuk, een monoloog, het heeft zelfs iets van een lang absurdistisch prozagedicht dat elke poging tot categoriseren in bestaande genres onderuithaalt.”
Lees hier het essay ‘Theater vertalen en vertolken’
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
«Een pikant brok theaterproza.» – André Oyen
Over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera op Lezers tippen lezers, 16 december 2019:
(…) Op het eerste gezicht zou ‘Speech van de dode moeder’ de unitaire crisis van de burgerlijke orde kunnen vertegenwoordigen: (…) is de kat een symptoom van de haat van de moeder voor de staat of is de kat een enkelvoudige en meervoudige aanwezigheid van enige concrete aanwezigheid van de staat? Als de moeder degene is die tijdens het werk spreekt, zijn de andere twee familieleden degenen die de vervreemde onverschilligheid van die crisis belichamen. We kunnen dan Speech lezen als het tegenverhaal dat de onmogelijkheid verklaart van een bepaald staatsverhaal waarin een brug van de oude totalitarismen van het Oosten, bestuurd door het unipartisme en de buitenkant van het burgerleven, tot consensus wordt getrokken van het hedendaagse democratische leven, machteloos van een gemeenschappelijke politieke gedachte. Een pikant brok theaterproza.
Lees hier het signalement
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
Carlos A. Aguilera in ‘Terras #17 – Theater’
Nanne Timmer over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera op presentatie Terras # 17:
De redactie van het tijdschrift Terras richt zich in het nieuwe nummer op die gebieden van het theater die nog maar ten dele in kaart gebracht zijn en waarin de redactie tastenderwijs een eigen weg heeft gezocht. Wat doet het met een tekst als je hem in het theater brengt? Wat kun je doen met een tekst om er theater van te maken? Wat gebeurt er als een toneeltekst niet in een theater maar in een tijdschrift verschijnt? Ook is het theaternummer een grensverkenning geworden. Zo analyseert Erwin Jans Arabische Hamletbewerkingen en bevat het nummer verder bijdragen van de Cubaan Carlos A. Aguilera, de Noorse Johan Harstad, de Zwitser Jürg Federspiel, de Oostenrijkse Kathrin Röggla en veel andere schrijvers. Binnen het eigen taalgebied kwam de redactie geholpen door de bibliothecaris van De Nieuwe Toneelbibliotheek Ditte Pelgrom, op het spoor van een aantal uitzonderlijke toneelauteurs die literair gezien nog wat in de schaduw staan, zoals bijvoorbeeld Bruno Mistiaen en Dounia Mahammed. Ook aandacht voor het onbekende in het bekende: een nooit vertaalde theatertekst van Roland Barthes, en een evenmin vertaald theatermanifest van Pasolini. ‘Terras#17’ wordt met korte optredens van Petra Ardai, Sarah Jonker en Nanne Timmer gepresenteerd op donderdag 28 november van 17:00 tot 20:00 tijdens een informele borrel in Avondboekhandel Sternheim / Café de Richel, Nes 71, Amsterdam.
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
«Aguilera verrast ons met een fraai stuk originele literatuur.» – Brede Kristensen
Over ‘Speech van de dode moeder’ van Carlos A. Aguilera in Ñapa (Amigoe), 26 oktober 2019:
(…) Ik moet zeggen dat Aguilera ons met een fraai stuk originele literatuur heeft verrast. Beslist niet voor de poes. Ontnuchterend ook. Ons beeld van Cuba wordt ingrijpend gewijzigd. Het is vooral heel veel meer Sovjet-toestanden dan we dachten. Al lezend betrapte ik mezelf ineens erop te denken dat ik hier een Russisch verhaal aan het lezen was. Een van die ontelbare verhalen die clandestien waren gedrukte en ondergronds circuleerden. Ze werden aangeduid met de term samizdat. Vladimir Boekovski kenmerkte deze literatuur als: ‘ik schrijf zelf, ik redigeer zelf, ik censureer zelf, ik geef zelf uit, ik verspreid zelf en ik zit er zelf een straf voor uit’. Dit is Aguilera’s ‘Speech van de dode moeder’ ten voeten uit. Dit is de dode moeder zelf, die in haar waanzinnige protest tot leven komt. Met recht zou dit het ‘wonderbaarlijke’ mogen worden genoemd, ‘lo real maravilloso’, zoals Alejo Carpentier het verwoordde. De uitgave van dit korte werkje is des te interessanter om de inleiding die vertaalster Nanne Timmer schreef. Timmer plaatst de tekst tegen de achtergrond van de Cubaanse politieke realiteit en laat ook zien dat de betekenis ervan verder reikt dan de kusten van Cuba. Ze denkt ook aan de huidige liberale staat die via internet ons leven in de gaten houdt. Internet, als de kat van Aguilera. Het controlerende oog dat zich net als een spiedende kat zijn intrek neemt in onze geest. In ons is en ons onze vrijheid ontneemt. Wie zo indringend bespieding ondergaat, wordt paranoïde. Dat zien we in Cuba gebeuren, dat zien we met de moeder gebeuren die overal ‘het gevaar’ ziet opdoemen. Staat ons dit lot te wachten wanneer de invloed van het spiedende internet blijft toenemen? Geen slecht idee om Aguilera te gaan lezen.
Nieuwsgierig naar de hele recensie? Belangstellenden uit Nederland kunnen de oorspronkelijke versie aanvragen bij indeknipscheer@planet.nl
Meer over ‘Speech van de dode moeder’
‘Ton Beau Capitaine’ van Simone Schwarz-Bart (Guadeloupe) wordt opgevoerd in Suriname.
Opvoering van het literair toneelstuk Ton Beau Capitaine: pièce en un acte et quatre tableaux ( Seuil, 1987), in het Nederlands vertaald met Jouw Mooie Kapitein, in Suriname op donderdag 25 juli, vrijdag 26 juli of zaterdag 27 juli 2013 om 19.30 uur in Theater Unique.
Het Caribisch gebied heeft een rijke vertel- en literaire traditie en kent een groot aantal literaire prijswinnaars, waaronder Nobelprijzen. Veel voorkomende thema’s in de Caribische literatuur zijn het ver van huis wonen en werken van kostwinners en ook hoe mensen en hun families zich ver van hun geliefden handhaven. Dit theaterstuk vertelt van een Haïtiaanse man die als landarbeider op het eiland Guadeloupe werkt om er de kost te verdienen. Hij communiceert met zijn geliefde echtgenote in Haïti via cassettebandjes. De vrouw horen we wel in de opvoering, maar we zien haar niet. Het theaterstuk verscheen voor het eerst officieel in Nederlandse vertaling in 1996 bij Uitgeverij In de Knipscheer onder de titel ‘Je knappe kapitein’.
Lees meer over deze theateropvoering.
Zie hier voor de boekuitgave