Tag: En dan nog de liedjes

Woordje ter herinnering aan Helen Knopper

foto HelenFranc Knipscheer bij de uitvaart van Helen Knopper, 12 december 2022:

«Beste aanwezigen,

In 1985 gaf Uitgeverij In de Knipscheer – de uitgeverij bestond bijna 10 jaar, we waren nog jong – het debuut uit van Hugo Pos, ‘Het doosje van Toeti’. Hugo Pos, gepensioneerd rechter, werd in dat jaar 72. Zouden we dat wel doen, een al zo’n oude auteur bij ons laten debuteren, hadden we ons afgevraagd. We hadden per slot naam gemaakt met jonge debutanten, generatiegenoten: Leon de Winter, Astrid H. Roemer, Marion Bloem, Herman Brusselmans. Maar ‘Het doosje van Toeti’ was een prachtige verhalenbundel en goed is goed ongeacht de leeftijd. Hugo Pos overleed in 2000 en hij had toen bij deze uitgeverij 15 bundels kwatrijnen en verhalen op zijn naam staan en de met de E. du Perron-prijs bekroonde autobiografie ‘In Triplo’. Wat ik in 1985, ik was toen 38, me voor het eerst realiseerde, en zo ontzettend troostrijk vond, was dat je kennelijk op je 72ste nog een nieuwe carrière kunt beginnen. Niet dat ik dat van plan was, maar de idee dat dat kon bracht me wel op mijn gemak.

De eerste keer dat ik de naam Helen Knopper tegenkwam was toen ik als redacteur begin jaren zeventig werkte voor een boekenclub. In hun programmaonderdeel literatuur werden enkele door Helen Knopper vertaalde titels opgenomen van de Amerikaanse hippieschrijver Richard Brautigan. Een paar jaar later zou ook mijn broer Jos Knipscheer, alweer ruim 25 jaar geleden overleden, een roman van Brautigan vertalen. De tweede keer dat ik de naam Helen Knopper bewust tegenkwam was nadat Uitgeverij In de Knipscheer in 1976 net begonnen was en we in het fonds van de eveneens piepjonge Uitgeverij Loeb & Van der Velden o.a. de titel ‘De Vertellers’ tegenkwamen samengesteld door beide uitgevers met daarin verhalen van o.a. Hester Albach, Peter Andriese, Jan Cremer, Hans Dorrestijn, Heere Heeresma, Eelke de Jong, Theo Kars, Laurie Langenbach, Guus Luijters en ook Helen Knopper, schrijvers die rond die jaren zeventig furore maakten. Ieder ging zijn en haar weegs. De derde keer dat Helen Knopper bij mij in beeld kwam was toen ik in 1977 recensies las over haar titel ‘Een onfatsoenlijk afscheid’.

Zo’n zeven jaar geleden ontving de uitgeverij een manuscript van Helen Knopper met de titel ‘Het loopt het ademt het leeft’. Ze was inmiddels 80. Weer vroegen we ons af: zouden we dat wel doen?
Haar laatste, twintigste boek was na een schrijverscarrière van ruim dertig jaar toch al verschenen in 1997? Tachtig jaar oud! Wie zit daarop te wachten? Is dat nog te verkopen? Maar het was een prachtig boek en goed is goed ongeacht de leeftijd. We nodigden haar uit op de uitgeverij en wat me daarvan vooral nog bijstaat was dat ze vertelde dat toen ze dik in de zeventig was zich op de Universiteit van Amsterdam had ingeschreven en psychologie was gaan studeren. Dat was voor mij weer zo’n Hugo Pos-momentje. Ik was op dat moment 68 en bedacht me dat Helen Knopper op die leeftijd pas jaren later zou beginnen aan een universitaire studie. En ik vond dat zo ontzettend troostrijk. Niet dat ik dat zou kunnen of willen, maar de idee dat dat überhaupt een optie was stemde me wel optimistisch. Die moed, die vrijheid die daaruit sprak bewonder ik in haar tot op de dag van vandaag. U weet hoe het verder ging. ‘Het loopt het ademt het leeft’ kwam uit in 2016, een heruitgave van ‘Een onfatsoenlijk afscheid’ in 2018 en later dat jaar ‘Het onbesproken beeld’. In 2019 verscheen de omvangrijke essay- en verhalenbundel ‘Het brandende huis’, misschien wel haar literaire testament, en vorig jaar, in 2021, haar laatste boek ‘En dan nog de liedjes’.

Het zal niet moeilijk zijn de herinnering aan Helen Knopper levend te houden.
Van haar boek ‘Het brandende huis’ heb ik een paar doosjes meegenomen. Eenieder hier aanwezig mag als herinnering aan Helen een exemplaar daarvan meenemen.»

Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

Trouw, waaks en brutaal

foto Helen foto: Johannes van Vugt

 

 

 

 

 

I.M. Helen Knopper door Peter de Rijk, 9 december 2022:
Op 7 december verkoos Helen Knopper (1934-2022) euthanasie boven een leven dat door fysieke beperkingen gekenmerkt werd en haar het schrijven zelfs onmogelijk maakte. Knopper debuteerde in 1966 met de dichtbundel Emotioneel Esperanto en de roman Osmose die beide goed ontvangen werden. Het was het begin van een zeer productieve literaire carrière die ruim twintig titels opleverde. Naast beeldend kunstenaar was ze ook vertaler van Engelse en Amerikaanse literatuur waaronder Richard Brautigans Forel vissen in Amerika en Melvilles Moby-Dick.
Liever dood dan rood! (1979) is een rapportage waarin Knopper verslag deed van de tragische vluchtpoging van Dieter R. uit Oost-Duitsland. In 1997 beëindigde ze haar ‘eerste schrijfperiode’ met een trilogie van kronieken waarin ze verslag deed van de jaren negentig. Daarna werd het stil, tot ze in 2016 na 18 jaar stilte, haar glorieuze comeback maakte met Het loopt het ademt het leeft, biografie van een vriendschap waarmee ze werd genomineerd voor de Halewijnprijs en de Reinaerttrofee. Een onfatsoenlijk afscheid (1977) werd herdrukt, de psychologische roman over een vader-dochterrelatie waarin Knopper haar zoektocht beschrijft naar wie haar vader was. Eindelijk kreeg het boek de aandacht die het al zo lang verdiende. In Het onbesproken beeld (2018) deed de auteur verslag van de impact die ziekte en zware operaties op haar, tot dat moment nog zeer actieve, leven had. In plaats van droefheid en melancholie besloot ze eerder aandacht te schenken “aan de kleine wonderen die het leven naast grote rampen te bieden heeft.” Een ‘tijdloos bestaan’ was aangevangen en toch schreef ze door. Ze voltooide Het brandende huis (2019) dat al voor haar ziekbed in de steigers stond. Het is een verzameling essays waarin ze het belang van een geestelijk gezond milieu en de noodzakelijkheid daarvan benadrukt. Het boek toont alle kennis die ze in haar leven opdeed. Psychologische theorieën en de grondleggers ervan, religie, technologie, de digitale opmars en de virtuele toekomst vormen de basis voor een wijs en zeer persoonlijk werk. Ze vat het in haar voorwoord samen met de woorden: “Om wat houdbaar is en wat weg kan. Om wat echt is en wat niet. Om tegenwoordigheid van geest. In het hier en nu.”
Een heel leven lang heeft Helen Knopper altijd gezegd wat ze vond. “Ik ben trouw, waaks en brutaal. Dus ga geen flauwekul met me uithalen, want ik bijt.” Zo begon ze eens aan een interview. Haar laatste gepubliceerde roman, want ze schreef door tot ze het letterlijk niet meer kon, werd En dan nog de liedjes (2021), een sleutelroman over een zesentachtigjarige vrouw die terugblikt op haar leven. Haar herinneringen gaan gepaard aan liedjes van weleer, heden en verleden wisselen elkaar af. Zowel Knoppers jeugd, de Tweede Wereldoorlog als de roerige jaren zestig komen aan bod. Madeleine, zoals Knopper haar alter ego noemt, geniet van de liefde en de mannen die ze tegenkomt. Wie scherp leest zal in diverse personages dichters, schrijvers en uitgevers herkennen, al heeft de auteur zich alle moeite getroost om dat te verhullen. De liefde voor het leven en de mensen die ze kende kregen in dit boek een monumentje, net zoals het boek ook alles toont wat Helen Knopper tot zo’n bijzonder mens maakte. Iemand met het hart op de tong, scherp tot haar laatste dag.

“Het lijkt er verdacht veel op dat ik geen vraag meer over heb. Ik leef het antwoord zo goed als ik kan, en dat dag in dag uit.” – Helen Knopper in Het brandende huis.

Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Licht sarcastische toon maakt dit boek bijzonder. Bijzonder mooi.» – Marjo van Turnhout

VoorplatLiedjesDEF-75Over ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper op Leestafel, maart 2022:
Een zesentachtigjarige vrouw kijkt vanuit de woning die haar laatste zal zijn terug op haar leven. (…) Die herinneringen – soms filmpjes – worden vaak vergezeld van liedjes. Liedjes die er soms gewoon onlosmakelijk mee verbonden zijn, of liedjes die bepaalde situaties oproepen. Een andere vrouw die belangrijk was was juffrouw Moes, een hartelijke vrouw die haar moeder in de huishouding kwam helpen, en die altijd tijd had voor een aai over de bol. In tegenstelling tot haar moeder. Pas later begreep Madeleine waarom zij ineens niet meer kwam. En er was haar vriendin Mandy, die plotsklaps non werd. Iets waar Madeleine geen grip op kreeg. Had Mandy gelijk? Was Mandy’s leven er een van vervulling, met een hotline met de hemel? (…) Want ja. Die mannen. In het kunstenaarswereldje van de jaren zestig waar Madeleine haar weg probeerde te vinden waren het vaak bijzondere types die ze tegenkwam. Ze vertelt er graag over. Op een licht sarcastische toon, want ja, als je er op terug kijkt beschouw je de gebeurtenissen toch anders dan wanneer je er midden in zit. Die toon, het vertellen zoals in je opkomt (zo lijkt het toch) maakt dit boek bijzonder. Bijzonder mooi. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘En dan nog de liedjes’
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een mooi verfrissend beeld over oud zijn en hoe om te gaan met herinneringen.» – Vera ter Beest

VoorplatLiedjesDEF-75Over ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper voor NBD/Biblion, 9 maart 2022:
Een portret van een 86-jarige vrouw die terugkijkt naar het leven op een manier die je niet verwacht. Iedere zin toont de zelfstandigheid en kracht van deze vrouw. In het verleden, maar ook in het heden. Haar leven is een serie van liefdes en moeilijke beslissingen. Ze breekt met haar moeder, heeft meerdere abortussen, wordt schrijfster. In eerste instantie gaat het om de liefdes voor de mannen, van de man die alles kort en klein sloeg behalve haar tot de man die haar liet zitten net voor hun verloving. Het is ook de liefde tussen haar ouders die ze ziet in oude foto’s, maar nooit zelf heeft mogen zien. Haar vader vond de dood in een werkkamp, hetzelfde jaar dat haar geliefde broer stierf aan hartproblemen. Ook de liefde voor de werkster die van de ene op de andere dag verdwenen was. En dan is er nog de liefde voor haar goede vriendin die zuster werd. Een verhouding die wellicht het meest interessant is in dit werk, omdat het zo goed de verschillende kanten van vriendschap weergeeft. Daarnaast wordt ook de geschiedenis van haar moeder op een verrassende manier verteld. Een mooi verfrissend beeld over oud zijn en hoe om te gaan met herinneringen. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘En dan nog de liedjes’
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Ik ben trouw, waaks en brutaal. Dus ga geen flauwekul met me uithalen, want ik bijt.» – Helen Knopper


Op 31 januari 2022 werd in de Pletterij in Haarlem de roman ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper gepresenteerd. Bij deze gelegenheid speelde de Haarlemse troubadour Fredie Kuiper twee nummers, werd een speciaal voor de presentatie geschreven inleiding op het boek door redacteur Willem Thies voorgelezen door presentator en uitgever Franc Knipscheer en werd de schrijver geïnterviewd door Peter de Rijk. Peter: En dan nog de liedjes. Het zou misschien ook ‘En dan nog de liefdes’ kunnen heten. Want het gaat over herinneringen aan mensen die je lief waren. Bij dit boek verbaast het me hoe goed de vorm die je kiest werkt. Ontstond dat gewoon? Helen: Ik heb nagedacht over om één lopend verhaal te schrijven en geen fragmentarische stukken. Het is vertaalde emotie. Het is ook allemaal echt; ook als het verzonnen is. Peter: Door die scherpe herinneringen is er geen tussentijd met dat wat jou nu overkomt en toen je veertien was. Ik ben verbijsterd door hoe je dat doet. Helen: Het klinkt erg ongeloofwaardig, maar het is echt waar. Ineens zag ik mezelf als meisje op de Prinsengracht lopen. Alsof het in mijn schoot geworpen wordt. Dat beeld kwam binnen. Ik dacht dat boek moet af. Peter: Je vertegenwoordigt twee mensen in het boek, dat hele verleden en hoe jij nu terugkijkt. Helen: Ik heb niet het gevoel dat die twee mensen emotioneel van elkaar verschillen. Voor mij is het een geheel. Ik ben gewoon voortgegaan in hetzelfde stramien. Peter: Je zegt dat er altijd mensen zijn geweest die je gered hebben. Helen: Ja, ik ben gedragen door het leven. Peter: Je schrijft ‘het is mooi geweest, boven verwachting.’ Helen: Ik heb een fantastisch leven gehad met heel veel liefde en liefdes. Ik ben geboren onder het teken hond. Ik ben trouw, waaks en brutaal. Dus ga geen flauwekul met me uithalen, want ik bijt. Peter: Heeft het schrijven je overeind gehouden? Helen: ik citeer Joe Cocker ‘als ik niet was gaan schrijven, was ik een moordenaar geworden.’ Het schrijven heeft veel van de emoties verzacht, verkleind. Peter: Je scoort in blessuretijd.
Kijk hier naar de presentatie op YouTube. Fredie Kuiper begint op 10:58 op de tijdlijn.
Lees hier de inleiding van Willem Thies op ‘En dan nog de liedjes’
Meer over ‘En dan nog de liedjes’ op deze site
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een ode aan de kracht van de stem, de geest, de herinnering, die de tijd trotseert.» – Willem Thies

VoorplatLiedjesDEF-75Over ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper in Pletterij, 31 januari 2022:
‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper is een ode aan de kracht van de stem, de geest, de herinnering, die de tijd trotseert – althans de chronologische tijd, de verlopende tijd. De verteller is zesentachtig en kan niet eens meer zelfstandig boodschappen doen. Zij is slecht ter been. Maar haar geest is buitengewoon beweeglijk en lenig. (…) De tijd is niet een eenduidige as, een spectrum, die van begin tot eind verloopt, de tijd gebeurt voortdurend zónder te verlopen of verstrijken. De stem, de geest, de herinnering haakt zich aan een lied, de afbeelding van een foto, een episode, en boort zich dwars door alle tijdlagen en segmenten, en het is weer toen – en tegelijk toen is weer nu. (…) De protagonist (…) Madeleine is dan zesentwintig, (…) het vertellend ik is 86. (…) Een krasse, kranige vrouw, deze dame van zesentachtig die zich echter geen illusies meer maakt en zegt waar het op staat, en het over zichzelf in dat verre verleden, haar jeugd, heeft als ‘meisje Madeleine’, een ander als het ware. (…) Een terloopse zwangerschap, als veertienjarige, een al even terloopse ‘ingreep’, een abortus. Alles wordt op het moment dat het zich afspeelde met een soort zijdelingse argeloosheid beschreven, een onderkoeldheid of beter nuchterheid, die het eens te meer wrang en pijnlijk maakt. (…) De ik wórdt telkens de ander – de vroegere ik wordt het huidige ik, of andersom. (…) Zesentachtig, of niet, de verteller is levendig en vitaal in haar stem, haar ‘verhaal’, haar herinneringen, haar beschrijvingen, haar representaties. Haar toon is ‘geestig’; opstandig en tegelijk berustend, laconiek, maar ook vrijpostig – kwetsbaar maar met een laatste restje esprit en temperament en buitengewoon sterke wil. (…)
Lees hier ‘En dan nog de liedjes – die onverminderd blijven klinken’
Meer over ‘En dan nog de liedjes’
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

Boekpresentatie ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper in Pletterij (gratis livestream)

31 JAN Boekpresentate-2 Knopper ARTSCREEN 1080x1920Op maandag 31 januari 2022 presenteert Uitgeverij In de Knipscheer vanaf 14.15 uur via livestream En dan nog de liedjes van Helen Knopper, haar nieuwe roman bij Uitgeverij In de Knipscheer, met haar herinneringen aan een eigenzinnig leven. De presentatie vindt plaats in de Pletterij, Lange Herenvest 122, 2011 BX Haarlem. In het programma wordt Helen Knopper geïnterviewd door Peter de Rijk. Willem Thies leest een speciaal voor deze gelegenheid geschreven recensie en de Haarlemse singer-songwriter en troubadour Fredie Kuiper zal twee nummers uit haar repertoire spelen. . Aanvang 14.15 uur stipt. Einde 15.00 uur. Het programma wordt ook live gestreamd. U kunt de livestream volgen op de homepage van debat- en cultuurpodium Pletterij, op hun Facebook-pagina of op hun Youtube-kanaal. Op het moment van de uitzending openen zich op deze drie platforms vensters met de livebeelden. Een inlogcode is niet nodig. Op de laatste twee media kunt u de uitzending later ook terugzien.
Klik hier voor de aankondiging op Pletterij
Meer over ‘En dan nog de liedjes’ op deze site
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«De sarcastische stijl zie je niet vaak terug in de Nederlandse literatuur, maar ik kan er enorm van genieten. Ik denk en ik hoop dat Knopper door zal schrijven tot de laatste minuut.» – Coen Peppelenbos

VoorplatLiedjesDEF-75Over ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper op Tzum, 14 januari 2022:
(…) Madeleine (de verwijzing naar Proust wordt al op pagina twee gemaakt) haalt herinneringen op aan haar leven en dat lijkt, gefictionaliseerd of niet, toch wel erg op het leven van Helen Knopper. (…) De techniek die Knopper gebruikt, maakt ‘En dan nog de liedjes’ tot een prachtig memoir. Ze vertelt geen keurig aangeharkt chronologisch verhaal, maar springt van het heden naar haar jeugd voor en in de oorlog, haar wilde liefdesjaren in de Amsterdamse kunstenaarsscene decennia later en al die lijnen worden het web waarin het leven gevangen wordt. (…) Madeleine is aangewezen op een rollator en dat zorgt nogal voor een contrast met vroeger. In dat vroeger zitten herinneringen aan oud-geliefden, maar het meest pregnant zijn wel de herinneringen aan de oorlog: aan juffrouw Moes, de Joodse dienstbode, die meer dan haar moeder over haar moederde totdat het niet meer mocht, maar ook aan haar vader die in april 1945 in Duitsland aan hongeroedeem overleed. Het wordt niet expliciet gezegd, maar het is wel duidelijk hoe karaktervormend die oorlog is geweest. (…) De sarcastische stijl zie je niet vaak terug in de Nederlandse literatuur, maar ik kan er enorm van genieten. Ik denk en ik hoop dat Knopper door zal schrijven tot de laatste minuut.
Lees hier de recensie
Meer over ‘En dan nog de liedjes’
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het is mooi geweest. 86-jarige kijkt terug op haar turbulente leven.» – Maria van Heumen

VoorplatLiedjesDEF-75Over ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper op LeesKost, 6 januari 2022:
Zo aan het eind van je leven zit je vol herinneringen. En de zich Madeleine noemende vrouw heeft er heel wat en ze weet alles nog. (…) De herinneringen aan haar broer worden als in een filmscript beschreven. Geboren met een hartafwijking is hij het zorgenkind van moeder Nelly. Maar voor zijn zus staat hij altijd klaar: hij plakt haar fietsband, ze gaan samen op de fiets van Bussum naar Hilversum om te gaan dansen en hij gaat in opdracht van hun moeder haar gangen na als ze achter de jongens aan zit. Echt goed heeft hij zich niet van die taak gekweten: Madeleine blijkt op haar veertiende zwanger te zijn, waarop moeder beslist dat daar iets aan gedaan moet worden. Haar broer overlijdt nog vóór zijn eenentwintigste. De band met haar moeder is een stuk minder goed. Om diverse redenen verbreekt Madeleine het contact; zij is veertig, moeder Nelly zestig. Toch krijgt het leven van Nelly de nodige aandacht in dit werk. (…) Haar terugdenken aan juffrouw Moes uit Bussum die in Madeleines jeugd de huishouding verzorgde is echter ontroerend. Van juffrouw Moes en haar Joodse moeder is na de oorlog niets meer vernomen. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘En dan nog de liedjes’
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Met een ongekende flair dwaalt Madeleine door haar herinneringen.» – André Oyen

VoorplatLiedjesDEF-75Over ‘En dan nog de liedjes’ van Helen Knopper op Ansiel (België), 1 januari 2022:
(…) In ‘En dan nog de liedjes’ wordt er ook met liefde, ban en bliksem teruggeblikt door Madeleine die zesentachtig is, maar zich nog alles herinnert. Liedjes van vroeger roepen herinneringen bij haar op. Daar waar ze ooit woonde en hen die ze liefhad komen samen in liefdesverhalen. Met een ongekende flair dwaalt Madeleine door haar herinneringen. Nu is zij een aspirant-kunstenaar in het wilde Amsterdam van de jaren zestig, vervolgens het meisje uit Bussum dat christelijke jongens inleidt in de wereld van vogeltjes en bijtjes, om uiteindelijk in haar eigen Nieuwmarktbuurt terecht te komen. Daar aangekomen levert ze commentaar op oude liefdes en vrienden die ze dacht uit het oog te hebben verloren en toch weer doorzakkend in de stamkroeg terugvindt. Met een innemende levenskracht beschrijft de auteur de herinnering en de nostalgie van de ouder wordende mens die voor zichzelf is ze zoals ze zich herinnert.
Lees hier de recensie
Meer over ‘En dan nog de liedjes’
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer