Over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’ van Frans Lopulalan op Elders, 11 februari 2022:
‘Onder de sneeuw een Indisch graf’, een grotendeels autobiografische roman, verscheen in 1985 en beleefde in 2021, niet lang na het overlijden van de schrijver, een welkome heruitgave. In zijn voorwoord stelt Ernst Jansz, kort en krachtig, dat dit boek zijn hart veroverde en dat de auteur daarmee ‘zijn schrijverschap op overtuigende wijze in één klap gestalte gaf’. (…) De lezer wordt getrakteerd op een verhaal waarin objecten, gebeurtenissen, gedachten en gevoelens met scherp oog voor detail zijn omschreven. Omdat de schrijver meerdere zintuigen in stelling brengt, kan de lezer de wederwaardigheden van Frans zien, voelen, horen, proeven en ruiken. Zo wordt de lezer het universum van de hoofdpersoon binnengetrokken. Een universum met in de kern tradities uit de voorouderlijke grond. (…) Onder de sneeuw een Indisch graf is een liefdevol en vol overgave vertelde geschiedenis. Het verhaal lijkt bij een eerste lezing nogal sterk om de vaderfiguur te draaien. Spruit dit voort uit de dominantie van de vaderfiguur in Molukse familieverhoudingen? Maar herlezing van de roman doet de moeder als minstens even sterke figuur oprijzen. Trefzeker is geschetst welke betekenisvolle plaats de moeder inneemt in het gezin waarvan de leden zich door voelbare genegenheid aan elkaar verbonden weten, ondanks de soms heftige woede-uitbarstingen en onderlinge botsingen die nauwgezet zijn beschreven. Nauwgezet met weinig woorden, want veel woorden heeft de schrijver niet nodig. (…) De herinneringen in dit boek hebben zeggingskracht. Voor mij zijn deze kracht, de tot de verbeelding sprekende woordkeuze en het raffinement waarmee de auteur zijn roman heeft opgebouwd, de elementen die de roman literair doen uitblinken.
Lees hier de recensie
Meer over Frans Lopulalan bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Ernst Jansz op deze site
Meer over Artien Utrecht op deze site
Tag: ernst jansz
“Zin om te schrijven.” Koos van den Kerkhof onverwacht overleden.
Deze zondag vernam ik dat in de nacht van zaterdag op zondag 14 november 2021 dichter en redacteur Koos van den Kerkhof (11 april 1946) onverwacht is overleden aan een gescheurde aorta. Als dichter debuteerde hij in 1978 bij de toenmalige Limburgse uitgeverij Corrie Zelen. Vanaf die tijd zit zijn naam in mijn geheugen, vanwege de samenwerking die Uitgeverij Corrie Zelen, de Rotterdamse uitgeverij Flamboyant/P en Uitgeverij In de Knipscheer in die jaren hadden op het gebied van vertegenwoordiging van hun fondsen naar de boekhandel toe. Pas in 2000 kwam het tussen hem in zijn hoedanigheid van redacteur en de uitgeverij tot een sindsdien ononderbroken samenwerking. De debuutroman De bruine zeemeermin van de toen in Paramaribo woonachtige auteur Annel de Noré was het eerste boek dat hij, al actief als schrijfdocent, voor In de Knipscheer redigeerde. Hij had antropologie gestudeerd en die gevormde belangstelling voor andere culturen gecombineerd met zijn dichterstalent voor taal maakte dat hij fascinatie had voor het schrijven van Surinaamse en Antilliaanse auteurs. Hij was begin deze eeuw een aantal jaar stadsdichter van Venlo; een aantal van die stadsgedichten is opgenomen in de bundel Oud zink, die in 2008 bij Uitgeverij In de Knipscheer verscheen. Enkele jaren later was hij gastdocent aan de Schrijversvakschool Paramaribo van Ruth San A Jong. Zijn laatste boek waaraan hij voor de uitgeverij werkte betrof de samenstelling en bezorging van een bloemlezing uit het poëtisch werk van Astrid H. Roemer Ik ga strijden moeder, die op het punt van verschijnen staat. Koos heeft de presentexemplaren nog net kunnen bewonderen. Onze laatste e-mailwisseling dateerde van een paar uur voor zijn overlijden:
Beste Franc, (…) Ik vond de kussenenvelop met twee exemplaren van Ik zal strijden moeder op de deurmat. Dank daarvoor. Mooi omslag met de handen, bijzonder mooie kleur ook. Ik heb met plezier en overgave aan de selectie gewerkt en het essay en de verantwoording geschreven. Het was een stimulerende opdracht. Ik kreeg erdoor zin om te schrijven. (…) Niets bepaalt wat ik schrijf dan mijn eigen verhaal en dat verhaal verandert steeds zoals alle deeltjes in mijn lichaam. Onlangs schreef ik onverwacht twee eerste versies van gedichten. Afbeeldingen van het werk van de Amerikaanse schilder Joan Mitchell brachten me ertoe terug te keren naar technieken die ik al vaker heb toegepast. (…). En ik mailde om 19:38 terug: Dag Koos, Ik hoop dat ze zullen leiden tot een bundel. Het is de tragiek van de redacteur: werk van anderen gaat voor.
Die anderen zullen hem dankbaar zijn: Barney Agerbeek, Peter Andriesse, Orchida Bachnoe, Alfred Birney, Eric de Brabander, Cándani [Yasmine Amores], Aly Freije, Els de Groen, Edwin de Groot, E. de Haan, Jopi Hart, Hans van Hartevelt, Elodie Heloise, Hanneke van der Hoeven, Hein van der Hoeven, Ernst Jansz, Mala Kishoendajal, Roni Klinkhamer, Helen Knopper, Frank Kraaijeveld, Karin Lachmising, Els Launspach, Diana Lebacs, Joan Leslie, Clyde R. Lo A Njoe, Ronny Lobo, Djordje Matic, Arjen van Meijgaard, Henriette de Mezquita, Quito Nicolaas, Annel de Noré, Frank Ong-Alok, Fred Papenhove, Glenn Pennock, Hans Plomp, Ton van Reen, Astrid H. Roemer, Arjen Sevenster, Brigitte Spiegeler, JP den Tex, Jacques Thönissen, Diana Tjin, Edith Tulp, Hans Vaders, Etchica Voorn, Bert Vuijsje, Karel Wasch, Rogi Wieg, Kristien De Wolf en de velen die ik zonder twijfel nu vergeet.
franc knipscheer
Haarlem, 14 november 2021
Meer over Koos van den Kerkhof bij Uitgeverij In de Knipscheer
Gedicht van Ernst Jansz
In zijn bijna dagelijkse Facebookbericht memoreert Wim van Til, oprichter van en coördinator bij Poëziecentrum Nederland, de geboorte- en sterfdagen van Nederlandstalige dichters. Hij noteert voor vandaag (24 mei 2021) wel de sterfdag van onder anderen de drie dichters Alijd Brink, Albert Speekaert en Herwig Hensen, maar noemt geen dichters die op deze dag geboren zijn. Het is vandaag in ieder geval wel de geboortedag van Ernst Jansz (1948). Bij wijze van felicitatie/gedenken kiest Wim van Til voor een gedicht naar eigen voorkeur van een van de gememoreerde dichters. Uitgeverij In de Knipscheer kiest in dit bericht voor het gedicht ‘Alice’ van Ernst Jansz uit zijn roman ‘Molenbeekstraat’ uit 2006. Dit gedicht is ook opgenomen in de door Klaas de Groot samengestelde bloemlezing ‘Grenzenloos – 40 jaar Knipscheer poëzie’.
Alice
weet je nog hoe
we dachten dat het was
hoe eenzaam wij ons waanden
weet je nog hoe
groen het gras waarop de dauw lag als tranen
weet je nog hoe
we dansten in de nacht
op plaatsen die niet meer bestaan
weet je nog hoe
snel en niet verwacht
het uur van de morgen kon slaan
ai ai Alice we hebben gedanst
het hart heeft wild geslagen
ai ai Alice we hebben gedanst
buiten zal het dagen
weet je nog hoe
we hebben gestaan
niet meer dan elkaar vastgehouden
maar een jongenshart kan
niet wilder slaan
zo heb ik van jou gehouden
ai ai Alice we hebben gedanst
elkaar door de nacht gedragen
ai ai Alice we hebben gedanst
buiten zal het dagen
jong is de dag
en groen is gras
onder mijne voeten
waarop de dauw
als tranen lag
ik zal jou missen moeten
ai ai Alice we hebben gedanst
het hart heeft wild geslagen
ai ai Alice we hebben gedanst
buiten zal het dagen
Meer over ‘Molenbeekstraat’
Meer over Ernst Jansz bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over ‘Grenzenloos – 40 jaar Knipscheer poëzie’
«Een meesterwerk zoals je maar zelden leest.» – Marianne Janssen
Over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’ van Frans Lopulalan op LeesKost, 18 februari 2021:
De kleine Frans wordt geboren in het Ambonezenkamp in Woerden. Een kamp met hekken eromheen, de jongen weet niet beter. Alle volwassenen om hem heen zijn afkomstig van de Zuid Molukken en iedereen koestert de wens ooit weer terug te gaan, naar huis. ‘Thuis’ is het onderwerp van alle volwassen gesprekken. (…) De auteur haalt vol liefde, weemoed en gevoel voor het kleinste detail herinneringen op aan zijn jeugd. (…) Razernij, verdriet, inwendige woede, en je dan tóch beheersen… dat was de manier waarop zijn vader zijn verlangen en heimwee naar Ambon verbeet. De realiteit verscheurt de dromen en de illusies. (…) Lopulalan heeft de gave kleine gebeurtenissen groots te beschrijven, grote gebeurtenissen terug te voeren tot de kern. De liefde voor zijn vader doordesemt de pagina’s. Dit briljant geschreven en ontroerende boek is een ware parel, zacht glanzend, zeldzaam en kostbaar. Wat is het jammer dat Lopulalan niet meer geschreven heeft. Ik vind het een meesterwerk zoals je maar zelden leest.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’
Meer over Frans Lopulalan bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Hartverscheurende details in kraakheldere taal.» – Gerlof Leistra
Over Frans Lopulalan 1953-2020 in Elsevier Weekblad, 14 november 2020:
(…) In ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’ beschrijft Frans Lopulalan zijn jeugd in het kamp in Woerden en de rol van zijn dominante vader, een voormalig KNIL-militair die model staat voor alle Molukse vaders. Het boek werd een klassieker in de Indische literatuur. (…) Ernst Jansz: ‘Na het overlijden van Hugo Claus en Jan Wolkers was Frans Lopulalan voor mij de grootste nog levende Nederlandstalige schrijver. Natuurlijk heeft hij niet véél geschreven, maar het gaat erom wat die woorden met je doen.’ (…) Jos Knipscheer was voor hem meer dan een mentor. Ze maakten samen lange strandwandelingen en spraken uitvoerig over het literaire werk. Toen Knipscheer in 1997 overleed, was Lopulalan volgens partner Cindy Smits zijn maatje en sparringpartner kwijt. Alfred Birney: ‘Hij stelde een briefwisseling voor, maar dat hield ik niet vol.’ (…) ‘Frans leed aan een writer’s block, maar heeft met zijn debuut een monument nagelaten.’ (…)
Lees hier het artikel in EW
Meer over Frans Lopulalan op deze site
Frans Lopulalan – Onder de sneeuw een Indisch graf
Frans Lopulalan
Onder de sneeuw een Indisch graf
roman
Nederland-Indonesië
met een Voorwoord van Ernst Jansz
gebrocheerd in omslag met flappen
182 blz., € 17,50
formaat 145 x 205 mm
oorspronkelijke uitgave 1985
heruitgave januari 2021
ISBN 978-94-93214-20-0
Eigenlijk pas sinds zij het aandurfden de wapens op te nemen ‘bestaan’ Zuidmolukkers – en dan nog in hoofdzaak als item in de media of als studieobject voor sociaal-academici. De twee verhalen van Onder de sneeuw een Indisch graf door de Molukse schrijver Frans Lopulalan gunnen ons nu voor het eerst van binnenuit een blik op het leven van de Molukkers, zoals zich dat vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw in Nederland heeft afgespeeld.
In beide verhalen speelt de vaderfiguur, een militair van het voormalige KNIL, een vooraanstaande rol. Hij staat model voor alle Molukse vaders die in de kracht van hun leven naar Nederland werden getransporteerd en in de kampen geprobeerd hebben hun kinderen in de strenge oosterse traditie op te voeden. De schrijver trekt zich het lot aan van die stoere mannen van weleer, die hun jaren van ouderdom lijdzaam uitzitten in Hollandse doorzonwoningen, wachtend op het einde dat meedogenloos afrekent met elke illusie.
«Hier wordt de essentie van het schrijven geraakt, en van het feit een Molukker te zijn.» – Vrij Nederland
«Moeiteloze beheersing van het literaire métier… Een voortreffelijk boek.» – de Volkskrant
«Onder de sneeuw een Indisch graf laat niets te raden over omtrent Lopulalans stilistische gaven. Eenvoudig, rechtdoorzee en toch geraffineerd. Echt een pret om te lezen.» – Intermagazine
«Een verschrikkelijk trots en verschrikkelijk mooi boek. Het beste literaire debuut van 1985.» – Leidsch Dagblad
Onder de sneeuw een Indisch graf is de debuutroman uit 1985 van Frans Lopulalan (1953–2020). Van zijn hand verscheen in 1994 nog Dakloze herinneringen.
Meer over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’
Meer over Frans Lopulalan bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over de Molukse schrijfster Yvon Muskita
Frans Lopulalan overleden
foto Els Kirst
De auteur van het tweede boek dat Uitgeverij In de Knipscheer in 1976 uitgaf, de Amerindiaanse auteur Craig Strete, placht zijn brieven (nog geen internet, nog geen fax) te ondertekenen met ‘Keep Walkin’ In Beauty’. Daar sprak een trots en fierheid uit die hij later door een van de personages in een van zijn romans liet verwoorden met ‘Ik ben niet bang te sterven, ik ben bang uit te sterven’. Die trots en fierheid, alsook de implicatie van het uitsterven, heb ik ook altijd toegedicht aan de Molukse schrijver Frans Lopulalan, die in 1985 aan één boek genoeg had om het leed en onrecht berokkend aan de generatie van zijn ouders onder woorden te brengen en onsterfelijk te maken: Onder de sneeuw een Indisch graf.
Er kwam in 1994 nog een tweede boek van hem uit, Dakloze herinneringen, aangekondigd als ‘notities van een schrijver tussen twee romans in’. Op het omslag daarvan is een postzegelgroot fotootje afgedrukt van een door Frans gedragen zonnebril. Als je daarop inzoomt is in de reflectie een manspersoon te ontwaren: zijn redacteur Jos Knipscheer, mede-oprichter van en -uitgever bij In de Knipscheer. Jos had zich toen al uit de uitgeverij vooral om gezondheidsredenen moeten terugtrekken en zou een paar jaar later overlijden. Frans, de schrijver, kon niet zonder Jos, de redacteur. Frans bleef de trom roeren met op het scherp van de snede geschreven, vaak ‘boze’ columns, maar die tweede roman is, en ik denk daarom, nooit gekomen.
Het beeld van Frans dat in mijn geheugen is gegrift is door mist omgeven: in 1986 zond omroep Ikon zonder filmische beelden en zonder tussenkomst van een interviewer een televisiegesprek uit van drie kwartier tussen twee jonge, volop rokende schrijvers, Frans Lopulalan en Ernst Jansz over hun beider Indische vaders, opgenomen in Literair Café De Engelbewaarder in Amsterdam. Dat kon toen nog. Gewoon op Nederland 1.
Frans Lopulalan (1953) is vanmiddag 28 oktober 2020 overleden in een hospice. Keep Walkin’ in Beauty, Frans.
franc knipscheer, Haarlem
Meer over Frans Lopulalan bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Jappenkampsyndroom, bersiapfantoom.» – Ernst Jansz
Ernst Jansz met ‘De stilte doorbroken’ t.g.v. 75 jaar einde Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië, 15 augustus 2020:
Op 15 augustus 1945, vandaag precies 75 jaar geleden, capituleerde Japan en kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. Na 300 jaar Nederlandse overheersing, achtte Indonesië de tijd rijp voor zelfbeschikking. Maar Nederland, zelf net bevrijd van het juk van de Duitse bezetter, gunde Indonesië diezelfde vrijheid niet. De Indonesische volkswoede richtte zich op dat moment, behalve tegen de Hollandse bezetters, ook tegen hun nakomelingen, verwekt bij Indonesische vrouwen, Indo-Europeanen genoemd, kortweg: Indo’s. In de oorlog waren Indo’s, samen met de in Indië verblijvende Nederlanders, vervolgd en geïnterneerd in concentratiekampen, de Jappenkampen. Zij, die die gruwelen ervan hadden overleefd, kwamen nu opnieuw terecht in een periode van oorlog en terreur: de bersiap. Vele duizenden Indo’s werden alsnog vermoord, vaak op gruwelijke wijze. 300.000 ontvluchtten daarop hun geboorteland. Zij kwamen berooid aan in Nederland, dat zijn eigen oorlogswonden likte en geen behoefte had aan zoveel bruine vluchtelingen met hun dubbele oorlogstrauma’s. Dus de vluchtelingen zwegen. Hun trauma’s zijn nooit verwerkt. Zij worden de zwijgende generatie genoemd. Hun kinderen leden eronder. Tekst en muziek: Ernst Jansz (geschreven op verzoek van Werkgroep Indië Herdenking Helmond). Camera en montage: Hugo Rikken.
Klik hier voor videoclip
Meer bewegend beeld van Ernst Jansz op deze site
«De naakte waarheid strompelt voort.» – Ernst Jansz
Ernst Jansz over ‘Coronabeleid overheid’ op Facebook, 15 juni 2020:
In een Facebookbericht aan zijn fans spreekt Ernst Jansz over de gevolgen van het Coronabeleid van onze overheid. Binnen 48 uur kreeg het bericht 12000 likes, werden 5000 opmerkingen geplaatst en werd het bericht 22000 keer gedeeld. «(…) Wij wilden 75 jaar bevrijding vieren, waar velen hun leven voor hebben gegeven, en toen waren we ineens minder vrij dan we in al die 75 jaar ooit geweest zijn. (…) Waarom, waarom offert de minister-president de vrijheid, het geluk en de levens van zoveel van zijn eigen onderdanen op om een idee-fixe in stand te houden, namelijk dat deze epidemie vele malen dodelijker is dan een gewone griepepidemie, terwijl alle bovengenoemde cijfers ons simpelweg vertellen dat dat niet zo is? (…) En wat ik het ergste vind: de media laten geen enkel kritisch geluid horen. Zelfs NRC en De Volkskrant, toch in het verleden onze ‘kwaliteitskranten’ geven foutieve, misleidende en tendentieuze informatie en dat zeg ik niet zomaar. Kritische wetenschappers worden uit de kranten en van de TV geweerd, krijgen geen platform. (…) Waarom ik nu dit schrijf. De regering wil via een spoedwet een blijvende 1,5 meter-samenleving realiseren. De 1,5 meter-regeling krijgt dan een officiële wettelijke status en zou al 1 juli in werking moeten treden en een jaar geldig zijn, maar dat kan dan weer steeds verlengd worden. Behalve de Orde van Advocaten heeft ook de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden ernstige kritiek op de gang van zaken. (…) »
Lees hier het bericht
Klik hier voor de clip ‘De naakte waarheid strompelt voort’
Meer over Ernst Jansz bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Een monumentje.»
Over ‘Grenzenloos. 40 Jaar Knipscheer Poëzie’ van Klaas de Groot op Paperback Radio, 25 juni 2019:
Klaas de Groot las maandenlang gedichtenbundels om tot de juiste selectie te komen voor zijn bloemlezing ‘Grenzenloos’. Reden ertoe was het veertigjarig bestaan van uitgeverij In de Knipscheer in 2016. Niet alleen uit alle gepubliceerde dichtbundels maar ook uit alle in literaire tijdschriften van de uitgeverij gepubliceerde poëzie werd gekozen. Mandala, De Held en Extaze bleken fuiken voor talent. ‘Grenzenloos’ bevat 160 dichters en 190 gedichten. Peter de Rijk praat met de samensteller van de bloemlezing over de keuze van de gedichten en het portret van de Nederlandse poëzie dat het boek geeft. Het interview werd live uitgezonden op woensdag 9 januari 2019 van 14.00 tot 15.00 vanaf de vierde etage van Boekhandel Scheltema Amsterdam.
Luister hier naar de uitzending
Meer over ‘Grenzenloos’
Meer over Klaas de Groot bij Uitgeverij In de Knipscheer