«Een pionier stopt als pionieren niet meer nodig is.» – Elodie Heloise

foto: Bram Petraeus
‘Een uitgeverij die haar tijd ver vooruit was’ door Wouter Geerts in NRC, 9 augustus 2024:

Op 26 maart 2026, precies vijftig jaar na haar oprichting, houdt de Haarlemse uitgeverij In de Knipscheer op te bestaan. Dat maakte Franc Knipscheer (77), oprichter van de uitgeverij al in 2022 bekend. Nu, twee jaar later, worden de laatste boeken uitgegeven. De ‘kleurrijkste uitgever van Nederland voor avontuurlijke lezers’ pionierde met de introductie van niet-westerse literatuur in Nederland. Daarnaast gaf zij een podium aan veel debuterende Nederlandstalige schrijvers. (…) In de Knipscheer, opgericht als zelfstandige literaire uitgeverij, introduceerde de term ‘multiculturele literatuur’ in Nederland. Eind jaren tachtig verhuisde de uitgeverij van Haarlem naar Amsterdam. Nadat Jos Knipscheer zich wegens gezondheidsproblemen in 1993 terugtrok uit de uitgeverij en vier jaar later overleed, keerde Franc terug naar Haarlem om daar, samen met partner Anja en redacteur Peter de Rijk, de uitgeverij voort te zetten. Met die terugkeer liet In de Knipscheer de vertaalde literatuur los en begon zij zich steeds meer te richten op Nederlandse schrijvers afkomstig uit Suriname, Indonesië en de Antillen. (…) In de Knipscheer speelde vanaf haar oprichting een belangrijke rol in het verbinden van de literaire werelden van de Nederlandstalige gebieden. Volgens schrijfster Elodie Heloise, die in 2024 met ‘Blauwe Tomaten’ een plek verdiende op de longlist van de Libris Literatuurprijs, stonden diversiteit en inclusiviteit centraal bij de uitgeverij. (…) Ook volgens Peter Nijssen, hoofdredacteur van de Arbeiderspers, is In de Knipscheer een pionier geweest. „Je ziet dat vrijwel elke grote uitgever de afgelopen jaren in hun voetsporen is getreden”, zegt hij. Van Kempen gaat nog iets verder: „De uitgeverij heeft jarenlang de weg geplaveid voor buitenlandse schrijvers. Hun literatuur is inmiddels wijdverspreid over allerlei andere uitgeverijen.” (…) Met het verdwijnen van de uitgeverij neemt de onzekerheid voor schrijvers van niet-westerse literatuur toe, denkt Heloise. (…) Belangrijker vindt de schrijfster dat de overzeese literatuur inmiddels een gerespecteerde plek heeft gekregen in de Nederlandse literatuur. In die zin heeft ze vrede met de sluiting van In de Knipscheer: „Een pionier stopt als pionieren niet meer nodig is.”

Lees hier of hier het artikel van Wouter Geerts

«Humor blijkt een schaars goed in de literatuur.» – Peter de Rijk

VoorplatZucht1-75Over ‘Als de dood zucht, houd ik mijn adem in’ van Lex Paleaux in Schrijven Magazine, juni 2023:
In zijn artikelenreeks ‘Wat doet een redacteur? wijdt Peter de Rijk zijn 17de aflevering aan humor in de literatuur. Daarin komt behalve o.a. Herman Brusselmans ook Lex Paleaux aan het woord in de paragraaf ‘Respect’. In de op eigen ervaringen gebaseerde roman ‘Als de dood zucht, houd ik mijn adem in’ van Lex Paleaux, die zich afspeelt in een psychiatrische jeugdkliniek, komt de nodige zwarte humor voor. De grappen zijn belangrijk, legt de auteur uit: ‘Het is een truc om het boek leesbaar te houden. Ook is humor een manier om tegenslag te verwerken. (…) Voor mij zijn de grappen dus essentieel.’ Kleine grapjes in de vorm van originele vergelijkingen, nauwgezette, maar pijnlijke beschrijvingen, een onverwachte draai aan het verhaal, stapeling van voorbeelden, herkenbare situaties, gedachten of handelingen, ze zijn vergelijkbaar met de kleine toetsen waarmee een schilder langzaam maar zeker een meesterwerk creëert. Licht en donker worden steeds afgewisseld en daardoor komen alle kleuren beter tot hun recht.
Lees hier de paragraaf ‘Respect’
Meer over Lex Paleaux bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Peter de Rijk bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Herman Brusselmans op deze site

Woordje ter herinnering aan Helen Knopper

foto HelenFranc Knipscheer bij de uitvaart van Helen Knopper, 12 december 2022:

«Beste aanwezigen,

In 1985 gaf Uitgeverij In de Knipscheer – de uitgeverij bestond bijna 10 jaar, we waren nog jong – het debuut uit van Hugo Pos, ‘Het doosje van Toeti’. Hugo Pos, gepensioneerd rechter, werd in dat jaar 72. Zouden we dat wel doen, een al zo’n oude auteur bij ons laten debuteren, hadden we ons afgevraagd. We hadden per slot naam gemaakt met jonge debutanten, generatiegenoten: Leon de Winter, Astrid H. Roemer, Marion Bloem, Herman Brusselmans. Maar ‘Het doosje van Toeti’ was een prachtige verhalenbundel en goed is goed ongeacht de leeftijd. Hugo Pos overleed in 2000 en hij had toen bij deze uitgeverij 15 bundels kwatrijnen en verhalen op zijn naam staan en de met de E. du Perron-prijs bekroonde autobiografie ‘In Triplo’. Wat ik in 1985, ik was toen 38, me voor het eerst realiseerde, en zo ontzettend troostrijk vond, was dat je kennelijk op je 72ste nog een nieuwe carrière kunt beginnen. Niet dat ik dat van plan was, maar de idee dat dat kon bracht me wel op mijn gemak.

De eerste keer dat ik de naam Helen Knopper tegenkwam was toen ik als redacteur begin jaren zeventig werkte voor een boekenclub. In hun programmaonderdeel literatuur werden enkele door Helen Knopper vertaalde titels opgenomen van de Amerikaanse hippieschrijver Richard Brautigan. Een paar jaar later zou ook mijn broer Jos Knipscheer, alweer ruim 25 jaar geleden overleden, een roman van Brautigan vertalen. De tweede keer dat ik de naam Helen Knopper bewust tegenkwam was nadat Uitgeverij In de Knipscheer in 1976 net begonnen was en we in het fonds van de eveneens piepjonge Uitgeverij Loeb & Van der Velden o.a. de titel ‘De Vertellers’ tegenkwamen samengesteld door beide uitgevers met daarin verhalen van o.a. Hester Albach, Peter Andriese, Jan Cremer, Hans Dorrestijn, Heere Heeresma, Eelke de Jong, Theo Kars, Laurie Langenbach, Guus Luijters en ook Helen Knopper, schrijvers die rond die jaren zeventig furore maakten. Ieder ging zijn en haar weegs. De derde keer dat Helen Knopper bij mij in beeld kwam was toen ik in 1977 recensies las over haar titel ‘Een onfatsoenlijk afscheid’.

Zo’n zeven jaar geleden ontving de uitgeverij een manuscript van Helen Knopper met de titel ‘Het loopt het ademt het leeft’. Ze was inmiddels 80. Weer vroegen we ons af: zouden we dat wel doen?
Haar laatste, twintigste boek was na een schrijverscarrière van ruim dertig jaar toch al verschenen in 1997? Tachtig jaar oud! Wie zit daarop te wachten? Is dat nog te verkopen? Maar het was een prachtig boek en goed is goed ongeacht de leeftijd. We nodigden haar uit op de uitgeverij en wat me daarvan vooral nog bijstaat was dat ze vertelde dat toen ze dik in de zeventig was zich op de Universiteit van Amsterdam had ingeschreven en psychologie was gaan studeren. Dat was voor mij weer zo’n Hugo Pos-momentje. Ik was op dat moment 68 en bedacht me dat Helen Knopper op die leeftijd pas jaren later zou beginnen aan een universitaire studie. En ik vond dat zo ontzettend troostrijk. Niet dat ik dat zou kunnen of willen, maar de idee dat dat überhaupt een optie was stemde me wel optimistisch. Die moed, die vrijheid die daaruit sprak bewonder ik in haar tot op de dag van vandaag. U weet hoe het verder ging. ‘Het loopt het ademt het leeft’ kwam uit in 2016, een heruitgave van ‘Een onfatsoenlijk afscheid’ in 2018 en later dat jaar ‘Het onbesproken beeld’. In 2019 verscheen de omvangrijke essay- en verhalenbundel ‘Het brandende huis’, misschien wel haar literaire testament, en vorig jaar, in 2021, haar laatste boek ‘En dan nog de liedjes’.

Het zal niet moeilijk zijn de herinnering aan Helen Knopper levend te houden.
Van haar boek ‘Het brandende huis’ heb ik een paar doosjes meegenomen. Eenieder hier aanwezig mag als herinnering aan Helen een exemplaar daarvan meenemen.»

Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

Etchica Voorn en Lucas Hirsch present op Literaire Marathon

LiteraireMarathonOp 1 en 2 oktober 2021 vindt de Passionate Bulkboek Literaire Marathon plaats: 36 uur onafgebroken literaire voordrachten in de bijzondere ambiance van debatpodium Arminius in Rotterdam. Een literair feest der herkenning voor jong en oud, in diverse genres. Met voordrachten van maar liefst 300 bekende schrijvers en aanstormende schrijftalenten. Dit ter gelegenheid van het feestelijke 25-jarig jubileum van Passionate Bulkboek. Van Uitgeverij In de Knipscheer zijn op vrijdag 1 oktober present Etchica Voorn en Lucas Hirsch. Ook voormalige In de Knipscheer-auteurs maken hun opwachting: Alfred Birney, Herman Brusselmans, Tommy Wieringa, Diana Ozon. De literaire marathon duurt van vrijdag 1 oktober 13.00 uur tot de nacht van zaterdag 2 oktober op zondag 3 oktober om 01.00 uur. De toegang is vrij, maar in verband met de coronamaatregelen dienen er wel vooraf kaartjes te worden besteld per tijdsblok van drie uur.
Voor meer informatie
Meer over Etchica Voorn bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Lucas Hirsch bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een bijzonder randje.» – Chrétien Breukers

knipjembleem‘Nadenken in mijn hoofd & Uitgeverij In de Knipscheer’ op Weblog van Chrétien Breukers, november 2016:
Nu Knipscheer 40 jaar bestaat, hebben ze een nieuwe vertaling van Craig Strete op de markt gebracht. Craig Strete is een native American. Vroeger zeiden we Indiaan, maar dat is niet langer de bedoeling. Deze keer is het geen verhalenbundel, maar een roman: De dronken detective. Ik ben benieuwd naar deze parodie op een genre. Strete is een van die auteurs die Knipscheer door de jaren heen is blijven uitgeven. De uitgeverij noemt zich nu ‘kleurrijk’ en dat is ook zo. Veel ‘wereldliteratuur’ is via Haarlem (en een tijdlang Amsterdam) voor het eerst tot Nederland gekomen. Maar Knipscheer is toch vooral dat ene bedrijf dat ervoor heeft gezorgd dat het titelaanbod jarenlang een bijzonder randje had en soms nog heeft.
Lees hier het betreffende blog

«Intrigerend, vaak knap geschreven.» – Mark Cloostermans

SlachtvlindersOmslag2_Opmaak 1.qxdOver ‘Slachtvlinders’ van Peter De Voecht in Staalkaart, 7 juni 2016:
Alles in het leven is binair. Elke ervaring is tegelijk haar tegendeel. ‘Er zijn te veel momenten waarop een ervaring aanvoelt als haar tegengestelde en het lijkt er dan op dat de twee zich op hetzelfde moment manifesteren.’ (…) Die binariteiten zijn overal in de roman, zodra je erop begint te letten. De twee helften van de hersenen zijn ‘twee vlinderhemisferen’. De kapotte stad bestaat uit een linker- en rechteroever, verbonden door een brug. En vermoedelijk heeft De Voecht die binariteiten zelfs opgezocht in de compositie van zijn roman. (…) Ze hebben wel, allebei en ontegenzeglijk, hun sterke moment. In de essayistische uitweiding (…) [en] In de beschrijving van een diner met vrienden, waar Döppeler compleet door de lint gaat, elke mogelijke sociale overtreding begaat en uiteindelijk tóch zijn vrouw gelukkig maakt. Dat is een memorabele passage, afgesloten met deze even bittere als hilarische zin: ‘“Ik ben niets dan liefde,” zegt hij hardop, en voegt er in stilte aan toe: en ik hoop op oorlog.’ Een gewaagd, ambitieus boek. (…)
Lees hier of hier de recensie
Meer over ‘Slachtvlinders’

«Deze P.C. Hooftprijs laat ons weer eens naar het Westen kijken en dat is goed.» – Arjen Fortuin

90-6265-289-1Over o.a. Astrid H. Roemer, Bea Vianen, Iraida van Dijk-Ooft, Karin Lachmising, Sakoentela Hoebba, Mala Kishoendajal in NRC Handelsblad, 20 mei 2016:
(…) Een van de auteurs aan wie Astrid Roemer haar P.C. Hooftprijs opdroeg, was Bea Vianen, een nog veel vergetener schrijfster. Schrijvers helemaal niet kennen is een beschamende zaak voor een criticus, dus ging ik snel naar een klein antiquariaat om Vianens debuut ‘Sarnami, hai’ te kopen. (Het is vrij recent herdrukt, maar zo klinkt het iets minder beschamend). Voorlopig vind ik het geweldig. In het openingshoofdstuk beschrijft Vianen hoe een jonge Surinaamse vrouw op bezoek gaat bij een buitengewoon onaangenaam oudje dat een twijfelachtige rol heeft gespeeld in haar familiegeschiedenis. De kakkerlakken lopen bijna over het papier, zo indringend toont Vianen de viezigheid. ‘De vrouw houdt haar hoofd gebogen. Haar gezicht wordt bijna geheel door de gore witte sluier bedekt. Haar blouse is net zo vuil als het laken en de slopen op het planken bed […] De zilveren armbanden rinkelen lui, telkens wanneer zij een blaadje afplukt of een stengeltje wegplukt.’ Het is een fascinerend soort realisme dat Vianen beoefent: hard, soms overwritten, maar met een hoofdpersoon die veel meer wordt gedreven door nieuwsgierigheid dan door missiedrang. (…)
Lees hier het artikel

«Prima roman.» – Herman Brusselmans

SlachtvlindersOmslag2_Opmaak 1.qxdOver ‘Slachtvlinders’ van Peter De Voecht in Playboy, februari 2016:
In 1982 debuteerde ik bij In de Knipscheer. Ik gaf er nog een boek uit en daarna werd ik overgekocht door mogol Bert Bakker. Ik ben content dat In de Knipscheer nog steeds Vlamingen een kans wil geven, in dit geval een zekere Peter De Voecht, die op de proppen komt met de dystopische roman ‘Slachtvlinders’. Dystopisch is geen gemakkelijk woord, en ‘Slachtvlinders’ is geen gemakkelijk boek. Prima roman, nochtans en desalniettemin en allabonheur.
Lees hier de pagina in Playboy
Meer over ‘Slachtvlinders’

Herman Brusselmans – Prachtige ogen. Roman

Herman Brusselmans
Prachtige ogen
België, Roman
Paperback 190 blz.,
ISBN 90-6265-156-9
Eerste uitgave maart 1984

Met Prachtige ogen offreert Herman Brusselmans zijn lezers wederom een langgerekte lachbui, zoals hij dat ook al met Het zinneloze zeilen deed. Opnieuw duidt de lach echter niet op levensvreugd. Brusselmans noch zijn personages zijn vrolijke kwasten, en minst van al Julius Cramp in Prachtige ogen.
Moedeloos sjokt deze weinig gemotiveerde student dagelijks naar de Rijksuniversiteit in Gent. Hij baalt al lange tijd voor hij er arriveert, en de rest van het verblijf aldaar is ook niet veel zaaks. Cramp voelt dat het zo niet verder kan en hij kiest willekeurig een dag uit waarop hij de misère een halt zal toeroepen. Hoe dat gebeurt wordt echter vooral bepaald door een samenloop van even alledaagse als uitzonderlijke gebeurtenissen. Brusselmans laat Cramp over dit alles zelf aan het woord. Daarin heeft hij gelijk gehad, want de wijze waarop Cramp zijn hilarische tragiek etaleert is door een schrijver moeilijk te overtreffen.

Over Het zinneloze zeilen (de verhalenbundel waarmee de in 1957 geboren Herman Brusselmans in 1982 debuteerde) schreef de pers: ‘Deze verhalen getuigen van een werkelijk bizarre fantasie en van uitzonderlijk talent… De personages in Het zinneloze zeilen zijn volslagen gedesoriënteerd en daarom hartstochtelijk eenzaam. De ontregelde hilariteit waarmee Brusselmans ze voorgoed heeft getekend onderstreept die eenzaamheid op een zonderlinge en onvergetelijke manier. Dit vermogen maakt deze Vlaamse auteur bij zijn debuut al uniek.’ (Arnhemse Courant, Thomas Verbogt).
Meer over Herman Brusselmans

Herman Brusselmans – Het zinneloze zeilen. Verhalen

Herman Brusselmans
Het zinneloze zeilen
België, verhalen
Paperback 160 blz.,
ISBN 90-6265-116-X
Eerste uitgave oktober 1982

In het openingsverhaal van deze bundel laat Herman Brusselmans zijn ik-figuur verklaren: ‘Tijdens deze busrit zette ik me ernstig aan het denken, omdat dit hoort bij een taak als schrijver: de werkelijkheid bedenken tijdens busritten om die naderhand te beschrijven, op onderhoudende boeiende interessante vermakelijke feeërieke wijze.’

De vier verhalen in Het zinneloze zeilen laten een ‘werkelijkheid’ zien waarin de waanzin en de willekeur als het ware tot thema geworden zijn. Brusselmans confronteert zijn personages – en zijn lezers – met een onstuitbare opeenvolging van tragi-komische, hilarische en absurdistische situaties waarin pogingen om ‘normaal’ te functioneren steeds duidelijker tot mislukken gedoemd zijn.

Herman Brusselmans werd in 1957 geboren in Hamme (België). Hij studeerde Germaanse Filologie en leverde bijdragen aan literaire tijdschriften als Heibel, Koebel en Yang.
Het zinneloze zeilen is zijn eerste boek.
Meer over Herman Brusselmans