Lezing Jaap Goedegebuure op 4 mei 2025

Jaap Goedegebuure, van wie onlangs zijn bundel ‘Sympathie voor de duivel’ verscheen, met opstellen over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers, komt op 4 mei naar de Vluchtheuvelkerk in Zetten voor een lezing naar aanleiding van deze boekuitgave. De locatie van de kerk is tegenover Bakkerstraat 22, 6671 AA Zetten. Aanvang 10.00 uur, toegang  gratis. Eerder werden ‘Heuvellezingen’ gegeven door o.a. Rob Schouten, Manon Uphoff, Marianne Thieme, Jan Rot.

Meer over Sympathie voor de duivel
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

Live interview met Jaap Goedegebuure over het kwaad in de Nederlandse literatuur

(foto André Homan)

Peter de Rijk interviewt Jaap Goedegebuure in Pletterij, 10 april 2025:

Op donderdagavond 10 april 2025 knetterden de letteren in het Haarlemse debat-en cultuurpodium Pletterij met Jaap Goedegebuure. De oud-hoogleraar Nederlandse Taal- en Letterkunde en, gedurende bijna twee decennia, de vaste literatuurcriticus voor Haagse Post/HP De Tijd, doceerde letterkunde aan de universiteiten van Leiden, West-Berlijn, Tilburg en Nijmegen. Goedegebuure publiceerde boeken over onder meer H. Marsman, Jeroen Brouwers, Frans Kellendonk, het fin de siècle, literatuur en religie, en poëzie en mystiek. Sinds 1975 recenseert hij voor tal van kranten en tijdschriften. Van Jaap Goedegebuure verscheen vorige maand Sympathie voor de duivel, een kloeke bundel essays over de verbeelding van het kwaad in de literatuur van onze lage landen, waarin je niet uitgelezen raakt. Je hebt het kwaad van grensoverschrijdend gedrag zoals lustbeleving, of  het kwaad van de oorlogsmisdadigers, zoals in het werk van de overleden Haarlemse schrijvers Harry Mulisch en Louis  Ferron, of het satanische kwaad van de griezelromantiek en de gothic novel van bijvoorbeeld wijlen Renate Dorrestein, een geliefd auteur die ook in deze regio woonachtig was. In zijn bundel Door de jaren heen lezen, een bundel over boeken en schrijvers uit 2018, schrijft Jaap Goedegebuure over recenseren en refereert dan aan twee voorvallen waarbij auteurs van In de Knipscheer betrokken waren. Ik citeer: «Wie recenseert, krijgt onvermijdelijk te maken met wrok en agressie. Toen Michaël Zeeman de klauwhamerpoëzie van de Maximalen had afgedaan als ‘een teil rotte vis’, kreeg hij bij wijze van vergelding een emmer van dat spul over zich heen. Eerder had zijn collega Aad Nuis het gewaagd om aanmerkingen te maken op de bloemrijke stijl van Léon de Winter, die een personage had laten glimlachen ‘als een geslacht varken’. Bij de redactie van de Haagse Post liet De Winter omgaande een varkenskop bezorgen; kon de criticus met eigen ogen zien hoe adequaat zijn beeldspraak was.» Het gesprek over ‘Sympathie voor de duivel’ tussen Jaap Goedegebuure en uitgeverijredacteur Peter de Rijk begint op de tijdlijn vanaf  05:10 en eindigt op 38:32. Wat is het kwaad? Bestaat het? In weerwil van Rutger Bregman: de meeste mensen deugen niét. Achtereenvolgens komen o.a. langs Louis Couperus (Noodlot, Eline Vere), Gerard Reve, Jacob Israël de Haan (Pijpelijntjes), Renate Dorrestein (Hart van steen), Conny Palmen (o.a. over Pim Fortuyn), Manon Uphoff, de Franse filosoof Bataille, Frans Kellendonk, Louis Paul Boon, Harry Mulisch (Siegfried).

Kijk hier naar het programma
Kijk hier naar de foto’s die André Homan maakte

«Een boek dat mij nog meer wil laten lezen, is voor mij eigenlijk altijd al geslaagd.» – Teunis Bunt

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure op Bunt Blogt, 9 april 2025:

(…) Jaap Goedegebuure onderzocht acht jaar lang hoe het staat met het kwaad (of het Kwaad) in de Nederlandse literatuur. Dat resulteerde in Sympathie voor de duivel, De verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. In de verschillende hoofdstukken diept hij steeds een bepaald soort kwaad uit. In de inleiding vertelt hij wat hij bestudeerd heeft. (…)  Het zijn tien fikse essays geworden, voorafgegaan door een inleiding en afgesloten met een nabetrachting. (…) In de essays komen schrijvers aan de orde van wie de meesten een vrij uitgebreid oeuvre hebben en Goedegebuure heeft daar een groot deel van herlezen. Uit het boek spreekt dan ook een jaloers makende belezenheid. Niet alleen noemt hij allerlei boeken die ik nu wil gaan lezen (), maar ik vraag me ook af wat ik eigenlijk nog weet van boeken die ik wel degelijk gelezen heb. (…) Een boek dat mij nog meer wil laten lezen, is voor mij eigenlijk altijd al geslaagd. In de verschillende essays neemt Goedegebuure je mee in zijn zoektocht. Hij opent met een stuk over ‘de verderver’ bij Louis Couperus en gaat daarbij op verschillende romans in. (…) Het mooie van zo’n stuk vind ik dat daarin het hele oeuvre van Couperus wordt beschouwd, bekeken op een bepaald aspect. Maar, net als in de andere essays, blijkt het niet zomaar te gaan om een aspect van het werk van Couperus, maar er wordt iets wezenlijks in dat werk aangeraakt. Dat vernieuwde mijn aandacht voor het werk van de besproken auteurs. Doordat Goedegebuure zoveel verschijningsvormen van het kwaad beschouwt, zie je ook de dwarsverbanden en de constanten. Bijna altijd gaan afschuw en aantrekking samen. Er wordt een grens overschreden en dat is ook de bedoeling. Goedegebuure legt uit dat het schenden van een taboe ook zorgt voor de bevestiging ervan. (…) De dubbelheid van het kwaad en dat het afschuw en aantrekking oproept, maakt het interessant. (…)  De veelzijdigheid van het kwaad komt duidelijk naar voren in Sympathie voor de duivel. En hoe meer je in het dit boek leest, hoe meer je het kwaad in allerlei boeken terugziet. (…) De stof is complex, maar de stijl van Goedegebuure is helder. Je wordt als lezer goed meegenomen door de essays heen. (…)

Lees hier de recensie
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

Een avondje ‘knetterende letteren’ in de Pletterij

Op donderdagavond 10 april 2025 knetteren de letteren met Jaap Goedegebuure, de oud-hoogleraar Nederlandse Taal- en Letterkunde en,  gedurende bijna twee decennia, de vaste literatuurcriticus voor Haagse Post/HP De Tijd. Van hem verscheen onlangs Sympathie voor de duivel , een bundel essays  over de verbeelding van het kwaad in onze literatuur van de lage landen. Je hebt het kwaad van grensoverschrijdend gedrag, om er lust aan te beleven, of  het kwaad van de oorlogsmisdadigers, zoals in het werk van de overleden Haarlemse schrijvers Harry Mulisch en Louis  Ferron, of het satanische kwaad van de griezelromantiek en de gothic novel van bijvoorbeeld wijlen Renate Dorrestein.

Op deze avond wordt ook de nieuwe roman gepresenteerd van Inge Nicole, Zilte windsels suikerwier, over de impact van een onzichtbare ziekte (diabetes) op het fysieke en sociale leven van een jonge vrouw. De kracht van Inge Nicole is dat ze haar roman, dankzij haar poëtische toon, in volstrekt eigen en eigentijdse taal uittilt boven het platte slachtofferverhaal van dertien in een dozijn. Inge Nicole illustreerde deze roman zelf met 11 acrylverf  kleurcollages.

Aan het programma werken mee Guus Bauer en Peter de Rijk. Reserveer een toegangskaart op Pletterij Haarlem Debat en Concertagenda – Programma – Muziek – Debat .

Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Inge Nicole bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer  over Guus Bauer bij Uitgeverij In de Knipscheer
Klik hier voor de aankondiging op de website van Pletterij Haarlem
Klik hier voor eerdere presentaties van Uitgeverij In de Knipscheer in de Pletterij

«In vroegere tijden was het ook al bal op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag.» – Carel Peeters

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure in Vrij Nederland, 18 maart 2025:

(…) ‘Sympathie voor de duivel’, het boek van Jaap Goedegebuure over ‘De verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers’, geeft een welkome achtergrond aan wat er zich nu afspeelt op het gebied van de antimoraal. Het boek herinnert er alleen al aan hoezeer het in vroegere tijden (die van de keizers Caligula en Nero) ook al bal was op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag. (…) Een van de interessantste door Goedegebuure behandelde figuren met sympathie voor de duivel en het duivelse is het type dat zich uitleeft in het manipuleren, verdacht maken en intimideren van mensen. Dat is de figuur van Mefistofeles, de man die altijd ‘nee’ zegt, prominent aanwezig in Goethes ‘Faust’. Goedegebuure ziet een Mefisto in Vincent Vere in Couperus’ eerste roman ‘Eline Vere’. Dat is het kwaad als intrigant: ‘met zijn slangenogen en zijn nu eens flemende en dan weer vlijmscherpe tong.’ (…) ‘Sympathie voor de duivel’ gaat wel over de Nederlandstalige literatuur, maar natuurlijk komen ook de schrijvers ter sprake die het kwaad en de duivel op zo’n exemplarische manier hebben behandeld dat het tot wereldliteratuur is geworden: De Sade, Baudelaire, Nietzsche, Bataille. Ze fungeren als zijn referentiekader. Wat niet wil zeggen dat de Nederlandse schrijvers bij hen verbleken. Dat is het verrassende aan ‘Sympathie voor de duivel’: het boek haalt in al zijn diversiteit een belangrijk thema naar voren dat bepalend is voor het gehalte van de Nederlandse literatuur. Dat gehalte ontstaat door stijl én inhoud: door de heikele thema’s die men durft aan te snijden, ze niet uit de weg te gaan. Nederlandse schrijvers (Jacob Israël de Haan, Louis Couperus, Arnon Grunberg, A.F.Th. van der Heijden, Oek de Jong, Manon Uphoff, P.F. Thomése, Marcel Möring, Gerard Reve, Willem Frederik Hermans, S. Vestdijk) hebben zich wel degelijk geconfronteerd met de doos van Pandora, met het pijnlijke, lastige, donkere, beschamende, laffe, peilloze, gewelddadige en het duivelse in de werkelijkheid. Vanuit vrees en fascinatie. Om een spiegel voor te houden. (…)

Lees hier of hier de recensie
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Met het expressionisme geassocieerde tendens in poëzie van Curaçaose Oda Blinder.» – Henry Habibe

Over ‘Curaçao bij nacht’ van Oda Blinder in Antilliaans Dagblad, 13 en 20 februari 2025:  

In een eerdere editie van het Antilliaans Dagblad schreef Wim Rutgers over de verschijning van de door Klaas de Groot samengestelde bundel ‘Curaçao bij nacht’. Het betreft een bundel met poëzie van Oda Blinder, die zij vlak vóór haar overlijden op een audiocassette ingesproken heeft. Op een later tijdstip werd de cassette door Oda’s zuster, Marie Louise Rutten-Corsen, aan schrijver dezes geschonken. In twee artikelen analyseert Henry Habibe enkele thematische en stilistische aspecten van een aantal van de gepubliceerde gedichten. Onder meer valt bij sommige gedichten een met het expressionisme geassocieerde tendens te bespeuren. Verder blijkt dat Oda Blinder ook met proza heeft geëxperimenteerd. In de in 1981 verschenen ‘Verzamelde stilte’ werden van haar reeds een paar ‘losse’ prozastukjes opgenomen. Maar door een vondst van andere prozastukken door Klaas de Groot bleek dat die stukken samen een spannend ‘verhaal’ vormen. In zijn ‘Nawoord’ schrijft De Groot: ,,De twaalf tekstdelen kunnen als één geheel gelezen worden, als een prozagedicht.” Het prozagedicht is getiteld ‘Wazig landschap’.

Lees hier en hier de twee artikelen
Meer over Oda Blinder bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Klaas de Groot bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Henry Habibe bij Uitgeverij In de Knipscheer

Jaap Goedegebuure – Sympathie voor de duivel. Essays

Jaap Goedegebuure
Sympathie voor de duivel
Over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers

uitgebreid met een Personenregister
vormgeving omslag Els Kort
gebrocheerd in omslag met flappen,
332 blz., € 29,50
ISBN 978-94-93368-23-1
NUR 321, 620
eerste uitgave maart 2025

Al zo lang mensen elkaar verhalen vertellen, gaan hun verhalen vooral over goed en kwaad. Daarbij is een gelukkige afloop maar al te vaak een kwestie van hopen tegen beter weten in. En dat niet alleen omdat het kwaad net als in de ware wereld winnaars macht en profijt oplevert, maar ook vanwege de fascinerende werking die er voor de verteller en zijn gehoor van uitgaat. Het kwaad prikkelt de verbeelding en verleidt tot een blik in de afgrond.

In Sympathie voor de duivel laat Jaap Goedegebuure zien hoe Nederlandse schrijvers, van Louis Couperus tot en met Manon Uphoff, de fascinatie voor het kwaad hebben verbeeld. Hun werk confronteert ons met het kwaad dat men bedrijft om er lust aan te beleven, lust zoals die wordt beschreven door Jacob Israël de Haan, bezongen door Slauerhoff, en beleefd door de personages van Simon Vestdijk, A.F.Th. van Heijden en Arnon Grunberg. Er is het kwaad van de oorlogsmisdadigers die Harry Mulisch en Louis Ferron ten tonele voeren, het satanische kwaad dat Renate Dorrestein en Thomas Rosenboom oproepen, en het zoet smakende maar niettemin giftige kwaad in de romans en verhalen van Manon Uphoff.

Wie het kwaad in de literatuur, en dus ook in de werkelijkheid om ons heen en in ons zelf, wil leren kennen kan zich laten leiden door een van de motto’s van dit boek, opgetekend uit de mond van Oek de Jong: ‘Je moet het kwaad in om te kunnen groeien.’

Jaap Goedegebuure (1947) doceerde letterkunde aan de universiteiten van Leiden, West-Berlijn, Tilburg en Nijmegen. Hij publiceerde boeken over onder meer H. Marsman, Jeroen Brouwers, Frans Kellendonk, het fin de siècle, literatuur en religie, en poëzie en mystiek. Sinds 1975 recenseert hij voor tal van kranten en tijdschriften. Bij Uitgeverij In de Knipscheer verscheen van hem in 2022 Door de jaren heen lezen, biografische notities van literaire auteurs: Gerard Reve, Harry Mulisch, Doeschka Meijsing, Boudewijn Büch, Rogi Wieg, F. Springer en vele anderen. Goedegebuure publiceerde ook in de literaire tijdschriften waarbij Uitgeverij In de Knipscheer betrokken is,  Extaze en Elders.

Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het aangename van Elders Literair is de afwisseling.» – Herman Rosenberg

Over ‘Elders 2024-4 Literaire diplomaten’ in Den Haag Centraal, 23 januari 2025:

(…) Velen kennen het oeuvre van F. Springer, oftewel Carel Schneider. Hij heeft zo ongeveer zijn hele carrière bij de buitenlandse dienst beschreven in een serie superieure romans. Daarin komt vooral indirecte kritiek voor op de (schijn-) wereld van de diplomatie. (…) Hij haalde op betrekkelijk harmonieuze wijze zijn pensioen. Dat geldt lang niet voor alle diplomaat-schrijvers, blijkt uit het recente nummer (4) van het tijdschrift Elders Literair dat geheel aan hen is gewijd. Vandaar ook dat inleider Jaap Goedegebuure erop wijst dat we ‘Schneider-Springer’ niet zomaar als standaardtype kunnen beschouwen. Neem bijvoorbeeld A. Alberts. Graa Boomsma schetst diens moeizame carrière, eerst bij het Binnenlands Bestuur in Indië en later nog even bij Buitenlandse Zaken. Dat liep niet goed, want hij werd beschouwd als ‘een rare en veel te progressieve snuiter’. (…)  Helemaal moeilijk had de uit Suriname afkomstige Lou Lichtveld het, als schrijver bekend onder de naam Albert Helman. Michiel van Kempen beschrijft hoe deze eerste, grote romancier uit de West als diplomaat bij de Verenigde Naties geregeld zijn tong moest afbijten. Met name als het ging over Zuid-Afrika. Nederland stond lang niet vooraan bij de kritiek op het apartheidsbewind. (…) Het aangename van Elders Literair is de afwisseling. Er staan dus biografische stukken over (oudere) auteurs in, maar ook nieuw materiaal van, jawel, schrijvende diplomaten. Ze zijn er nog! (…)  Pauline Genee schrijft indringend over een onopvallend straatje in een grote stad, waar zij vaak logeerde bij haar tante. (…) Van grote klasse is het korte verhaal ‘Amy’ van Timo Bo Salomonson. (…) Zeeland is prijsgegeven aan het water; in de verte steekt alleen het Belfort van Brugge nog een stukje boven de zeespiegel uit. (…) Nog even terug naar SchneiderSpringer. Het tijdschrift bevat een voorpublicatie van de biografie waaraan Liesbeth Dolk werkt. Het stuk gaat over de kinderjaren van Carl Schneider in Indië, eerst vrij, later in de kampen. (…) Op Ceylon, schreef de 13-jarige Carel zijn eerste verhaal. (…)  Een fraaie Haagse primeur voor Elders Literair! (…)

Lees hier de recensie ‘Schrijvende diplomaten, ze zijn er nog!’
Meer over Elders 2024-4 
Meer over Elders Literair bij Uitgeverij In de Knipscheer

Elders Literair 2024-4

Elders Literair 2024-4
Hein van der Hoeven en Kees Ruys  (gastredactie)
gebrocheerd, geïllustreerd, 96 blz. waarvan 8 in kleur
formaat 180 x 245 mm
vormgeving Els Kort
tekening omslag Diederik Gerlach
tekeningen binnenwerk Karin Timbergen
ISSN 2949 8449 i.s.m. Stichting Parachute
Dit nummer 4 is mede mogelijk gemaakt door het Hendrik Muller Fonds.
verkrijgbaar in de boekhandel  € 15,00
ISBN 978-94-93368-20-0
december 2024

Bijzonder themanummer, dat volledig in het teken staat van de diplomaat-schrijver – of misschien beter: de schrijvende of literaire diplomaat, want bij de meesten onder hen lijkt de diplomatie ondergeschikt aan het literaire oeuvre. In zijn ‘Vooraf’ bij het nummer vraagt literatuurwetenschapper Jaap Goedegebuure zich af of de schrijvende gezant wel een eigen plek heeft in ons literaire landschap: ‘Bestaat hij, de diplomaat-schrijver? Beantwoordt hij aan een literair type, zoals er wel meer zijn – de gedoemde dichter bijvoorbeeld, de reisjournalist, de zondagsrijmelaar?’ Er is in elk geval wel íets wat deze literaire expats met elkaar verbindt: hun ‘elders zijn’ (geweest), in tijdelijke en vrijwillige verbanning, in combinatie met hun schrijftalent, dat al dan niet door hen wordt ingezet om hun belevenissen in den vreemde vorm te geven.  In Elders 4, dat onder gastredacteurschap van Hein van der Hoeven en Kees Ruys verschijnt, richten we de schijnwerpers op twaalf Nederlandstalige schrijvers die hun land als ambtenaar in rijksdienst over de grens hebben vertegenwoordigd, zowel in essays als in verhalend proza en poëzie. Hun werk voert ons langs de meest uiteenlopende decors, van Taipei op Taiwan tot de warmwaterbronnen van het Japanse Odawara, en van naoorlogs Warschau tot de kust bij Havana in achttiende-eeuws Cuba. Maar ook Nederlands-Indië, Brugge, Amsterdam en Praag komen aan bod.  De essays komen alle van biografen: Graa Boomsma schrijft over A. Alberts, Michiel van Kempen over Albert Helman, Liesbeth Dolk over F. Springer en Jan Paul Hinrichs over F.C. Terborgh. Naast gedichten van Caroline Wiedenhof en debutant Hanjo de Kuiper brengt Elders 4 verhalen van de (ex-)diplomaten Pauline Genee, Hein van der Hoeven, Richard Osinga, Herman Portocarero en Timon Bo Salomonson, en een inleiding van Marco Huysmans tot een filosofisch Japans reisverhaal van de sinoloog en diplomaat Robert van Gulik, die zich vanaf de jaren vijftig internationale roem verwierf met zijn detectiveverhalen over de Chinese magistraat Rechter Tie. Ten slotte introduceert Diederik Gerlach kunstenaar Karin Timbergen, die speciaal voor dit nummer vijf diplomaat-schrijvers portretteerde.

Klik hier voor het digitale platform Elders literair
Meer over de presentatie van Elders nr. 4 op 14 december 2024
Meer over Elders
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Hein van der Hoeven bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Graa Boomsma bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Diederik Gerlach bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Jaap Goedegebuure behoort tot de beste lezers van ons land.» – Johan Goud

VoorplatGoedegebuure-75Over ‘Door de jaren heen lezen’ van Jaap Goedegebuure op Facebook, 27 juli 2022:
LEZEND LEVEN, daarvan doet Jaap Goedegebuure verslag in dit boek dat hij zelf een ‘autobiografische legpuzzel’ noemt. Het bestaat grotendeels uit stukken die hij in coronatijd op de website van de Maatschappij voor Nederlandse Letterkunde (waarvan hij voorzitter is) publiceerde. Die opzet heeft het nadeel van een zekere vlinderachtigheid, maar het voordeel van een snelle, puntige, geestige stijl. En boeiend is het steeds.
Jaap Goedegebuure, emeritus-hoogleraar Leiden, behoort tot de beste lezers van ons land en beschikt over een enorm grote kennis van zaken. Omdat ik hem persoonlijk ken heb ik diverse verhalen en herinneringen wel eens uit zijn mond gehoord – maar het overgrote deel was nieuw voor me. Hij verbindt zijn verhalen over schrijvers en boeken met herinneringen uit de erbij horende fasen van zijn leven. Soms deed het me denken aan ‘Mein Leben’ van de Duitse criticus Marcel Reich-Ranicki, maar dat is uitvoeriger, chronologischer en ook oordelender dan wat Goedegebuure schrijft. Typerend is wat Jaap Goedegebuure over zijn levensmaxime schrijft. Het zegt veel over zijn scepsis, zijn afkeer van morele hoogstandjes en afrekeningen, zijn aardigheid. Hij ontleent het aan Voltaire in zijn Candide (1759). ‘Il faut cultiver notre jardin’, we moeten zorgen voor ons eigen tuintje. “Aan de wereld valt helaas niets te veranderen, meer dan pappen en nathouden zit er niet in, en wie na het wieden en schoffelen van het eigen akkertje zo nodig ook nog een goed mens wil zijn, kan het beste maar beginnen in de allernaaste omgeving met helpen en troosten en zalven en plengen – daar heb je al een dagtaak aan. Als iedereen zo zou doen, dat wil zeggen zo dicht mogelijk bij huis blijven, waren we van een hoop gedonder af. Konden we ondanks alles toch optimist blijven.”
Prof. dr Johan F. Goud is emeritus hoogleraar, emeritus remonstrants predikant.
Meer over ‘Door de jaren heen lezen’
Meer over Jaap Goedegebuure op deze site