Ineke Mok en Dineke Stam – Haarlemmers en de slavernij. Koloniale geschiedenis

VoorplatHaarlemmers en de slavernij-75Ineke Mok, Dineke Stam
Haarlemmers en de slavernij

koloniale geschiedenis
genaaid in omslag met flappen,
royaal formaat, 189 x 238 mm staand
360 blz., met honderden illustraties, geheel in vierkleuren
incl. wandel- en fietskaart
€ 19,50
eerste druk mei 2023
ISBN 978-90-6265-923-4 NUR 692, 693

Wie was de Surinaamse Petronella de Moor uit de Jansstraat? Hoe raakte Adriana Burlamacchi vanuit Bengalen verzeild in Haarlem? Welke rol speelden de Haarlemse broers Balthasar en Joseph Coymans in de slavenhandel? En hoe komt een Afrikaanse jongen op een werk van Frans Hals? De huizen en straten van Haarlem dragen de sporen van koloniale slavernij. Ruim honderd plekken in en rond de stad komen in beeld, met verhalen van slaafgemaakten en hun handelaren, rijke kooplieden, wegkijkende bestuurders, vrije mensen van kleur en uitgebuite zeelui. Voor dit onderzoek hebben de auteurs talloze archieven en museumcollecties tot in detail doorgespit. Ook spraken zij met Haarlemmers van wie voorouders in slavernij waren gehouden. Dit boek voegt met al deze persoonlijke verhalen van toen en nu een nieuwe laag toe aan de geschiedenis van Haarlem.
«Niemand hoeft mij meer te vertellen dat ik hier niet hoor, want mijn geschiedenis ligt ook in Haarlem.» – Bevon Niles, Haarlemmer geboren op St Maarten.
« Susanna Dumion woonde vlak bij mij. Door haar voel ik mij niet meer zo alleen.» – Jomecia Oosterwolde, geboren in Rotterdam, woont in Haarlem.
«Zoveel herinneringen aan mijn jeugd komen op door de vele namen van straten en plantages in Suriname.» – Shirley Khoeblal, geboren in Suriname.

Ineke Mok (1959) specialiseerde zich tijdens haar studie Nederlands in de relatie tussen macht en taal, waarna ze promoveerde op een onderzoek naar racisme en ‘ras’ in Nederlandse schoolboeken van 1876-1992. Bij de Anne Frank Stichting richtte zij zich op intercultureel onderwijs en Holocaust-educatie. Sinds 2008 werkt ze onder de naam Cultuursporen (www.cultuursporen.nl) als zelfstandig onderzoeker en ontwikkelt ze onderwijsprojecten. Op basis van eigen onderzoek schreef ze het educatieve stripboek Quaco, mijn leven in slavernij, waarvan in Nederland de derde druk is verschenen en dat ook in het Engels en Frans is vertaald. Op haar blog schrijft zij onder meer over de tot slaaf gemaakte Johanna en haar relatie met John Gabriel Stedman, de achttiende-eeuwse kroniekschrijver van de Surinaamse samenleving.

Dineke Stam (1958) is historica, afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Zij werkte als tentoonstellingsmaker in het Anne Frank Huis. Van 2001 tot 2005 was ze projectleider Interculturele Programma’s Erfgoedbreed bij de Nederlandse Museumvereniging. Sinds 2005 realiseerde ze als zelfstandige met haar bedrijf IMHP (Intercultural Museum and Heritage Projects, www.imhp.eu) tal van projecten rond gender & vrouwengeschiedenis, de Tweede Wereldoorlog & de sjoa en slavernij & koloniale geschiedenis. Daarnaast is zij vanuit het project Mapping Slavery co-auteur van de tweetalige gidsen over het slavernijverleden van Amsterdam (2014), New York (2017) en Nederland (2019).

Het onderzoek en deze publicatie zijn mede mogelijk gemaakt dankzij de financiële steun van de J.C. Ruigrok Stichting, het Jurriaanse Fonds, het Prins Bernard Cultuurfonds, het Mondriaanfonds, de Gemeente Haarlem, de Stichting Katholieke Openbare Bibliotheek, het NOT-fonds en dankzij een aanmoedigingsbijdrage van de Gemeente Heemstede.
Meer over ‘Haarlemmers en slavernij’
Meer over slavernij op deze site

«Het is belangrijk dat mensen van alle generaties dit boek lezen. Het is helder en feitelijk geschreven.» – Estefania Pampin Zuidmeer

VoorplatServus-75Over ‘Servus. Macht slavernij uitbuiting en verzet’ van Fred de Haas op La Chispa, 14 december 2021:
Het onderwerp slavernij is een ingewikkeld onderwerp. In Nederland hebben we er te lang over gezwegen, tot de afstammelingen van tot slaaf gemaakten kritische vragen gingen stellen over die stilte. Geen onterechte vragen, gezien het gedeelde slavernijverleden. (…) Wanneer is een gebeurtenis in de geschiedenis dermate relevant en traumatisch, dat het op een deel van de bevolking drukt? En dat erkenning, herdenking en excuses nodig zijn om verlichting te bieden? De Haas weet dit op heldere wijze uit te leggen. (…) Eeuwenlang was slavernij de normaalste zaak in Europa en iedereen kon in handen komen van slavenhandelaren. Hier werd de basis gelegd voor de Trans-Atlantische slavenhandel. Ook de rol van het christendom en de islam – die de slavernij faciliteerden – komt sterk naar boven. De Haas legt de historische en religieuze processen uit, die verklaren waarom juist zwarte mensen het slachtoffer werden van de slavenhandel: eerst in Europa – met name Portugal, Spanje en islamitische landen – en later in het Caribisch Gebied. (…) Het boek eindigt in het heden, waar het reflecteert op verschillende vormen van hedendaagse slavernij. Het boek laat zien dat onderdrukking en slavernij van alle tijden is. Het ligt in de menselijke aard, en alles moet gedaan worden om het te bestrijden. (…) Het boek is helder en feitelijk geschreven, waardoor jongeren kennis kunnen maken met het onderwerp zonder de meest gruwelijke details te krijgen. De feiten spreken hierin voor zichzelf. Maar het is belangrijk dat mensen van alle generaties dit boek lezen. Want de stilte komt vaak voort uit onwil maar ook gebrek aan kennis van de geschiedenis. En dit boek biedt de handvatten die nodig zijn om deze ingewikkelde maar noodzakelijke discussie op weg te helpen. Tegelijkertijd zal de lezer beseffen dat de geschiedenis ons allemaal aan slavernij verbindt op de meest onverwachte manieren.
La Chispa is een journalistiek platform over Latijns Amerika.
Lees hier de recensie
Meer over ’Servus’
Meer over Fred de Haas bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over slavernij op deze site

«Een boek om te koesteren over een bijzondere man uit de koloniale geschiedenis.» – André Oyen

VoorplatMedardo-75Over ‘Medardo de Marchena – Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’ van Aart G. Broek op Ansiel, 11 oktober 2021:
(…) Medardo de Marchena was de buitenechtelijk zoon van de katholieke Afro-Curaçaose Anna Delfina Wiel en de Joodse Benjamin Abraham de Marchena. (…) Omstreeks 1920 verbleef hij in de Verenigde Staten waar hij in aanraking kwam met het gedachtengoed van Marcus Garvey (een van de pioniers in de strijd om burgerrechten voor de zwarte bevolking in de Verenigde Staten). De Marchena stond in de jaren dertig van de 20ste eeuw in Curaçao bekend als kritisch en revolutionair. Met zijn publicaties in het Papiaments probeerde hij het volk wakker te schudden voor zijn ongeschooldheid, onderdanigheid en lethargie als gevolg van onderdrukking door de toenmalige koloniale regering, de rooms-katholieke kerk en de Shell-raffinaderij. In 1929 publiceerde Medardo de Marchena een schotschrift waarin hij onstuimig uithaalde naar het koloniale bestuur, de rooms-katholieke missie en het internationale grootkapitaal op Curaçao. (…) Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd De Marchena vanwege zijn geschriften en denkbeelden aangemerkt als communist en een “gevaar voor de rust en veiligheid in het gebiedsdeel”. Hij werd verbannen naar Bonaire en verbleef van 1940 tot 1945 in het interneringskamp Playa Pariba, dat in eerste instantie bedoeld was voor Duitse onderdanen. (…) Medardo de Marchena schreef het schotschrift in het Papiaments, de creoolse moedertaal van hem en zijn mede-eilanders uit alle lagen van de bevolking. Onder de titel ‘Onwetendheid of De vorming van een volk’ verschijnt het felle betoog voor het eerst in Nederlandse vertaling. Aan dit pamflet gaat een uitgebreide inleiding vooraf, waarin Aart G. Broek een gedenkwaardig handelen uit de koloniale geschiedenis beschrijft. (…) Aart G. Broek laat de Nederlandse en Vlaamse lezers kennis maken met een bijzondere man uit de koloniale geschiedenis. Een boek om te koesteren.
Meer over ‘Medardo de Marchena. Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’
Meer over Aart G. Broek bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Overzicht van de geschiedenis van de slavernij vanaf de middeleeuwen.» – Dr. J. Kroes

VoorplatServus-75Over ‘Servus. Macht slavernij uitbuiting en verzet’ van Fred de Haas voor NBD/Biblion, 15 juli 2021:
In de vloed van uitgaven over de slavernij geeft dit boek een overzicht van de geschiedenis in Europa, Afrika en Midden-Amerika. De auteur (1938), voormalige leraar Frans en Spaans op Curaçao, verdiepte zich onder meer in de slavernij van Europeanen in Noord-Afrika vanaf de middeleeuwen, de slavenhandel door Spanje en Portugal van Afrikanen naar het Caraïbisch gebied, de slavernij en de vrijheidsstrijd op de Antillen en ten slotte de beeldvorming en de moderne slavernij in de gehele wereld. De nadruk valt op de Franse en Nederlandse onderdrukking van zwarten op de Antillen en de vrijheidsstrijd op eilanden als Saint-Domingue (Haïti), Guadeloupe en Curaçao. De rol van Frankrijk wordt er speciaal uitgelicht. Kleine zwart-witafbeeldingen wisselen de tekst af, die eindigt met noten, literatuur en een gedicht van Luis Daal.
Meer over ’Servus’
Meer over Fred de Haas bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over slavernij op deze site

«De gevolgen van de slavernij zijn nog steeds waarneembaar.»

VoorplatServus-75Over ‘Servus. Macht slavernij uitbuiting en verzet’ van Fred de Haas in Nieuwsbrief Genootschap Nederland-Aruba, 5 mei 2021:
‘Zolang er mensen zullen zijn, zolang zal ook vernedering bestaan. Uitingen hiervan zijn pijnlijk, soms vernietigend. Een van de gezichten van uitbuiting en vernedering is het verschijnsel slavernij. Sinds onheuglijke tijden zijn er mensen geroofd van huis en haard, verkocht, gedeporteerd naar landen om daar tot het einde van hun dagen onder dwang te werken’. Aldus Fred de Haas in zijn boek ‘Servus’, een verhaal over macht, onderdrukking, slavernij, uitbuiting en verzet. Een geschiedenis van knechting in Europa, het Caraïbisch gebied en de rest van de wereld. (…) Het boek is op 21 maart jl. besproken door Eric de Brabander (Antilliaans Dagblad). De gevolgen van de slavernij zijn nog steeds waarneembaar, schrijft hij. (…) De recensent vindt dat De Haas met zijn boek een geslaagde poging heeft gedaan het fenomeen slavernij in een juiste, niet door emoties verwrongen, historische context te plaatsen. In het boek neemt de geschiedenis van de trans-Atlantische slavenhandel een bescheiden plaats in. Hij beschrijft o.m. de uitgebreide handel in slaven bij de Romeinen en de slavernij in relatie tot de islam. (…)
Lees hier het signalement
Meer over ‘Servus’
Meer over Fred de Haas bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over slavernij op deze site

«Zeer doordacht boek, dat na zeer veel research werd geschreven.» – André Oyen

VoorplatServus-75Over ‘Servus. Macht slavernij uitbuiting en verzet’ van Fred de Haas op Ansiel, 14 april 2021:
(…) Vormen van slavernij komen nog steeds op verscheidene plekken in de wereld voor. Volgens de Global Slavery Index van de Walk Free Foundation bedroeg het aantal mensen dat gebukt ging onder moderne slavernij in 2016 meer dan 40 miljoen. Het is met deze wetenschap dat Fred de Haas aan zijn boek ‘Servus’ begon. (…) De auteur hoopt dat er leraren zijn die, misschien naar aanleiding van deze vertelling, de kinderen te leren dat ze kritisch moeten zijn wanneer ze geconfronteerd worden met zogenaamde helden die eigenlijk misdadigers waren. (…) ‘Servus’, is een zeer doordacht boek, dat na zeer veel research werd geschreven, om de mens anno 2021 met de neus op de gruwelijke feiten uit de geschiedenis te drukken.
Lees hier het signalement
Meer over ’Servus’
Meer over Fred de Haas bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over slavernij op deze site

«Geslaagde poging het fenomeen slavernij in een juiste historische context te zetten.» – Eric de Brabander

VoorplatServus-75Over ‘Servus. Macht slavernij uitbuiting en verzet’ van Fred de Haas in Antilliaans Dagblad, 10 april 2021:
(…) Met het boek heeft Fred de Haas een geslaagde poging gedaan het fenomeen slavernij in een juiste, niet door emoties verwrongen historische context de zetten. (…) Hij heeft met dit boek een blauwdruk geschreven voor hoe in de toekomst onderwijs gegeven dient te worden over dit pijnlijke stukje vaderlandse geschiedenis. Want dat het droevig gesteld is met de kennis over dit onderwerp is duidelijk. Het boek hoort in Nederland in elke schooltas thuis. En bij ons op Curaçao ook. (…) ‘Servus’ lijkt mij niet bedoeld als aanklacht, maar wel als een waarschuwing hoe het denken over andere volkeren en gemeenschappen maar al te gemakkelijk, uit economische motieven of valse zelfbescherming van de eigen ‘hoogstaande’ moraliteit, een akelig randje kan krijgen. ‘Servus’ laat ook zien hoe Nederlandse volkshelden in de ogen van anderen misdadigers kunnen zijn. (…)
Lees hier of hier het artikel
Meer over ’Servus’
Meer over Fred de Haas bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over slavernij op deze site

Fred de Haas * Servus. Macht, slavernij, uitsluiting en verzet.

VoorplatServus-75Fred de Haas
Servus
Macht, slavernij, uitsluiting en verzet

(koloniale) geschiedenis
gebrocheerd in omslag met flappen,
216 blz. geïllustreerd, € 19,50
ISBN 978-94-93214-16-3 NUR 680, 695
eerste uitgave maart 2021

Servus vertelt in vogelvlucht een verhaal van macht en onderdrukking. Zonder te zoeken naar sensatie en met een focus op Europa en het Caribische gebied. Een vertelling die, getrouw, de werkelijkheid weerspiegelt. Zolang er mensen zullen zijn, zolang zal ook vernedering bestaan. Uitingen hiervan zijn pijnlijk, soms vernietigend. Een van de gezichten van uitbuiting en vernedering is het verschijnsel slavernij. Sinds onheuglijke tijden zijn er mensen geroofd van huis en haard, verkocht, gedeporteerd naar landen om daar tot het einde van hun dagen onder dwang te werken. Door Servus zal de lezer een glimp ontwaren van een geschiedenis van knechting en vrijheid die zich tot nu toe in het ‘beschaafde’ Europa, het Caribisch gebied en de rest van de wereld nog steeds aan het voltrekken is. Het is een vertelling uit een lang, beangstigend verhaal van koloniale en postkoloniale overheersing.

Servus is een aanklacht, een oproep tot niet aflatende waakzaamheid. De auteur hoopt dat er veel scholen zullen zijn die, mede naar aanleiding van deze vertelling, hun leerlingen willen laten zien hoe betwistbaar mensen in bepaalde omstandigheden kunnen denken en handelen. En dat bejubelde helden en/of aanvaarde rolmodellen niet alleen maar ‘helden’ zijn, maar soms ook misdadigers.

Fred de Haas (Utrecht, 1938) studeerde cum laude af aan de Rijksuniversiteit te Utrecht in de Franse, Spaanse en Portugese taal- en letterkunde. Hij werkte als leraar Frans en Spaans in het middelbaar onderwijs en gaf o.a. les aan het Radulphus College in Willemstad-Curaçao. Als literair vertaler vertaalde hij uit het Papiaments werk van Antilliaanse dichters als Luis Daal, Pierre Lauffer, Elis Juliana, Henry Habibe, Frida Domacassé, Lucille Berry-Haseth, Olga Orman, Quito Nicolaas en Joseph Sickman Corsen. Uit het Frans vertaalde hij werk van een twintigtal Caraïbische dichters en schrijvers, alsmede, uit het Spaans, werk van Zuid-Amerikaanse dichters als Jorge Luis Borges en Pablo Neruda. Ook vertaalt hij uit het Russisch. Met grote regelmaat schrijft hij artikelen over taal en cultuur van de Antillen. Daarnaast was hij leider, zanger en gitarist bij het Latijns-Amerikaans ensemble Alma Latina.

Meer over Fred de Haas bij Uitgeverij in de Knipscheer
Meer over slavernij in het fonds van Uitgeverij In de Knipscheer

Michiel van Kempen – Het eiland en andere gedichten

VoorplatEiland-75Michiel van Kempen
Het eiland en andere gedichten

Nederland
gebrocheerd in omslag met flappen, 78 blz.,
€ 18,50
ISBN 978-90-6265-796-4 NUR 306
eerste uitgave november 2020

Sprankelend als de Caribische wereld waarvan Michiel van Kempen de kenner is, opent Het eiland en andere gedichten met het titelgedicht. Een waaier van impressies schetst Aruba en haar bewoners. Makamba’s, vissers, vrouwen, troepialen, ezels en zelfs spotlijsters spelen een rol. Vervolgens komen meer ‘eilanden’ aan bod in de bundel. Ieder bezoek aan Bonaire of Suriname roept nieuwe gedachten op, zowel over de wonden die de koloniale geschiedenis sloeg als over de rol van de dichter aldaar. De strofen die ontstaan gaan diep, zoals in het gedicht Ver.

Want wat in sprakeloze ogen peillood diep kan zijn
schiet naar boven en dobbert op die zee die woelig is
en blijft en voeden kan, maar ook verraderlijk glad
voor wie de tekens niet verstaat en wentelt naar zijn graf.

In Genen en Verzoeke geen rouwbeklag wordt afscheid genomen van ouders, dichters en schrijvers. Het zijn uiterst persoonlijke, zeer goed ingeleefde afscheidsgedichten, waarbij de stijl van het gedicht aansluit op die van ontvallen auteurs als Shrinivási, Bhai, Michaël Slory en Bea Vianen. Diversiteit levert dat op, zoals we die in de hele bundel tegenkomen. De autobiografische elementen, de gekozen versvorm en thematiek, toon en kleur, weten steevast de lezer te verrassen. Efemeer als de liefde blijkt het leven, ideaal materiaal voor de dichter. Het zijn dankbare onderwerpen in handen van Michiel van Kempen die met Het eiland en andere gedichten zijn vorige dichtbundel Wat geen teken is maar leeft weet te overtreffen.

Langzaam begon ik te begrijpen
dat het zwijgen tussen de letters
ook betekenis heeft.

Poëzie uit zijn dichtersdebuut Wat geen teken is maar leeft werd opgenomen in de bloemlezing De 100 beste gedichten voor de VSB Poëzieprijs 2014. Over deze bundel schreef Wilbert Voets in de Poëziekrant: «De nihiliserende verloren liefde, schrijnende herhaling van de teloorgang van de ‘onvoorschadelijke beschutting’, en het tastend schikken in het echec. Het is niet voor het eerst dat dit thema bewerkt wordt. Michiel van Kempen destilleert met het talent van zijn pen zijn eigen medicinale elixir uit deze literaire oerbron. Hij voert bepaald geen homeopathische apotheek. Wij prijzen ons gelukkig een hartversterkende teug mee te mogen drinken.»

Michiel van Kempen (1957) is docent Nederlands en bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam. Hij ontving voor zijn werk onder meer de ANV Visser Neerlandia Prijs en werd zowel door Suriname als door Nederland geridderd. Als schrijver van fictie heeft hij diverse romans en verhalenbundels op zijn naam staan.

Meer over ‘Het eiland en andere gedichten’
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Mooi geschreven verhaal dat Suriname – Nederland aan Indië bindt.» – Theo Veldhuis

Opmaak 1Over ‘Het geheime wapen. Hoe de liefde standhoudt in een gestoorde wereld’ van Janny de Heer op Facebook, 6 december 2019:
En opeens is ‘Het geheime wapen’ van Janny de Heer uit. Mooi geschreven verhaal dat Suriname – Nederland aan Indië bindt. ‘Het fictieve familiemodel staat voor vele mannen, vrouwen en kinderen die het oorlogsleed in Indië aan den lijve hebben ondervonden. Historische feiten en diverse levensverhalen zijn tezamen verweven in het leven van de personages’, aldus de schrijfster. Klopt. De hoofdpersonen nemen je mee in hun verhaal van liefde en ellende. Je leest niet alleen een leuke roman, maar wordt ook met je neus in de ellendige feiten van de geschiedenis van Indië gedrukt. De mooie koloniale plaatjes veranderen in een nachtmerrie van ‘wat hebben we daar nog te zoeken?’ (…) Goed boek om in stapjes te lezen. Blijft als nieuw! Je zit zo weer on het verhaal. Aanrader dus. Zeker in deze tijd waar ons koloniaal steeds meer belicht wordt vanuit een andere kant’. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het geheime wapen’
Meer over Janny de Heer bij Uitgeverij In de Knipscheer