«352 niet-onkritische bladzijden over de in Suriname geboren Helman» – Anneke van Ammelrooy

VoorplatHelman2-75Over ‘Pionier en rebel: het leven van Albert Helman (1903-1996)’ van Michiel van Kempen voor NBD / Biblion, februari 2022:
Deze biografie van Albert Helman (1903-1996, schrijversnaam van Lou Lichtveld) is een ingekorte versie van het boek dat in 2016 verscheen onder de titel ‘Rusteloos en overal’. O.a. voetnoten, bibliografieën, lijsten van geïnterviewden, geraadpleegde archieven en Helmans betrekkingen met mensen ‘die misschien voor een Surinaams publiek er minder toe doen’, dat is allemaal geschrapt. Resteren nog altijd 352 niet-onkritische bladzijden over de in Suriname geboren Helman als schrijver, ‘beschouwelijke verzenmaker’, componist, taalkundige, militant, minister, diplomaat en politieke lastpak. De auteur is gul met details over Helmans echtgenotes, flirts en andere vrouwen. Zijn leven bestrijkt de hele 20ste eeuw en door zijn politieke keuzes was hij intens betrokken bij de Spaanse burgeroorlog, het verzet tegen de nazi’s, de Mexicaanse revolutie, de dekolonisatie van Suriname en het verzet tegen het regime van Desi Bouterse. Helman vlamde op hoge leeftijd nog enkele malen zoals met ‘De Foltering van Eldorado” (1983) en kreeg toen alsnog de erkenning die zijn oudere ego een tijdlang had moeten ontberen. De biograaf is hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur.
Meer over ‘Pionier en rebel’
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

Albert Helman – Het eind van de kaart. Reisverslag

VoorplatHelmanEindvandekaart75Albert Helman
Het eind van de kaart

reisverslag
nawoord Michiel van Kempen
gebrocheerd in omslag met flappen,
254 blz., € 19,50
ISBN 978-90-6265-760-5
oorspronkelijke uitgave 1980
heruitgave 2019

Het eind van de kaart is in alle opzichten een unicum in het toch al zo veelzijdige, grote oeuvre van Albert Helman.

Albert Helman (Lou Lichtveld) schreef het reisjournaal Het eind van de kaart in 1955, maar het boek zou pas 25 jaar later in 1980 verschijnen in de prestigieuze reeks egodocumenten Privé-Domein van Uitgeverij De Arbeiderspers. In 1955 waren hele stukken van de kaart van Suriname nog wit, oningevuld, onbekend, behalve in het hoofd van de bewoners van het diepe binnenland: inheemsen (Indianen) en marrons (nakomelingen van slaven die eeuwen geleden de plantages ontvlucht waren). Mensen die het binnenland in kaart probeerden te brengen, waren dus werkelijk pioniers, en Helman trok er ook zelf op uit hen aan het werk te zien, verkenningen die hij neerlegde in een tiental verhalen die later in Verdwenen wereld (1990) werden gebundeld. Maar bovenal is Het eind van de kaart een verkenning van zijn eigen psyche en zijn eigen fysieke onvolkomenheid in een omgeving waar hij is overgeleverd aan an¬deren. Helman laat zijn cynisme varen en geeft zich over aan ‘de magie van het oerland’.

Helmans reisverslag wordt tegenwoordig beschouwd als een van de allerbeste en leesbaar gebleven boeken van Albert Helman. Aan deze editie is een Nawoord toegevoegd van prof. dr. Michiel van Kempen.

Albert Helman (1903 -1996) heeft een uitgebreid oeuvre aan romans, verhalen, essays en toneelstukken op zijn naam staan. Begonnen als onderwijzer, componist, organist en muziekcriticus bewoog hij zich in de jaren dertig van de vorige eeuw steeds meer in de richting van polemische en sociaal en politiek uiterst strijdbare journalistiek. In Spanje vocht hij aan republikeinse zijde. Al in diverse romans en verhalen voor de oorlog gaf Helman blijk van interesse voor West-Indië, de Caraïbische regio. Na de tweede wereldoorlog was hij enige tijd minister in Suriname.

Van Albert Helman verschenen eerder bij Uitgeverij In de Knipscheer de verhalenbundels Verdwenen wereld en Peis noch vree, de romans Mijn aap lacht, Chieftains of the Oayapok!, De G.G. van Tellus, Zomaar wat kinderen, de poëziebloemlezing Mexico zingt en de ‘ecologische geschiedschrijving’ Kroniek van Eldorado (2 delen).
Over Albert Helman/Lou Lichtveld verscheen in 2016 van de hand van Michiel van Kempen de geprezen biografie Rusteloos en overal.

Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Van Kempen levert een mooi portret af van een groot auteur met een bijzondere levensloop.» – Mark Weenink

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen op La Chispa, 2 oktober 2017:
Zeker vijftig pseudoniemen gebruikte de Surinaamse schrijver Albert Helman (1903-1996). Over het leven van iemand met zoveel ‘identiteiten’ valt het nodige te vertellen. Dat blijkt wel uit de mooie ingebonden hardcover biografie Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman van Michiel van Kempen (1957), docent Nederlands en bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder publiceerde hij de essaybundel Kijk vreesloos in de spiegel over Helman en het tweedelige overzichtswerk Geschiedenis van de Surinaamse literatuur. (…) Helman is een literaire duizendpoot. Naast fictie schreef hij poëzie, literatuur-, film- en muziekkritieken, theaterstukken, essays, biografieën, journalistiek en historisch werk. Ook was hij componist, linguïst en vertaler. Er verschenen talloze artikelen van zijn hand in tijdschriften en kranten. Maar diep in zijn hart had hij musicus en componist willen zijn, zo lezen we in de biografie. Hij was ook diplomaat en minister en reisde daardoor veel. (…) Deze vuistdikke biografie is monnikenwerk. Van Kempen werkte er tien jaar aan. Met een levenswandel als die van Helman zit de uitdaging vooral in de onvoorstelbare hoeveelheid literatuur en artikelen van en over Helman. Waar begin je als je biograaf, en belangrijker nog, waar houd je op? Gezien het enorme oeuvre en de talloze artikelen is het moeilijk voor te stellen dat Van Kempen alles gelezen heeft, maar dat is wel zo. De biografie bevat zo’n tweehonderd pagina’s aan noten en bibliografie. Het leeslint is geen overbodige luxe, want dit boekwerk vraagt vele leesuren aan de lezer. (…) Monumentale biografie van een van Surinames belangrijkste schrijvers.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Standaardwerk in de Surinaamse letterkunde.» – Jeroen Dewulf

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen in Ons Erfdeel [jrg. 60 nr. 2], mei 2017:
(…) Helman begon zijn literaire carrière als jonge twintiger en bleef actief tot zijn tweeënnegentigste; zo publiceerde dezelfde man die het in 1940 met ‘Millioenen-leed’ voor de joodse vluchtelingen in Nederland had opgenomen nog een jaar voor zijn dood ‘Zomaar wat kinderen’, over de vluchtelingen van vandaag. Hij gebruikte in die periode niet minder dan vijftig pseudoniemen voor een totaal van honderddertig boeken en honderden artikelen. (…) Van Kempen verbergt zijn sympathieën niet. Een voorbeeld hiervan is zijn vergelijking tussen Helmans ‘De foltering van Eldorado’ met Anton de Koms ‘Wij slaven van Suriname’ en zijn conclusie dat het werk van Helman een vijf keer groter geografisch bereik heeft, tien keer zo goed gedocumenteerd en honderd keer beter geschreven is. Dergelijke passages laten zien dat Van Kempen een persoonlijke interpretatie van Helmans leven en werk heeft voorgelegd. (…) Had Helman in het Frans, Spaans of Engels geschreven, dan zou hij tot de grote Caraïbische schrijvers van de twintigste eeuw worden gerekend. (…)
Lees hier de recensie
Meer over Rusteloos en overal
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Een fascinerende trip door de 20ste eeuw.» – Arjen Fortuin

Opmaak 1Over Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman door Michiel van Kempen in NRC Handelsblad, 24/25 september 2016:
(.…) Het belang van een mens ligt niet in waar hij was, maar in wat hij deed. Maar ook daar rijst bij Albert Helman de vraag waar je moet beginnen? Bij de literator of bij de politicus, bij de diplomaat of de musicus? Of, dezelfde vraag eenvoudiger gesteld: bij Lou Lichtveld of bij Albert Helman? (…) Intussen leest het leven van Helman als een fascinerende trip door de 20ste eeuw: hij is nog niet klaar met filmen met Joris Ivens of hij trekt in 1932 naar revolutionair Spanje. (…) Je kunt niet anders dan bewondering krijgen voor de dadendrang van Helman, die na de oorlog (waarin hij een speelgoedhandel als dekmantel gebruikte voor zijn verzetsactiviteiten) niet koos voor een plaatsje in het culturele establishment, maar naar Suriname en de Antillen trok om daar mee te denken over modernisering van het koninkrijk. (…) Van Kempen laat ook scherp zien met hoeveel toewijding Helman zich voor Suriname inzette. (…) Van Kempen betreurt het dat Helmans literaire loopbaan nooit tot echt grote erkenning heeft geleid. Alleen De laaiende stilte werd in 1953 bekroond met de Vijverbergprijs, van een reeks Mexicaanse romans werd De rancho der X mysteries in het Duits vertaald, maar bijvoorbeeld de sociale geschiedenis van Kroniek van Eldorado is volgens Van Kempen schromelijk ondergewaardeerd. Waarschijnlijk werkte Helman ook gewoon te hard: waar hij ook was, wat hij ook deed, altijd combineerde hij het met journalistiek werk. (…)
Lees hier en hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site