foto: Bram Petraeus
‘Een uitgeverij die haar tijd ver vooruit was’ door Wouter Geerts in NRC, 9 augustus 2024:
Op 26 maart 2026, precies vijftig jaar na haar oprichting, houdt de Haarlemse uitgeverij In de Knipscheer op te bestaan. Dat maakte Franc Knipscheer (77), oprichter van de uitgeverij al in 2022 bekend. Nu, twee jaar later, worden de laatste boeken uitgegeven. De ‘kleurrijkste uitgever van Nederland voor avontuurlijke lezers’ pionierde met de introductie van niet-westerse literatuur in Nederland. Daarnaast gaf zij een podium aan veel debuterende Nederlandstalige schrijvers. (…) In de Knipscheer, opgericht als zelfstandige literaire uitgeverij, introduceerde de term ‘multiculturele literatuur’ in Nederland. Eind jaren tachtig verhuisde de uitgeverij van Haarlem naar Amsterdam. Nadat Jos Knipscheer zich wegens gezondheidsproblemen in 1993 terugtrok uit de uitgeverij en vier jaar later overleed, keerde Franc terug naar Haarlem om daar, samen met partner Anja en redacteur Peter de Rijk, de uitgeverij voort te zetten. Met die terugkeer liet In de Knipscheer de vertaalde literatuur los en begon zij zich steeds meer te richten op Nederlandse schrijvers afkomstig uit Suriname, Indonesië en de Antillen. (…) In de Knipscheer speelde vanaf haar oprichting een belangrijke rol in het verbinden van de literaire werelden van de Nederlandstalige gebieden. Volgens schrijfster Elodie Heloise, die in 2024 met ‘Blauwe Tomaten’ een plek verdiende op de longlist van de Libris Literatuurprijs, stonden diversiteit en inclusiviteit centraal bij de uitgeverij. (…) Ook volgens Peter Nijssen, hoofdredacteur van de Arbeiderspers, is In de Knipscheer een pionier geweest. „Je ziet dat vrijwel elke grote uitgever de afgelopen jaren in hun voetsporen is getreden”, zegt hij. Van Kempen gaat nog iets verder: „De uitgeverij heeft jarenlang de weg geplaveid voor buitenlandse schrijvers. Hun literatuur is inmiddels wijdverspreid over allerlei andere uitgeverijen.” (…) Met het verdwijnen van de uitgeverij neemt de onzekerheid voor schrijvers van niet-westerse literatuur toe, denkt Heloise. (…) Belangrijker vindt de schrijfster dat de overzeese literatuur inmiddels een gerespecteerde plek heeft gekregen in de Nederlandse literatuur. In die zin heeft ze vrede met de sluiting van In de Knipscheer: „Een pionier stopt als pionieren niet meer nodig is.”
De Surinaamse schrijver Edgar Cairo (1948-2000) schreef in het Sranantongo, in het Surinaams-Nederlands en enkele titels in het Nederlands (o.a. ‘Dat vuur der grote drama’s’ en ‘Kopzorg ‘. Uitgeverij Cossee hield op 3 juli 2024 de heruitgave van ‘Kopzorg’ ten doop in de OBA. De roman verscheen in 1988 bij Uitgeverij Agathon, nadat in 1979 al de Surinaams-Nederlandse (Cairojaans) versie ‘Temekoe/Kopzorg’ was verschenen bij Uitgeverij In de Knipscheer en in 1969 in Paramaribo in het Sranantongo het oorspronkelijke ‘Temekoe’. 65 jaar na dit origineel voegde Cossee aan de heruitgave van ‘Kopzorg’ een verhelderend Nawoord toe van Thalia Ostendorf. Bij de presentatie (waaraan ook Felix Burleson, Gerda Havertong, Sarita Bajnath, Thalia Ostendorf en Dean Bowen meewerkten) hield Michiel van Kempen een korte inleiding waarin hij ook verwijst naar de door Charl Landvreugd gehouden Van Lierlezing 2024 op 29 februari 2024 die geheel gewijd was aan dit vader-zoonverhaal (novelle, roman) in drie decennia in drie taalversies.
Over ‘Fábula Caribeña’ van Ken Mangroelal op Caraïbisch Uitzicht, 4 juli 2024:
De Amsterdamse hoogleraar Caraïbische Letteren Michiel van Kempen krijgt voor zijn jarenlange inzet voor de studie van de Caraïbische letteren de Everwinus Wassenbergh Penning. Dit werd zaterdag 30 maart 2024 bekendgemaakt in het radioprogramma De Taalstaat. Deze prijs – de ‘Nobelprijs van de neerlandistiek’ – wordt een keer per jaar uitgereikt aan iemand die volgens de jury gedurende vele jaren een brede bijdrage aan de neerlandistiek heeft geleverd. Van Kempen, die de komende week met emeritaat gaat, krijgt de penning op 4 april 2024 overhandigd tijdens de Neerlandistiek-dagen in Amsterdam. Michiel van Kempen (1957) staat bekend als een pleitbezorger van de literatuur van de Antillen en – vooral – van Suriname. Hij heeft zich daarin een ware pionier getoond: ook in jaren waarin belangstelling voor de letteren buiten Europa nog lang niet vanzelfsprekend was, vestigde Van Kempen onvermoeibaar de aandacht op de kwaliteiten van zijn schrijvers. Een uitstekend voorbeeld hiervan is zijn monumentale werk ‘Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur’. Van Kempen heeft zijn grote liefde voor deze letteren zowel in zijn wetenschappelijk werk getoond, als in zijn colleges en in werk voor een breder publiek. Wetenschappelijk is hij niet alleen in zijn eigen werk altijd scherpzinnig en breed georiënteerd geweest, bijvoorbeeld door historische en contemporaine analyse aan elkaar te verbinden, maar ook iemand die anderen heeft weten te stimuleren. De eerste niet-witte promovendi in ons vak promoveerden bij Van Kempen. Zijn colleges aan de Universiteit van Amsterdam hebben ook velen geïnspireerd, niet in de laatste plaats doordat heel veel gastsprekers uit Van Kempens netwerk kwamen optreden. Maar ook in bredere kring konden mensen kennis maken met Van Kempens liefde voor en eruditie in de Caribische letteren, onder andere dankzij het weblog ‘Caraïbisch uitzicht’. Van Kempens biografie over Albert Helman ‘Rusteloos en overal’, en de deeltjes Tekst in context die hij maakte voor het middelbaar onderwijs. De Everwinus Wassenbergh Penning wordt sinds 2020 ieder jaar (met uitzondering van coronajaar 2021) uitgereikt tijdens de zogeheten Neerlandistiekdagen. De prijs ging eerder naar Hans Bennis, Frank Willaert en Marita Mathijsen. De prijs is een initiatief van het tijdschrift ‘Neerlandistiek’ en de jury bestaat uit de leden van de redactie en de redactieraad van dit tijdschrift. De prijs is vernoemd naar Everwinus Wassenbergh (1742-1826), de eerste hoogleraar Nederlands ter wereld, werkzaam aan de toenmalige Universiteit van Franeker.
Foto auteur Michiel van Kempen
Jeroen Heuvel
Over Albert Helman door Michiel van Kempen in De Taalstaat, 11 november 2023:
Over Medardo de Marchena: Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao van Aart G. Broek op Pas Uit, 3 augustus 2023:
[Foto auteur met dank aan Dennis van den Bosch ]