«De verheffing van het Sarnámi tot een literaire taal die voornaam en klassiek mag heten.» – Michiel van Kempen

In memoriam Jit Narain in De Groene Amsterdammer (rubriek Het einde), 13 maart 2024:
De dichter, arts en landbouwer Jit Narain creëerde in zijn poëzie de ruimte voor zijn Brits-Indische voorouders en de Surinaamse hindoestanen tussen wie hij leefde. (…) Met zijn lyriek gaf hij de hindoestanen ook hun symbolische plaats in de natie Suriname. (…) De etnische waakzaamheid verliet hem nooit. Niet gezien worden was voor hem een doorgegeven verdriet, dat was begonnen bij de neerbuigende houding van conservatieve hindoe-priesters en de talen waarmee zij over de hoofden van de mensen heen spraken. Door de stedelingen werd dat gevoel versterkt, en in Nederland – na zijn ‘tweede migratie’ – werd het er niet beter op en kreeg het verdriet de sociologische naam ‘discriminatie’. Het leven van de hindoestaan zag hij als doorsijpeld met het zweet van de landbouw, de tranen van het verlaten Bharat (India) en de vervreemding in Nederland. Hij zag wat verplaatsing met kinderen deed: ‘Mijn taal begrijp je, je zult die niet spreken.’ (…) Vanaf 1977 verschenen er uitgaven in een literaire taal die in geschreven vorm voorheen niet bestond, van auteurs als Chitra Gajadin, Raj Ramdas, Rabin Baldewsingh en in hun kielzog later Cándani en Raj Mohan. Maar qua diepgang en taalvirtuositeit moesten zij allen hun meester erkennen in Jit Narain. (…) Op zondag 25 februari 2024 is Jit Narain gecremeerd, niet ver van zijn huis op houtstapels aan de Saramacca. Die rivier komt uit in de grote oceaan die het continent van zijn Indiase voorouders verbindt met zijn geboorteland en met het land aan de Noordzee dat hem zijn tweede taal bezorgde. Sarnámi en Nederlands, de talen waarin hij zoveel prachtigs heeft nagelaten.
Lees hier het I.M. in De Groene Amsterdammer of  hier
Meer over Jit Narain bij Uitgeverij In de Knipscheer

De pers over ‘Een zoetwaterlied’ (2000) van Saya Yasmine Amores (Cándani)

De 35 kortere en langere gedichten vormen samen een cyclus van het leven van de immigrant, de contractant, in het district Nickerie in Suriname, het district van de ‘rijstesmart’.

«Begonnen met schrijven in het Sarnámi geeft Cándani (Saya Yasmine Amores) nu in het Nederlands een stem aan het levensgevoel van de Hindoestanen in ons land en in Suriname. Zij spreekt van de mens en de aarde op een manier die nieuw is in de Nederlandse poëzie.» – Koos van den Kerkhof, Tijdschrift Jonas

Noot van auteur: Ik begon met schrijven in de Nederlandse taal en ik had een manuscript vol gedichten in de Nederlandse taal ‘Gisteren ging je langs’, voor ik met Sarnámi begon. Maar mijn Sarnámi-dichtbundel werd als eerst uitgegeven.

«De toon van de gedichten is verhalend, het simpele waarnaar wordt terugverlangd is raadselachtig. Het is Cándani (Saya Yasmine Amores) gelukt om een bundel met grote samenhang te schrijven.» – C.H. Gajadin, NBD / Biblion

«Haar pregnante beelden en taalreflecties zijn uniek. Vooral met de onuitputtelijke stroom intuïtieve beelden lonkt Cándani (Saya Yasmine Amores) naar een plaats in de eregalerij van onze literatuur.» – De Ware Tijd

«Een nieuwe geboorte. Je bent nu uitgestegen tot op eenzame hoogte. Voorwaar een achtenswaardige presentatie!» – Shrinivási

Meer over ‘Oude onbekenden’
Meer over Cándani bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Saya Yasmine Amores bij Uitgeverij In de Knipscheer

«De lokroep van de taal waaraan Shrinivāsi gehoor gaf.» – Bertram Mourits

267-shrinivasienastridroemer1977_5c73c5b806dfd-1024x800 Shrinivási en Astrid H.Roemer in 1977

Over Shrinivási in artikel in ‘Ademloos voordragen in vele talen’ op Literatuurmuseum, 3 februari 2019:
Het is nieuws in augustus 1966, voor Amigoe di Curaçao, het ‘dagblad voor de Nederlandse Antillen’: ‘Dichter M. Lutchman terug op Antillen.’ Drie jaar lang had Martinus Lutchman in Nederland geleefd. Het bericht meldt onder andere dat hij daar een lerarenopleiding Nederlands heeft gevolgd. Niet afgemaakt, maar dat zit hem niet dwars: ‘Ik ben nu veel rijper en gelukkiger en kan meer doen.’ In Nederland had hij lezingen gegeven over Surinaamse en Antilliaanse literatuur, hij hield vijf radiolezingen over Hindoestaanse feesten en in Arnhem gaf hij tijdens de oecumenische conferentie van wereldgodsdiensten voor de Vrijzinnige Protestante Gemeente een inleiding over de islam. Hij is bekender onder de naam Shrinivāsi, die hij gebruikte voor zijn gedichten. Hij overleed 26 januari 2019.
Lees hier verder
Meer over Shrinivási bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een thema dat om een gesprek schreeuwt.» – Peter de Rijk

Opmaak 1Over ‘Ademhalen’ van Karin Lachmising op Paperback Radio, 26 september 2018:
Op 26 september was Karin Lachmising te gast bij Paperback Radio, deze keer voor het eerst live op woensdag vanuit boekhandel Scheltema (Rokin 9, 1012 KK Amsterdam). Ze heeft het over haar poëzie in de bundel ‘Nergens groeit een boom die haar aarde niet vindt’ en haar in Suriname zeer succesvolle toneelstuk ‘Ademhalen’. In het stuk ontmoeten drie vrouwen in het district Nickerie elkaar na de mislukte poging tot zelfdoding van een vriendin. Ze laten hun leven de revue passeren en maken zo de benauwenis van een kleine gemeenschap pijnlijk duidelijk. Lachmising doorbreekt de stilte rond zelfdoding in de Surinaamse en Caraïbische samenleving , een thema dat om een gesprek schreeuwt.
Luister hier naar de uitzending
Meer over ‘Ademhalen’
Meer over ‘Nergens groeit een boom die haar aarde niet vindt’
Meer over Karin Lachmising op deze site

Interview met Karin Lachmising over ‘Ademhalen’

Opmaak 1Puwema Podcast (Paramaribo), 11 februari 2018:
In deze aflevering een gesprek met Karin Lachmising over haar boek ‘Ademhalen’. Haar jongste werk gaat over de kwetsbare tweederangspositie die vrouwen vaak bekleden in de samenleving.
Luister hiernaar de podcast
Meer over ‘Ademhalen’
Meer over Karin Lachmising op deze site

De Surinaamse presentatie van ‘Ademhalen’

Opmaak 1Presentatie ‘Ademhalen’ van Karin Lachmising in Paramaribo, 9 maart 2018:
Het Institute for Graduate Studies & Research organiseert in samenwerking met de masters Nederlandse Taal en Cultuur een gevarieerde presentatie met als titel: ‘ADEMHALEN, toneelschrijven om een samenleving te verbinden met haar maatschappelijke vraagstukken’. Karin Lachmising is de auteur van het toneelstuk ‘Ademhalen’, het verhaal van vrouwen over de positie van de vrouw, dat vorig jaar met groot succes is gespeeld in Nickerie en Paramaribo. Jerry Dewnarain zal haar interviewen.
Lees hier de uitnodiging
Meer over ‘Ademhalen’
Meer over Karin Lachmising op deze site

«Goed geschreven dialogen.» – Michiel van Kempen

Opmaak 1Over ‘Ademhalen’ van Karin Lachmising voor NBD | Biblion, 22 november 2017:
Drie vrouwen ontmoeten elkaar na een poging tot zelfdoding van een vriendin die nu op sterven ligt. Zij komen alle drie uit het Surinaamse district Nickerie, van oudsher een landbouwgebied bewoond door veel traditioneel denkende Hindoestanen. In hun gesprekken komt alles voorbij waar vrouwen in traditionele milieus al jaren mee bezig zijn: de wil om zelf je toekomst te bepalen, huiselijk geweld, faalangst, loyaliteit aan je religie, de verhouding tussen waar je geboren bent en wat je wilt bereiken, zwijgen of praten. De boodschap is dat slechts in het gemeenschappelijk delen van ervaringen hoop kan worden geput om vooruit te komen. De auteur publiceerde eerder een dichtbundel, deels met dezelfde motieven. Toneel in boekvorm verschijnt zelden, het is minstens 30 jaar geleden dat een Caribisch theaterstuk in druk uitkwam. Maar deze goed geschreven dialogen verdienen dit drukwerk. De problematiek is op en top Hindoestaans, maar de boodschap is van alle tijden en werelddelen.
Meer over ‘Ademhalen’
Meer over Karin Lachmising op deze site

«Vrouwenrechten in Suriname op kunstzinnige wijze belicht.» – André Oyen

Opmaak 1Over ‘Ademhalen’ van Karin Lachmising op Ansiel, 4 november 2017:
Karin Lachmising (1964) woont in Suriname. Zij was de eerste student die, in november 2012, afstudeerde aan de Schrijversvakschool Paramaribo. Zij is auteur van de dichtbundel ‘Nergens groeit een boom die haar aarde niet vindt’ (2013). (…) In opdracht van de Nederlandse ambassade heeft ze het theaterscript ‘Ademhalen’ geschreven. Aan de basis van deze verhalen staan waargebeurde levensverhalen van vier vrouwen uit Nickerie. In de vorm van een theaterstuk worden thema’s over de beleving van vrouwenrechten in Suriname op kunstzinnige wijze belicht. (…) ‘We zeggen dat de vrouwen zijn geëmancipeerd, maar dat is niet zo,’ zegt Lachmising. ‘De grote strijd is gestreden, maar er is een groot grijs gebied waarin de vrouw zich beweegt, waar nog steeds geen verandering in komt. In dit stuk komt naar voren met welke uitdagingen zij zitten.’
Lees hier en hier de recensie
Meer over ‘Ademhalen’
Meer over Karin Lachmising op deze site

Korte documentaire over ‘Ademhalen’ van Karin Lachmising

Een van de nieuwe boektitels die in het programma ‘The Twain Shall Meet’ op 3 september 2017 in het Amsterdamse Theater Podium Mozaïek werd gepresenteerd door Uitgeverij In de Knipscheer, was het theaterstuk ‘Ademhalen’ van Karin Lachmising. Omdat de in Suriname wonende auteur niet bij de boekpresentatie aanwezig kon zijn, werd een fragment vertoond van de 25 minuten-documentaire die Kevin Headley maakte van de repetities en succesvolle opvoeringen die het stuk in voorjaar 2017 in Nickerie en Paramaribo beleefde in de regie van Alida Neslo. Met Kavita Ramphal, Afiba Becker, Ilhaam Ahmadali (acteurs), Evita Issa (dans), Razia Barsatie (camera en tekenfilmscene).
Kijk hier naar de hele documentaire
Meer over ‘Ademhalen’
Meer over Karin Lachmising op deze site

Karin Lachmising- Ademhalen. Theater

Opmaak 1Karin Lachmising
Ademhalen. Theater

Suriname
Gebrocheerd in omslag met flappen,
48 blz., € 14,50
Eerste uitgave 2017
ISBN 978-90-6265-974-6
Presentatie 3 september 2017

Hum log ke himmat dekh! Kijk ons moedig zijn!

‘Wie een tori weet is belangrijk en wie vertelt is nog belangrijker!’

In Ademhalen ontmoeten Radha, Nishta en Nanda, drie onafhankelijke vrouwen uit het district Nickerie in Suriname elkaar na een mislukte poging tot zelfdoding van een vriendin. Ze laten hun eigen levens de revue passeren en maken zo de benauwenis van een kleine gemeenschap, die van oudsher vastzit aan orthodoxe wijzen van samenleving en godsdienst met sterke tradities, voelbaar. De ervaring van niet adem te kunnen halen, van jezelf niet te kunnen ontplooien, het gevoel steeds te moeten gehoorzamen aan ongeschreven wetten. Het tot zwijgen gemaand worden op het moment dat je wilt schreeuwen. ‘Chub! Blijf stil!’ Ze maken duidelijk hoe beperkt hun bewegingsvrijheid als vrouw letterlijk en figuurlijk is en hoe ze zich aan die ongelijkheid tussen de seksen ontworstelden of erbij neergelegd hebben. Wanneer ze elkaar beter leren kennen, realiseren ze zich dat zij door hun moed en gezamenlijke ervaringen met elkaar verbonden zijn.

‘Waar zijn jullie zo bang voor? Wie heeft geen twijfels? Wie wil kiezen moet eerst twijfelen.’

Het thema is niet alleen een onderdeel van de Surinaamse en Caribische gemeenschap maar sluit ook aan bij het universele thema over de rechten van de vrouw: vrouwen en meisjes die nog steeds een kwetsbare en tweederangspositie bekleden wat betreft hun ontplooiing en respect.

‘Vrijheid en vrouwen! Ik mocht nergens naar toe, en vooral niet alleen.’

Ademhalen is geschreven door Karin Lachmising in poëtische taal op basis van verschillende verhalen in Nickerie. De Hindoestaanse cultuur speelt daarbij een belangrijke rol. Het stuk, in de regie van Alida Neslo, beleefde in 2017 succesvolle opvoeringen in Nickerie en Paramaribo.

Karin Lachmising (1964) is schrijver van de dichtbundel ‘Nergens groeit een boom die haar aarde niet vindt’ (2013).

Meer over ‘Ademhalen’
Meer over ‘Nergens groeit een boom die haar aarde niet vindt’
Meer over Karin Lachmising op deze site