Onder de watapana – Uitgeverij In de Knipscheer

«De boeken van Jacques Thönissen zitten vol magisch realisme.» – Ton van Reen

Foto Marlon de Bruijn

Bij het overlijden van Jaques Thönissen op 10 juni 2023 door Ton van Reen in De Limburger, 19 september 2023:

Jacques Thönissen werd in 1939 in Herten geboren, studeerde voor onderwijzer en vertrok als 22-jarige leraar naar Aruba, waar hij tot zijn dood in 2023 bleef wonen. Hij vergat Limburg niet, getuige zijn boeken die in Limburg spelen. De roman ‘Sarah, de zwarte madonna’ speelt tijdens de Tweede Wereldoorlog. In het boek eert Jacques postuum zijn vader voor het verzetswerk dat hij onder moeilijke omstandigheden en met risico voor eigen leven verricht heeft. Als hoofd Arbeidsbemiddeling van het Arbeidsbureau in Roermond wist hij tewerkstelling van honderden landgenoten in Duitsland te voorkomen en enkele Sinti-families uit de handen van de Grüne Polizei te houden. De zwarte madonna uit de titel is de heilige Sarah uit de plaats Les Deux Saintes Maries de la Mer in Frankrijk, waar Roma en Sinti elk jaar op bedevaart gaan bij Sarah, hun beschermheilige.

Het merendeel van de boeken van Jacques, grotendeels geschreven na zijn pensionering als docent en directeur van de Sint-Augustinus-mavo op Aruba, speelt op Aruba. In al die jaren was hij een echte Arubaan geworden. Door zijn kennis van de taal, het Papiaments, waarin hij ook les gaf, en door zijn donkere uiterlijk, moet iedereen daar gedacht hebben dat hij ook op Aruba geboren en getogen was. In zijn boeken vindt hij aansluiting bij het magisch realisme van de grote Zuid- en Midden-Amerikaanse vertellers, zoals Gabriel García Márquez uit Columbia en Mario Vargas Llosa uit Peru. In zijn boeken beschrijft hij wat op het eiland alledaags is en wat door hem ook als alledaags beschreven wordt, maar dan gebeuren er onverwacht wonderlijke dingen waarvan je als lezer denkt ‘kan dat wel?’ maar het gebeurt.

Lees hier verder
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Ton van Reen bij Uitgeverij In de Knipscheer

Jacques Thönissen, In memoriam (1939-2023)

Jacques Thönissen-Ton van de Langkruis Foto Ton van de Langkruis
Op 10 juni 2023 overleed op 84-jarige leeftijd Jacques Thönissen. Wim Rutgers schreef een In Memoriam dat op 13 juni geplaatst werd op Caraïbisch Uitzicht.
«Jacques Thönissen, in 1939 in Herten (Limburg) in Nederland geboren en sinds 1962 als jonge en pas afgestudeerde onderwijzer definitief naar Aruba geëmigreerd en geïntegreerd, is niet meer. In hem verliest het eiland niet alleen een goed pedagoog en bestuurder als docent en directeur van de Sint-Augustinus-mavo in San Nicolas, maar ook een begenadigd verteller en performer, zoals bijvoorbeeld bij teatro foro en schrijver van verhalen en romans voor de jeugd en volwassenen. Jacques Thönissen was een rasauteur met veel vertelplezier, zoals dat in onze traditie gebruikelijk is, waarin ook op papier de orale traditie nog springlevend blijkt. (…) Jacques Thönissen begon pas op latere leeftijd te publiceren toen het pensioen al naderde, maar schreef vanaf dat moment een aantal boeken die in mijn Arubaanse boekenkast zo’n dertig centimeter innemen met ruim tweeduizend volgedrukte pagina’s, die eerst gepubliceerd werden bij Uitgeverij Conserve en daarna door In de Knipscheer met welke uitgever hij een langdurige relatie heeft onderhouden. (…) Jacques Thönissen was als verteller een kritische romanticus. Zijn verhalen omvatten het heden en soms een ver historisch verleden, beschrijvingen van de natuur en voorbeelden van bovennatuurlijke verschijnselen die geen realistische duiding dulden. De vertelde verhalen spelen zich op Aruba af, zoals Tranen om de ara en De roep van de troepiaal, met connecties naar de Zuid-Amerikaanse regio, maar ook ver daarbuiten, zoals in of in de Oost-Europese landen Oekraïne en Roemenië, in de wereld van de Roma, zoals in Eilandzigeuner en Devah. De roman Sarah, de zwarte madonna verbindt twee settings, deels in Zuid-Frankrijk waar een zwarte madonna vereerd wordt, met de Limburgse geboortestreek van Jacques tijdens de Tweede Wereldoorlog als eerbetoon aan zijn vader als verzetsstrijder.(…).»
Lees hier het hele I.M. door Wim Rutgers
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer

Jacques Thönissen – Versteende liefde. Roman

Opmaak 1 Jacques Thönissen
Versteende liefde
roman
Aruba /Nederland
gebrocheerd in omslag met flappen,
366 blz., € 23,50
ISBN 978-90-6265-773-5
eerste druk 2019

Versteende liefde is een magisch-realistische vertelling, waarin twee geschiedenissen met elkaar vervlochten zijn. In het heden ontmoet Marlon, een pas afgestudeerde tolk-vertaler in de Spaanse taal, de 19-jarige Cubaanse Wyona, een atlete, die in Nederland is met het Cubaanse nationale atletiekteam. Bij de kennismaking doet zich iets vreemds voor dat voor beiden bepalend is voor hun verdere levensloop. Er bestaat een verbondenheid tussen Marlon en Wyona, die reeds in een ver verleden ontstaan is.
Ten tijde van de rooftochten door de zeerovers naar de eilanden in de Caraïbische Zee, wordt door toedoen van de dochter van een hoofdman in een Cubaanse indianen leefgemeenschap en de zoon van een visser een vloek over de bewoners afgeroepen, die door de eeuwen heen van de ene generatie op de andere overgaat. Wyona is een afstammelinge van die leefgemeenschap, waardoor de genetische vloek ook op haar rust. Zij is gedoemd om voor haar twintigste verjaardag te sterven.
Aangestuurd door een Cubaanse bruja, een goedaardige heks, krijgen Wyona en Marlon de opdracht de vloek te ontkrachten. Daardoor zal Wyona en mét haar al de vrouwelijke leeftijdgenoten, behorende tot dezelfde stam, aan een onverklaarbare vroege dood ontkomen.
Versteende liefde is een wonderlijk verhaal, over liefde en duistere jaloezie en wraakzucht, over het gif van het kwaad, en over de volharding van het goede – en over een wedren tegen de tijd.

Jacques Thönissen (1939) is Limburger van geboorte, sinds 1962 woonachtig op Aruba, zijn tweede vaderland. Na drie Nederlandstalige Caraïbische romans komt in 2010 zijn ‘Europese’ roman Devah uit, zijn eerste boek bij Uitgeverij In de Knipscheer, een magisch-realistisch verhaal over de mysterieze zigeunerin Devah, in 2013 gevolgd door zijn Arubaanse verhalenbundel Onder de watapana. In 2015 verschijnt Sarah de Zwarte Madonna, een oorlogsroman spelend in Limburg, en in 2016 een herziene heruitgave van zijn debuut uit 1999 Tranen om de ara.
Meer over ‘Versteende liefde’
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Prettige en ontspannende leesuurtjes.» – Els Willems

Over ‘Onder de watapana. Arubaanse verhalen’ van Jacques Thönissen op WelkBoek, 5 november 2016:
Verhalen die je in de sfeer van Aruba brengen. Een wereld van magie, Arubaans natuurschoon maar ook de realiteit van alledag, zoals bijvoorbeeld de drugssmokkel en de verblijfsvergunningen. Door de variatie in lengte en de onderwerpen in deze bundel had ik een paar prettige en ontspannende leesuurtjes.

Lees hier de recensie
Meer over ‘Onder de watapana’
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer

Jacques Thönissen – Tranen om de ara. Roman

voorplatara Jacques Thönissen
Tranen om de ara
Roman
Aruba
Gebrocheerd in omslag met flappen,
280 blz., € 19,50
Eerste druk 1998
Verbeterde tweede druk november 2016
ISBN 978-90-6265-931-9

Via de dromen van Carlos, de Arubaan met de papegaai, herleeft in een meeslepende vertelling het Aruba van vroeger. In Tranen om de ara wordt de lezer meegevoerd in de vermetele strijd van een getergde Arubaan, tegen de corruptie, de uitbuiting en het machtsmisbruik om hem heen. Gedreven door zijn liefde voor Aruba, durft Carlos het op te nemen tegen de hedendaagse veroveraars van zijn eiland: zijn Dushi Tera.

Jacques Thönissen (1939) is Limburger van geboorte, sinds 1962 woonachtig op Aruba en ervaart het eiland als zijn tweede vaderland. In zijn verknochtheid aan Aruba maakt hij zich zorgen om het zich opdringende verval en de dreigende teloorgang van de charme, tradities, normen en waarden, waardoor Aruba zich wist te onderscheiden van de omliggende eilanden in de Caraïbische Zee. ‘Tranen om de ara’ is zijn debuutroman.

Van Jacques Thönissen verschenen verder bij Uitgeverij In de Knipscheer de romans ‘Devah’ (2010) en ‘Sarah de Zwarte Madonna’ (2015) en de verhalenbundel ‘Onder de watapana’ (2013).
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een sterk en broodnodig boek.» – André Oyen

Over ‘Sarah de Zwarte Madonna’ van Jacques Thönissen op Ansiel, 8 november 2015:
Het plot van deze mooie familieroman kent verschillende verhaallijnen, het boerenleven in Nederlands Limburg, de omgang met zigeuners, de kennismaking met Sara, de patroonheilige, de passies van de jongeren en ten slotte de gruwel van de oorlog. Maar Sara heeft toch wel een heel belangrijke plaats in dit werk. (…) Een andere overlevering beschrijft Sara als stamhoofd van een Roma-gemeenschap die aan de monding van de Rhône leefde. Eens per jaar haalde de gemeenschap tijdens een religieuze ceremonie het beeld van Ishtari (Astarte) uit de tempel waarna het in processie naar de zee werd gedragen en gebaad werd. Op een dag had Sara een visioen, waarin ze de boodschap kreeg dat de heiligen die aanwezig waren bij Jezus’ dood zouden komen en dat zij hen moest helpen. Sara zag hen daarop aankomen in een boot over een onstuimige zee, waardoor de boot niet kon aanmeren. Maria Salomé wierp haar omslagdoek op de golven en Sara kwam erover naar hen toe. Ze hielp de opvarenden vervolgens door middel van gebed aan land te komen. Jaarlijks verzamelen veel met name Romapelgrims zich op 24 mei in Saintes-Maries-de-la-Mer. Op deze dag wordt het beeld van de Zwarte Sara uit de crypte van de Notre-Dame-de-la-Mer in gehaald en naar de zee gedragen. Sommige onderzoekers zien parallellen tussen deze bedevaart en de verering van de hindoe-godin Káli. De verering van Sint Sara wordt niet officieel erkend door de Rooms-katholieke Kerk en daar knelde het schoentje in het zéér katholieke Limburg. Het personage dat het verhaal zowat leidt is boerendochter Ankie. Zij heeft een vlotte omgang met de zigeuners en wanneer zij door de val van haar paard, gebrekkig blijft komt zij en met haar heel het dorp in de ban van Sarah de Zwarte Madonna. Jacques Thönissen heeft een sterk en broodnodig boek geschreven. Net als Felicita Vos in ‘Duivelsklauw’ kaart ook hij de vervolging van de zigeuners in WO II aan en dat is toch nog altijd broodnodig. Verder is het ook op literair vlak een aangenaam boek om te lezen alleen al omwille van het nauwkeurig beschreven tijdsbeeld dat hij geeft over de Limburgse samenleving van voor en tijdens De Tweede Wereldoorlog.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Sarah de Zwarte Madonna’
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Als de rijke beelden van de film ‘Novecento’.» – Ezra de Haan

Over ‘Sarah de Zwarte Madonna’ van Jacques Thönissen in Antilliaans Dagblad, woensdag 11 november 2015:
Als lezer krijg je het gevoel dat het leven zoals het eeuwenlang was geweest werd weggevaagd om nooit meer hersteld te mogen worden. Het verhaal geeft je een nostalgisch gevoel, vooral omdat er, ondanks de problemen die ook die dagen kende, zoveel rust in die wereld lijkt te heersen. Het verhaal maakt duidelijk dat zigeuners als seizoenarbeiders tijdelijk deel van de gemeenschap uitmaakten. (…) Je ontkomt er niet aan in deze roman aan de rijke beelden van de film Novecento te denken. Alleen speelt het zich nu in Limburg af en is er sprake van de indertijd haast onmogelijke vriendschap en liefde tussen Limburgers en zigeuners. (…) Daarmee is Sarah de Zwarte madonna een eerlijke weergave van een lang vervlogen wereld, opgebouwd uit anekdotes en verhalen die de geschiedenis van Noord-Limburg en die van de zigeuners die er ooit rondtrokken met grote verve vastlegt.
Lees hier en hier de recensie. Op 8 december 2015 ook geplaatst op Caraïbisch Uitzicht
Meer over ‘Sarah de Zwarte Madonna’
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«De liefde voor Aruba zit duidelijk diep.» – Mark Weenink

Over ‘Onder de watapana’ van Jacques Thönissen in La Chispa, nr. 366, 2014:
In ‘Onder de watapana’ tekent Jacques Thönissen het eiland Aruba op. In veertien ongecompliceerde en naturel geschreven verhalen geeft hij ‘dushi tera’ weer, waar de noordoostpassaat de noodzakelijke verkoeling biedt. (…) Een tropische, magisch realistisch aandoende sfeer spreekt uit ‘Je moet er in geloven’, waarin de westerse en de latijnse visie op geneeswijzen botsen. In titelverhaal ‘Onder de watapana’ put een naamloze schrijver inspiratie uit de stenen die hem omringen. De watapana – ook wel bekend als dividivi – is als boom het symbool van Aruba, die doordat de wind altijd uit dezelfde hoek komt, naar het zuidwesten groeit. ‘De schepping van Aruba’ is amper twee bladzijden, maar vertelt op mooie wijze het ontstaan van het eiland, waarbij buureilanden Bonaire en Curaçao en passant in de schaduw worden gezet. Met zijn onderwerpen en stijl weet Thönissen Aruba aardig te vatten. De liefde voor Aruba zit duidelijk diep.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Onder de watapana’
Meer over Jacques Thönissen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Arubaans-Nederlandse schrijver laat zich inspireren door de Arubaanse vertelcultuur.» – drs. H.H. Puite

Over ‘Onder de watapana’ van Jacques Thönissen voor NBD/Biblion, 05-12-2013:

De moderne Arubaanse gemeenschap is verdeeld over Nederland en het eiland zelf, en zo komen ook de thema’s uit beide landen. De veertien verhalen in deze bundel geven het gewone leven van de bewoners van Aruba duidelijk weer.

Lees hier de recensie

Meer over ‘Onder de watapana’

«Voor wie zich wil voorbereiden op een verblijf in Aruba en die wil weten hoe het leven daar is.» – Brede Kristensen

Over ‘Onder de Watapana’ van Jacques Thönissen in ‘Amigoe/Ñapa’, 5 oktober 2013:

Vanuit literair standpunt bekeken is 2013 mondiaal een superjaar. Althans in kwalitatief opzicht. Dat geldt ook voor het Caribische gebied en de Benedenwindse eilanden. De verhalen geven een beeld van Aruba en de Arubanen. Thönissen schrijft gemakkelijk en onderhoudend. Het boek eindigt met een grappig nanzi-verhaal, het beste in de bundel.

Lees hier de recensie

Meer over ‘Onder de watapana’