over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers

«Een boek dat mij nog meer wil laten lezen, is voor mij eigenlijk altijd al geslaagd.» – Teunis Bunt

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure op Bunt Blogt, 9 april 2025:

(…) Jaap Goedegebuure onderzocht acht jaar lang hoe het staat met het kwaad (of het Kwaad) in de Nederlandse literatuur. Dat resulteerde in Sympathie voor de duivel, De verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. In de verschillende hoofdstukken diept hij steeds een bepaald soort kwaad uit. In de inleiding vertelt hij wat hij bestudeerd heeft. (…) Het zijn tien fikse essays geworden, voorafgegaan door een inleiding en afgesloten met een nabetrachting. (…) In de essays komen schrijvers aan de orde van wie de meesten een vrij uitgebreid oeuvre hebben en Goedegebuure heeft daar een groot deel van herlezen. Uit het boek spreekt dan ook een jaloers makende belezenheid. Niet alleen noemt hij allerlei boeken die ik nu wil gaan lezen (…), maar ik vraag me ook af wat ik eigenlijk nog weet van boeken die ik wel degelijk gelezen heb. (…) Een boek dat mij nog meer wil laten lezen, is voor mij eigenlijk altijd al geslaagd. In de verschillende essays neemt Goedegebuure je mee in zijn zoektocht. Hij opent met een stuk over ‘de verderver’ bij Louis Couperus en gaat daarbij op verschillende romans in. (…) Het mooie van zo’n stuk vind ik dat daarin het hele oeuvre van Couperus wordt beschouwd, bekeken op een bepaald aspect. Maar, net als in de andere essays, blijkt het niet zomaar te gaan om een aspect van het werk van Couperus, maar er wordt iets wezenlijks in dat werk aangeraakt. Dat vernieuwde mijn aandacht voor het werk van de besproken auteurs. Doordat Goedegebuure zoveel verschijningsvormen van het kwaad beschouwt, zie je ook de dwarsverbanden en de constanten. Bijna altijd gaan afschuw en aantrekking samen. Er wordt een grens overschreden en dat is ook de bedoeling. Goedegebuure legt uit dat het schenden van een taboe ook zorgt voor de bevestiging ervan. (…) De dubbelheid van het kwaad en dat het afschuw en aantrekking oproept, maakt het interessant. (…) De veelzijdigheid van het kwaad komt duidelijk naar voren in Sympathie voor de duivel. En hoe meer je in het dit boek leest, hoe meer je het kwaad in allerlei boeken terugziet. (…) De stof is complex, maar de stijl van Goedegebuure is helder. Je wordt als lezer goed meegenomen door de essays heen. (…)

Lees hier de recensie
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«In vroegere tijden was het ook al bal op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag.» – Carel Peeters

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure in Vrij Nederland, 18 maart 2025:

(…) ‘Sympathie voor de duivel’, het boek van Jaap Goedegebuure over ‘De verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers’, geeft een welkome achtergrond aan wat er zich nu afspeelt op het gebied van de antimoraal. Het boek herinnert er alleen al aan hoezeer het in vroegere tijden (die van de keizers Caligula en Nero) ook al bal was op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag. (…) Een van de interessantste door Goedegebuure behandelde figuren met sympathie voor de duivel en het duivelse is het type dat zich uitleeft in het manipuleren, verdacht maken en intimideren van mensen. Dat is de figuur van Mefistofeles, de man die altijd ‘nee’ zegt, prominent aanwezig in Goethes ‘Faust’. Goedegebuure ziet een Mefisto in Vincent Vere in Couperus’ eerste roman ‘Eline Vere’. Dat is het kwaad als intrigant: ‘met zijn slangenogen en zijn nu eens flemende en dan weer vlijmscherpe tong.’ (…) ‘Sympathie voor de duivel’ gaat wel over de Nederlandstalige literatuur, maar natuurlijk komen ook de schrijvers ter sprake die het kwaad en de duivel op zo’n exemplarische manier hebben behandeld dat het tot wereldliteratuur is geworden: De Sade, Baudelaire, Nietzsche, Bataille. Ze fungeren als zijn referentiekader. Wat niet wil zeggen dat de Nederlandse schrijvers bij hen verbleken. Dat is het verrassende aan ‘Sympathie voor de duivel’: het boek haalt in al zijn diversiteit een belangrijk thema naar voren dat bepalend is voor het gehalte van de Nederlandse literatuur. Dat gehalte ontstaat door stijl én inhoud: door de heikele thema’s die men durft aan te snijden, ze niet uit de weg te gaan. Nederlandse schrijvers (Jacob Israël de Haan, Louis Couperus, Arnon Grunberg, A.F.Th. van der Heijden, Oek de Jong, Manon Uphoff, P.F. Thomése, Marcel Möring, Gerard Reve, Willem Frederik Hermans, S. Vestdijk) hebben zich wel degelijk geconfronteerd met de doos van Pandora, met het pijnlijke, lastige, donkere, beschamende, laffe, peilloze, gewelddadige en het duivelse in de werkelijkheid. Vanuit vrees en fascinatie. Om een spiegel voor te houden. (…)

Lees hier of hier de recensie
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een uitzonderlijk rijk en doordacht werk, een prachtig prisma.» – Manon Uphoff

Bij de presentatie van ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure, 13 maart 2025:

(…) Is het mogelijk een routemap te bieden, de deur naar dit boek vast op een kier te zetten en een glimp te tonen van de rijkdom en reikwijdte ervan? (…) We bewegen ons langs verderf en het verderfelijke, en van een verfijnd bederf naar het parasiterende, dit bederf in gang zettende, van het sadistische naar het sadomasochistische, van het sublieme, ontzagwekkende, ‘heilige’ kwaad naar het banale, kille, botte, rekenkundige, machinale kwaad van met name de Tweede Wereldoorlog. We betreden het kwaad van de verleiding, van gespeelde of mythologische onschuld, ontmoeten de kwaadaardigen en de listigen, passeren zondebokken, geofferden en zichzelf opofferenden. In dubbelgangers zien we het kwaad weerspiegeld, gedraaid, verwrongen. We belanden op het pad van vergelding, vergeving, verzoening—maar vooral op dat van de leugen en het zelfbedrog. (…) We dalen af in griezelkelders waar de griezelromantiek hoogtij viert, komen uit bij het kwaad als stompzinnig oerverschijnsel en eindigen bij de vraag van de auteur of we werkelijk tot de kern van het kwaad kunnen doordringen, of dat er misschien vele kernen zijn. (…) Bijna alle auteurs tasten in hun werken de grenzen af: waar de werkelijkheid van het kwaad zich ophoudt en de illusie van het kwaad begint, of omgekeerd: waar de verbeelding van het kwaad overgaat in de uitoefening van het kwaad. ‘Sympathie voor de duivel’ is een uitzonderlijk rijk en doordacht werk, een prachtig prisma, een boek dat uitnodigt en stimuleert om verder te denken, om dwarsverbanden te leggen, om te blijven dwalen langs de vele gestalten die het kwaad in de literatuur heeft aangenomen en zal blijven aannemen.

Lees hier de toespraak van Manon Uphoff
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Manon Uphoff op deze site

Presentatie’ Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure.

Bij Boekhandel Douwes, Herengracht 60, 2511 EJ Den Haag, vanaf 19.30 uur op donderdag 13 maart 2025:

‘Sympathie voor de duivel’, het nieuwe boek van Jaap Goedegebuure, wordt op de eerste dag van de Boekenweek 2025 feestelijk gepresenteerd bij Boekhandel Douwes Herengracht 60, 2511 EJ Den Haag. Het boek telt een elftal essays over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. Jaap Goedegebuure laat zien hoe Nederlandse schrijvers, van Louis Couperus tot en met Manon Uphoff, de fascinatie voor het kwaad hebben verbeeld. Hun werk confronteert de lezer met het kwaad dat men bedrijft om er lust aan te beleven, lust zoals die wordt beschreven door Jacob Israël de Haan, bezongen door Slauerhoff, en beleefd door de personages van Simon Vestdijk, A.F.Th. van Heijden en Arnon Grunberg. Er is het kwaad van de oorlogsmisdadigers die Harry Mulisch en Louis Ferron ten tonele voeren, het satanische kwaad dat Renate Dorrestein en Thomas Rosenboom oproepen, en het zoet smakende maar niettemin giftige kwaad in de romans en verhalen van Manon Uphoff. Uitgeverijredacteur Peter de Rijk gaat met Jaap Goedegebuure in gesprek over het kwaad in de Nederlandse letteren dat de verbeelding prikkelt en de lezer verleidt tot een blik in de afgrond. Het eerste exemplaar wordt uitgereikt aan Manon Uphoff. Wilt u deze presentatie meemaken? Meldt u aan via info@boekhandeldouwes.nl. Het programma begint om 19.30 uur. Na afloop is er napraat en signeert Jaap Goedegebuure zijn boek voor belangstellenden. Kopers krijgen vanzelfsprekend gratis een exemplaar van het Boekenweekgeschenk.

Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Manon Uphoff op deze site