Over Medardo de Marchena: Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao van Aart G. Broek in De Parelduiker, jaargang 27, nummer 5:
Het zal niemand ontgaan zijn hoe de ster van Anton de Kom en zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’ in twee jaar tijd gerezen is. Met het boek uit 1934 gaf De Kom op eigen kracht een radicale wending aan de geschiedschrijving van Suriname en stond hij met de kracht van rechtvaardigheidsgevoel en grote eloquentie op tegen een tot in de 20ste eeuw doorgezet Nederlands kolonialisme. (…) Maar in wat toen ‘de Nederlandse West’ heette, was er nog iemand die fel ageerde tegen de Hollandse overheersing, en dat deed hij in 1929, dus vijf jaar vóór Anton de Kom. Zijn naam: Medardo de Marchena. (…) Wie was nu die Medardo de Marchena en wat had hij geschreven? Dat is recent geboekstaafd in een elegant boekje waarin Aart Broek het leven van de man heeft vastgelegd en zijn belangrijkste pamflet heeft vertaald uit het Papiaments, onder de titel ‘Medardo de Marchena; staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’. (…) In de eerste alinea van dat pamflet zet hij al direct neer wat hem voor ogen staat: “Deze uitgave kan hen [de gekleurde mensen van het eiland] helpen zich te bevrijden van allerlei vernederingen en uitbuiting die hen ten deel vallen, vanwege de vreselijke plaag die steeds meer terrein wint en die nooit wordt bestreden en bekend staat onder de naam onwetendheid. (p. 81)” We horen natuurlijk al de echo die vijf jaar later zal opklinken uit het boek van Anton de Kom: “Geen volk kan tot volle wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft. Daarom wil dit boek trachten het zelfrespect der Surinamers op te wekken en voorts de onjuistheid aantonen van de vredesbedoelingen der Hollanders ten tijde der slavernij.” (…) Medardo de Marchena schreef [zijn boek] in het Papiaments, in de volkstaal die iedereen kon verstaan. ‘Wij slaven van Suriname’ was geschreven in het Nederlands, een taal die bijna geen van de verschoppelingen van Suriname voor wie De Kom het opnam kon lezen. (…) Evenmin als Engelstalige historici nog langer een verontschuldiging hebben om de Nederlandstalige Anton de Kom te negeren, hebben wij nog een excuus om aan de Papiamentstalige Medardo de Marchena voorbij te kijken, nu zijn pamflet vertaald is in het Nederlands.
Bron
Lees hier het artikel ‘Een Antilliaanse held: Medardo de Marchena’
Meer over ‘Medardo de Marchena: Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’
Meer over Aart G. Broek bij Uitgeverij In de Knipscheer
Tag: papiaments
«Wat Mark Rutte inademde was achterstand.» – Walter Palm
Naar aanleiding van ‘De vele gezichten van mijn pen’ van Walter Palm in Trouw, 2 januari 2023:
(…) Walter Palm (Curaçao, 1951) is schrijver en oud-adviseur integratiebeleid. Onlangs verschenen zijn literaire memoires, ‘De vele gezichten van mijn pen’. (…) “Dertien was ik, en ik mocht met schrijver Pierre Lauffer mee. (…) Onder een boom droeg Pierre zijn nieuwe gedicht ‘Balada di Buchi Fil’ (1964) voor. Die ballade had voor tumult gezorgd. Pierre had namelijk een dubbel zwijgen doorbroken. Hij schreef in een onderdrukte taal, het Papiaments, míjn taal die we op school niet mochten spreken, deel van wat ze ‘lage cultuur’ noemden. Ook het thema was taboe: slavernij. (…) Ik ben een telg uit de Curaçaose componistendynastie Palm. In mijn voorgeslacht zitten slavenhouders. Maar ook slaafgemaakten – van dat deel van mijn identiteit wist ik niets, daar werd niet over gesproken. Tot Pierre onder die boom zijn ballade reciteerde, over de trots van Buchi Fil, ‘een plantageslaaf, sterk als een stier’. Zijn bomba, de slavenopzichter, verkocht zijn vrouw om Fil te breken, maar Fil liet zich niet kleineren: ‘Als de bomba mij wil slaan, dan heeft hij het mis.’ Die zin, die opende voor mij een nieuw venster. (…) Op 19 december is de zin van Pierre – wie mij wil slaan, heeft het mis – gerealiseerd. Toen sprak premier Mark Rutte excuses uit voor de slavernij. Hij erkende dat Tula, de leider van de slavenopstand uit 1795, een held was. (…) In augustus 2007, Mark Rutte was toen net VVD-partijleider, speelde op Curaçao en Aruba het toneelstuk ‘Changá’. Ik had daaraan meegeschreven. Omdat ik musicoloog ben, gaf ik daar een workshop. Mark wilde graag mee, hij houdt van muziek. Daar, op het platteland, ontmoette hij Curaçaoënaars. ‘Mijn oma, mijn opa was slaafgemaakt’, vertelden ze. Daarna reden we langs de Shell-raffinaderij. Mark zei: ‘wat is het hier mistig’. ‘Dat is geen mist’, legden we hem uit, ‘maar smog’. Wat hij inademde was achterstand. Het verleden was niet voorbij, het was er nog. Dat is ‘doorwerking’, zoals Mark het op 19 december noemde. (…) In 2007 is het zaad voor zijn erkenning van het slavernijverleden geplant. (…)
Lees hier het artikel inclusief vertaalde ballade van Pierre Lauffer
Meer over ‘De vele gezichten van mijn pen’
Meer over Walter Palm bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Taalliefhebber Ini Statia debuteert als dichter.» – Oscar van Dam
Over ‘In naam der liefde’ van Ini Statia op Caribisch Netwerk, 27 december 2022:
(…) Op het Curaçaose Wilhelminaplein lacht Ini Statia een beetje verlegen, maar eigenlijk is ze best trots op haar boek. (…) “Het zijn gedichten die ik heb geschreven over een bepaalde periode. In de aanloop naar mijn zeventigste verjaardag, nam ik de tijd en de rust om ze te lezen, waar nodig aan te passen, nieuwe te schrijven en uiteindelijk te publiceren.” Drie woorden die bij haar blijven hangen, als ze de gedichten dan leest: Kracht, heling en hoop. (…) Ik realiseerde me dat er zowel gedichten in het Papiaments, Nederlands als Engels waren. Ik wilde niet voor één taal kiezen.” (…) In het jaar dat zij zeventig is geworden, heeft Ini Statia een van haar dromen waargemaakt. De taalliefhebber debuteert als dichter en brengt een boek uit in drie talen. (…) De bundel opent met het gedicht ‘Mijn taal en ik’, dat daarna in het Papiaments is afgedrukt (‘Mi lenga ku mi’) en daarna in het Engels (‘My language and I’). (…)
Bron
Meer over ‘In naam der liefde’
Meer over Ini Statia op deze site
«Sterke visuele taal in prachtige gedichten vol engagement.» – André Oyen
Over ‘In naam der liefde’ van Ini Statia op Ansiel, 20 december 2022:
(…) Ini Statia wil zich met het totale leven verbinden, blijven leren, haar nieuwsgierigheid en creativiteit blijven voeden en aan de duurzame ontwikkeling van haar taal, literatuur en gemeenschap bijdragen. ‘In naam der liefde’ is het resultaat van dit alles samen. (…) De ‘creoolse vrouw’, die “zich hecht aan de grond, glimt van trots in de brandende zon, verbindt en vertakt zich, leeft voort, vurig en veerkrachtig, onaantastbaar”, is haar bijzonder lief maar Ini Statia durft haar ook kritisch toe te spreken. Ze maant haar aan om op te staan en zich los te maken van de ondermijnende patronen die het systeem opdringt. Ini Statia bouwt met een sterke visuele taal prachtige gedichten op vol engagement maar die ook de geur en de kleur van de Cariben uitstralen.
Bron
Meer over ‘In naam der liefde’
Meer over Ini Statia op deze site
«Stevige thematiek wordt niet geschuwd in bijzondere gedichtenbundel.» – Jos Damen
Over ‘In naam der liefde’ van Ini Statia voor NBD/Biblion, 21 december 2022:
‘In naam der liefde’ is in drie opzichten een bijzondere gedichtenbundel. (1) Het is de debuutbundel van Ini Statia (van Bonaire, Groningen en Aruba), die hiermee op bijna 70-jarige leeftijd een carrière als redacteur en taalplanner een nieuwe richting geeft. (2) Het is een drietalige bundel, in het Nederlands, Papiaments en Engels – alle drie van de hand van de auteur zelf. (3) De thematiek is het persoonlijk leven. De stijl is gevoelig, soms neigend naar sentiment. Zoals Statia in het nawoord zegt, zijn het gedichten voor “kracht, heling en hoop”. ‘In naam der liefde’ is een goed leesbare bundel, met dertig (x drie) gedichten, zonder rijm. Stevige thematiek wordt niet geschuwd, zoals in het gedicht ‘De stilte voorbij’, waarin een wijnglas de herinnering oproept aan een avond met een “schending” door een “welbespraakt wit roofdier”. Statia staat heel duidelijk met voet en geest aan beide kanten van het koninkrijk. Ook letterlijk: de lijn loopt van het gedicht ‘In memoriam Tip Marugg’ tot een gedicht dat werd geïnspireerd door Rutger Kopland. Bijzondere gedichtenbundel. Debuut van Ini Statia (70). Drietalig (Nederlands, Engels en Papiaments) en zeer persoonlijk. Geworteld in de Nederlandse Antillen, met Groningse links.
Meer over ‘In naam der liefde’
Meer over Ini Statia op deze site
«Een doordachte, zorgvuldig gecomponeerde dichtbundel.» – Wim Rutgers
Over ‘In naam der liefde/Na nòmber di amor/In the Name of Love’ van Ini Statia in Antilliaans Dagblad, 14 november 2022:
De bundel kent vier chronologisch-thematisch afdelingen die gebaseerd zijn op achtereenvolgende levensfasen, afgesloten met een bonus gewijd aan Bonaire. De groei van de hoofdpersoon loopt parallel met de langer wordende afdelingen van respectievelijk drie, vijf, negen en twaalf gedichten. (…) Deze eerste korte afdeling Inisio / Begin / Beginning is meteen al kenmerkend voor de bundel in zijn totaliteit, waarin het persoonlijke wordt ingebed in een kritisch-sociale benadering. (…) De tweede afdeling, ‘Krese / Groeien/ Growing’, schetst een opgroeiend meisje in een gezin van drie in haar onschuldig spel, maar direct daarop volgt een fel me-too-gedicht ‘No mishi!’ over seksueel overschrijdend gedrag van een volwassene tegenover een kind dat zo ‘levenslang vernietigd’ wordt. (…) Ook in de derde serie, ‘Floresé’/ Bloeien / Blooming’, wisselen persoonlijke ervaringen met maatschappelijke thema’s elkaar af. Een beschrijving van een negatieve ervaring van het volwassen worden en een mislukt seksueel contact in ‘Kennismaking’ krijgt veel later in ‘De stilte voorbij’ nog een verhevigde echo. ‘Student van de waarheid’ is direct daarna een felle aanklacht tegen politiek dogmatisme. (…) De vierde afdeling, ‘Madurá / Rijpen / Maturing’, is niet alleen de langste van de bundel maar verwoordt bovenal de levensfase die de titel ‘in naam der liefde’ dekt. (…) De gedichten van Ini Statia zien er op het eerste oog eenvoudig uit in een directe zeggingskracht maar blijken bij nadere beschouwing, zoals in het titelgedicht ‘In naam der liefde’ doordacht gestructureerd en zorgvuldig geformuleerd. (…) Ini Statia debuteerde met een doordachte, zorgvuldig gecomponeerde dichtbundel: een auteur die jarig is trakteert de lezer.
Lees hier of hier het artikel
Meer over ‘In naam der liefde’
Meer over Ini Statia op deze site
Ini Statia – In naam der liefde. Gedichten in drie talen
Ini Statia
In naam der liefde/Na nòmber di amor/In the Name of Love
gedichten – poesia – poetry
Bonaire, Curaçao
gebrocheerd in omslag met flappen,
106 blz., € 19,50
ISBN 978-94-93214-79-8
eerste uitgave november 2022
Na politiek en spiritueel sectarisme en dogmatisme in haar studententijd in Groningen en de daaropvolgende decennia te hebben ervaren, begon de auteur naar de vrijheid te verlangen om haar eigen kritische en authentieke stem te doorgronden. Dat is een levenslang leerproces. Zij wil zich met het totale leven verbinden, blijven leren, haar nieuwsgierigheid en creativiteit blijven voeden en aan de duurzame ontwikkeling van onze taal, literatuur en gemeenschap bijdragen. In naam der liefde is het resultaat van dit alles samen.
Om ook lezers van andere gebieden in de Cariben, het koninkrijk en meer delen van de wereld te bereiken, verschijnt deze verzameling gedichten in de talen waarin Ini Statia ze schreef: Papiaments, Nederlands en Engels. De lezer ziet eerst de oorspronkelijke versie, gevolgd door de vertalingen naar de twee andere talen, naar het Papiaments door Lucille Berry-Haseth, naar het Nederlands door Ini Statia en naar het Engels door Richenel Ansano.
Ini Statia (1952) is uit Bonairiaanse ouders op Aruba geboren. Zij woonde en werkte op Aruba, Bonaire en Curaçao. Ze studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde in Groningen, specialiseerde zich in het Papiaments, haar moedertaal, en is bovendien vaardig in het Engels, Spaans, Portugees en Frans. Ze doceerde op Aruba en Curaçao en werkte onder meer bij de Stichting voor Taalplanning (FPI). Na ruim vier decennia schrijven, redactiewerk en bijdragen aan verschillende publicaties, is In naam der liefde haar eerste gepubliceerde gedichtenbundel in drie talen: Papiaments, Nederlands en Engels.
Meer over Ini Statia op deze site
«Anti-koloniaal verzet tegen het Nederlandse kolonialisme zo oud als dat kolonialisme zelf.» – Harry Westerink
In 1929 publiceerde Pedro Pablo Medardo de Marchena (1899-1968) een schotschrift waarin hij in felle bewoording uithaalde naar het koloniale bestuur, de rooms-katholieke missie en het internationale kapitaal op Curaçao. De Marchena hekelde het racisme en de hypocrisie van de witte elite op het eiland en de uitbuiting van de Afro-Curaçaose bevolking. Hij schreef het pamflet in het Papiaments. Onder de titel “Onwetendheid of De vorming van een volk” is het onlangs voor het eerst in een Nederlandse vertaling verschenen, voorzien van een uitgebreide inleiding door Aart G. Broek. (…) In 1933 werd door de koloniale bestuurders serieus overwogen om hem strafrechtelijk te vervolgen. Hij moest monddood worden gemaakt en onschadelijk worden gemaakt. (…) In 1940, toen de Tweede Wereldoorlog was uitgebroken, zagen de bestuurders een tweede kans om De Marchena te kunnen opbergen en te kunnen uitschakelen. Evenals tientallen anderen op het eiland werd hij van zijn bed gelicht en opgepakt, (…) omdat hij een verondersteld staatsgevaarlijk gedachtegoed had uitgedragen. Na enkele maanden in het Huis van Bewaring op Curaçao te zijn opgesloten, bracht hij de daarop volgende oorlogsjaren door in een interneringskamp op Bonaire. (…) Het veronderstelde gevaar dat De Marchena voor rust en algemene veiligheid zou kunnen zijn, hield hem achter de hekken van het interneringskamp. Pas op 7 november 1945, dus ruim na het einde van de Tweede Wereldoorlog, werd hij in vrijheid gesteld. (…)
Lees hier de recensie ‘Medardo de Marchena: gevaar voor de witte koloniale elite op Curaçao’
Meer over ‘Medardo de Marchena: Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’
Meer over Aart G. Broek bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Mooie roman over een relatie tussen een slaaf en een meester op Curaçao.» – David Serphos
Over ‘Slaaf en meester /Katibu di Shon’ van Carel de Haseth op Jonet, 5 april 2022:
Voor wie een mooie roman wil lezen over een relatie tussen een slaaf en een meester op Curaçao, raad ik ‘Katibu di Shon’ aan, van Carel de Haseth; de Nederlandse vertaling luidt: Slaaf en Meester. Het is de basis voor de eerste Papiamentstalige opera van Tania Kross. De in 1988 gepubliceerde novelle vertelt het verhaal van slaveneigenaar Wilmoe en slaaf Luis, twee jongens die samen opgroeiden, en hun grote liefde voor slavin Anita. Deze driehoeksverhouding mondt uit in een confrontatie tussen de twee jongens, tussen de slaaf en de meester. Anita houdt van beide mannen, maar kiest uiteindelijk voor een liefdesrelatie met Luis. De mannen komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Deze strijd van macht en onmacht; van verstoorde menselijke relaties, wordt uitvergroot in de Grote Slavenopstand van 17 augustus 1795 op Curaçao. Het verzet van slaaf Luis en Anita wordt parallel verteld in het aanzwellende roep om vrijheid. De opstand wordt neergeslagen. Luis wordt ter dood veroordeeld en gevangen gezet in het Fort Amsterdam. In een dramatische ontknoping komen de mannen nog tijdig tot elkaar als mens.
Bron David Serphos’ Curaçao’s dagboek (7)
Meer over ‘Slaaf en meester /Katibu di Shon’
Meer over Carel de Haseth bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Een boek om te koesteren over een bijzondere man uit de koloniale geschiedenis.» – André Oyen
Over ‘Medardo de Marchena – Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’ van Aart G. Broek op Ansiel, 11 oktober 2021:
(…) Medardo de Marchena was de buitenechtelijk zoon van de katholieke Afro-Curaçaose Anna Delfina Wiel en de Joodse Benjamin Abraham de Marchena. (…) Omstreeks 1920 verbleef hij in de Verenigde Staten waar hij in aanraking kwam met het gedachtengoed van Marcus Garvey (een van de pioniers in de strijd om burgerrechten voor de zwarte bevolking in de Verenigde Staten). De Marchena stond in de jaren dertig van de 20ste eeuw in Curaçao bekend als kritisch en revolutionair. Met zijn publicaties in het Papiaments probeerde hij het volk wakker te schudden voor zijn ongeschooldheid, onderdanigheid en lethargie als gevolg van onderdrukking door de toenmalige koloniale regering, de rooms-katholieke kerk en de Shell-raffinaderij. In 1929 publiceerde Medardo de Marchena een schotschrift waarin hij onstuimig uithaalde naar het koloniale bestuur, de rooms-katholieke missie en het internationale grootkapitaal op Curaçao. (…) Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd De Marchena vanwege zijn geschriften en denkbeelden aangemerkt als communist en een “gevaar voor de rust en veiligheid in het gebiedsdeel”. Hij werd verbannen naar Bonaire en verbleef van 1940 tot 1945 in het interneringskamp Playa Pariba, dat in eerste instantie bedoeld was voor Duitse onderdanen. (…) Medardo de Marchena schreef het schotschrift in het Papiaments, de creoolse moedertaal van hem en zijn mede-eilanders uit alle lagen van de bevolking. Onder de titel ‘Onwetendheid of De vorming van een volk’ verschijnt het felle betoog voor het eerst in Nederlandse vertaling. Aan dit pamflet gaat een uitgebreide inleiding vooraf, waarin Aart G. Broek een gedenkwaardig handelen uit de koloniale geschiedenis beschrijft. (…) Aart G. Broek laat de Nederlandse en Vlaamse lezers kennis maken met een bijzondere man uit de koloniale geschiedenis. Een boek om te koesteren.
Meer over ‘Medardo de Marchena. Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’
Meer over Aart G. Broek bij Uitgeverij In de Knipscheer