Tag: pools

Jerzy Andrzejewski – Duisternis bedekt de aarde

JERZY ANDRZEJEWSKI
Duisternis bedekt de aarde
Pools Roman
Vertaling: Lisetta Stembor
Gebonden, 176 blz. € 17,90
90-6265-513-0
Eerste druk 2002

De Poolse schrijver Jerzy Andrzejewski (overleden in 1983) toonde zich van het begin af een zoeker naar duurzame waarden. In zijn eerste naoorlogse roman As en diamant (in 1958 verfilmd door Andrzej Wajda) komt duidelijk het dilemma tot uitdrukking: mag men in oorlogstijd andere maatstaven aanleggen dan in vredestijd?

De auteur maakte in eigen land twee totalitaire regiems mee, de nazi-terreur die werd opgevolgd door de stalinistische. In Duisternis bedekt de aarde (dat in 1957 ten tijde van de dooi verscheen) staat de vijftiende-eeuwse Spaanse Inquisitie model voor de totalitaire systemen in onze tijd: de onverbiddelijke intolerantie, de pressie om anderen te verraden, de wrede martelingen waarmee onzinnige bekentenissen werden afgedwongen, de persoonsverheerlijking, de geregisseerde toejuichingen en bovenal de angst.

In Duisternis bedekt de aarde is het dilemma van een der hoofdpersonen nog dramatischer. Een jonge monnik, die openlijk zijn afschuw van de inquisitiemethoden heeft laten blijken, wordt niettemin tot secretaris van de Grootinquisiteur benoemd. Hij wordt heen en weer geslingerd tussen geloof en twijfel. Wanneer hij ertoe komt zijn beste vriend te verraden, betekent dit zijn ultieme onderwerping aan het systeem. En wanneer de Grootinquisiteur op zijn sterfbed tot inkeer komt en de inquisitie wil opheffen, snoert zijn opvolger hem de mond. Het systeem is de winnaar.

Van Duisternis bedekt de aarde werd in 1988 een indrukwekkende televisiefilm van bijna tweeënhalf uur gemaakt door Stanislav Barabas.

De pers over Duisternis bedekt de aarde
“Een desolate historische roman uit 1957 over de ketterjacht in Spanje als metafoor voor het stalinisme, nu voor het eerst in het Nederlands verschenen en hoogst actueel: een goed boek kan een tweede leven aan.” Vrij Nederland

“Duisternis bedekt de aarde bewijst dat de logica van de angst machtiger is dan de menselijke hoop.” Leeuwarder Courant

“De roman is geschreven in een gedragen stijl, bevat prachtige dialogen en leest als een thriller.” Nederlands Dagblad

Marian Pankowski – De les van Simone en andere verhalen

MARIAN PANKOWSKI
De les van Simone en andere verhalen
Pools, verhalen
Vertaling Paul Beers
Gebonden met stofomslag, 190 blz., € 17,90
ISBN 90-6265-450-9
Eerste druk 1997

Bijna twintig jaar na verschijning van Marian Pankowski‘s verhalenbundel Beukenootje, waarin voor het eerst al zijn vroege verhalen werden gebundeld, volgt nu De les van Simone en andere verhalen, waarin alle later geschreven verhalen, met name uit de jaren negentig, zijn opgenomen.

Dat Pankowski, die naast verhalen vele romans en toneelstukken publiceerde, als verhalenschrijver misschien wel op zijn sterkst is, daarvan getuigt in deze bundel opnieuw zijn snelle beeldende stijl en de trefzekerheid in het doseren van de spanning.

‘Bijna alles wat ik schrijf is figuratief en staat in relatie tot de eigen ervaring.’ merkte de auteur indertijd op. Dit element is in zijn nieuwste verhalen alleen maar sterker geworden. We ontmoeten een zeventigjarige Pool die als emigrant al geruime tijd in België woont en die op even openhartige als bloemrijke wijze verhaalt over erotische ervaringen, die overigens van twintig tot meer den veertig jaar in de tijd terugliggen.

De beschrijving van die ervaringen heeft een typisch Pankowskiaans karakter: een vaak onthutsende cruheid wordt verpakt in een uitgesproken literaire taal, waardoor de scherpe kanten weer wat worden afgesleten. Misschien is dat ook de functie van de sentimentele toets in deze bundel: vrij uitdrukkelijk wordt voor het eerst de familie van de schrijver opgevoerd: zijn oude moeder, zijn vrouw, zijn dochter, en dat in verhalen die beslist niet voor de huiselijke haard bedoeld kunnen zijn.

Marian Pankowski, is in 1919 in Sanok (Polen) geboren, vestigde zich na de oorlog, die hij deels in Duitse kampen doorbracht, in België en was als hoogleraar Poolse letteren werkzaam aan de Université Libre te Brussel.

«Interessant, mooi, deprimerend en ook schokkend.» (over De taxi van Kraklów) en «schitterend geschreven» (over Vakantie… vakantie…) – Jessica Durlacher in Vrij Nederland