Dag Jos de Roo

Jos de Roo Foto Nicolaas Porter

In Memoriam Jos de Roo (18 september 1942 – 8 april 2023), 10 april 2023:
Op 8 april 2023 is Jos de Roo na een royaal ziekbed overleden. In augustus vorig jaar nodigde hij o.a. Anja en mij uit zijn laatste verjaardag op 18 september te komen vieren. Wat een dubbel bericht was dat: verjaardag en afscheid. Ik vermoedde wel al dat het minder met hem ging. Maar met die uitnodiging gaf hij geen ruimte meer voor twijfel. Dan toch je afnemende energie bij elkaar rapen om je verjaardag actief te willen vieren is bijzonder en ik denk: typisch Jos. En zo was zijn afscheid een feest met veel mooie woorden. Dr. B. Jos de Roo (1942) heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Uitgeverij In de Knipscheer. Hij bracht ons (Jos Knipscheer en mij) in de jaren tachtig in contact met twee groten van de Surinaamse letteren, Hugo Pos die bij ons zou debuteren en blijven publiceren tot aan zijn dood en Albert Helman die vanaf 1990 zijn laatste schrijversleven bij deze uitgeverij zou leiden. In de jaren negentig en de eerste jaren van deze eeuw was hij bijzonder recensent voor literatuur uit het Caribisch gebied bij Ochtendkrant Trouw (kom daar nu nog eens om) en signaleerde in die rol ook tal van In de Knipscheer-auteurs. Maar wij ‘kenden’ Jos al vanaf de vroege jaren van de uitgeverij. Zijn ‘Antilliaans literair logboek’ uit 1980 bracht ons in die jaren op het spoor van vele Surinaamse en Antilliaanse auteurs, zoals ook ‘Autonoom’ (1975) en ‘Met eigen stem’ (1980) van Pim Heuvel dat deden. Daarnaast was hij ook auteur bij In de Knipscheer: samen met Hugo Pos van ‘Oost en West en Nederland’ in 1986 en als kers op de taart in 2015 ‘Praatjes voor de West’ (waarop hij een jaar eerder promoveerde) gebaseerd op het eerste naoorlogse decennium van De Wereldomroep waarvoor hij later als programmamaker werkte, in vervolg waarop hij voor ons in 2017 de bundel (radio-)columns ‘Ver weg dichtbij’ van Boeli van Leeuwen bezorgde. Jos, dank voor je onvergetelijke bijdrage.
– Franc Knipscheer

Meer over Jos de Roo bij Uitgeverij In de Knipscheer

«De profeet was nooit ver weg als Van Leeuwen sprak. Maar dan wel de profeet als spreker en niet als preker.» – Klaas de Groot

VoorplatVerWegDichtbij75Over ‘Ver weg dichtbij’ van Boeli van Leeuwen op Caraïbisch Uitzicht, 13 december 2017:
(…) De lust tot praten en vertellen moet ervoor gezorgd hebben dat de causerieën die hij voor de Wereldomroep hield tussen eind 1951 en half 1954, dus na de universitaire tijd, hem gemakkelijk afgingen. (…) ‘Ver weg dichtbij’ laat duidelijk zien dat Boeli van Leeuwen zijn mond maar open hoeft te doen of het verhaal begint. Hij vertelt over zeer veel onderwerpen en vaak op heel diverse toon. Het meest gedreven is hij natuurlijk bij onderwerpen waar zijn hart naar uit gaat. In de tijd van de Wereldomroep waren dat Amsterdam en Curaçao. Het zal geen verbazing wekken dat ook het varen tussen beide gebieden aandacht krijgt. Het lijkt soms net of er een zeeman bezig is met één van zijn verhalen. De verteller in de kring. (…)
Lees hier of hier het essay
Meer over ‘Ver weg dichtbij’
Meer over Boeli van Leeuwen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«**** In deze gesproken columns is al de grote schrijver te ontwaren die hij later zou worden.» – Tommy Wieringa

VoorplatVerWegDichtbij75Over ‘Ver weg dichtbij’ van Boeli van Leeuwen in De Volkskrant, 4 november 2017:
Boeli van Leeuwen (1922-2007) besloot zijn oeuvre met een serie columns in de Curaçaosche Courant, die werden gebundeld in het magistrale slotakkoord ‘Geniale Anarchie’. Tot voor kort was onbekend dat hij zijn schrijversleven er ook zowat mee begon: columns die hij veertig jaar eerder schreef voor de Wereldomroep werden onlangs door literatuurwetenschapper Jos de Roo uit het archief van de Wereldomroep gevist, aangevreten door waterschade en zilvervisjes. Ze verschenen niet eerder in druk en waren slechts bedoeld om te worden uitgesproken voor de radiomicrofoon. Van Leeuwen schreef ze tussen 1951 en 1954, jaren waarin hij in Nederland verbleef, ver weg van zijn eiland, dat hij zowel als een gevangenis in zee als een vrolijk toneel vol geniale anarchisten beschouwde. (…) In de bundel eerstelingen ‘Ver weg dichtbij’ zien we een paar van zijn latere romanfiguren optreden in hun werkelijke gedaante, zoals zijn zwarte min, de geitenhoeder Pedro en opzichter Cornees van plantage Santa Martha, welke eigendom was van Van Leeuwens grootmoeder; eenvoudige mensen zonder enige boekenkennis, die door Van Leeuwen liefdevol worden getekend als natuurfilosofen die de taal van de aarde spreken. (…) In zijn stukken volgen we een rusteloze zoeker, iemand die altijd positie moet bepalen tussen hier en daar. Prachtig beschrijft hij zijn vertrek van Curaçao, wanneer hij op een Franse pakketboot de Sint Anna-baai verlaat en de lichtjes van de Isla-raffinaderij ziet opgloeien in de warme nacht. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Ver weg dichtbij’

«De kracht van de column schuilt uitsluitend in de blik en het stilistisch vermogen van de auteur.» – John Jansen van Galen

VoorplatVerWegDichtbij75Over ‘Ver weg dichtbij’ van Boeli van Leeuwen in Het Parool, 16 oktober 2017:
(…) Van Leeuwen ontpopt zich als een ware columnist, in die zin dat zijn bijdragen werkelijk overal over kunnen gaan en hij zich onverwachte een vaak schijnbaar onlogische wendingen en zijpaden veroorlooft. De kracht van de column schuilt uitsluitend in de blik en het stilistisch vermogen van de auteur. (…) Uit de teksten spreekt een diepere liefde voor zijn eiland, dat hij ons voorstelt als mysterieus en haast mystiek – zoals ook in zijn romans. De lengte ervan [rond de duizend woorden] gaf Boeli van Leeuwen de gelegenheid om een compleet, warm portret te schetsen van de entourage rond zij ouderlijk huis, met de ‘jaja’ (kindermeid) Telai, de chauffeur Wanja (‘een knappe Indiaan uit Bonaire met een snorretje’) en de uiterst zwijgzame tuinman Wandinas, van origine een Brits-Indiër, die liep als een harlekijn. (…) Met juweeltjes over geiten, geluk (bij een bezoek aan Parijs) en over de Noordkust of het Spaanse water op zijn geliefde Curaçao. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Ver weg dichtbij’

«Het gaat om geheimzinnigheid, wijsheid, waarheid en schoonheid.» – Jos de Roo

VoorplatVerWegDichtbij75Over ‘Ver weg dichtbij’ van Boeli van Leeuwen tijdens The Twain Shall Meet in Podium Mozaïek, 3 september 2017:
(…) «De kunstopvatting die Van Leeuwen hier aanhangt, heeft hij niet uit de Europese schoolboeken, maar uit de Curaçaose werkelijkheid. Dat is in een tijd dat het culturele kolonialisme de mode was, hoogst origineel. De uitwerking die hij geeft aan zijn stelling dat kunst maatschappelijk relevant moet zijn en de waarheid getrouw moet weergeven, is ook origineel. Hij vindt dat de poëzie en een absurde benadering van de werkelijkheid de waarheid duidelijker aan het licht brengen dan een normale benadering.» (…) In zijn presentatie van de door hem bezorgde ‘columns voor de Wereldomroep’ van Boeli van Leeuwen, citeert Jos de Roo uit diverse verhalen: een heerlijke voorproef voor de liefhebber van het werk van Boeli van Leeuwen.
Lees hier de toespraak
Meer over ‘Ver weg dichtbij’
Meer over ‘Praatjes voor de west’ van Jos de Roo
Meer over ‘The Twain Shall Meet’
Bekijk hier de foto’s van André Homan

Boeli van Leeuwen – Ver weg dichtbij. Columns

VoorplatVerWegDichtbij75Boeli van Leeuwen
Ver weg dichtbij
Columns voor de Wereldomroep

Bezorgd door Dr. B. Jos de Roo
Curaçao – Nederland
Genaaid gebonden met manchet,
144 blz., € 17,90
Eerste editie 2017
ISBN 978-90-6265-970-8

Niet ‘De rots der struikeling’ was in 1959 het debuut van origineel prozawerk van de bekende en geliefde Curaçaose schrijver Boeli van Leeuwen. Dat vond al plaats in 1951 met columns voor de Wereldomroep die werden uitgezonden onder de titel ‘Praatjes voor de West’. Tussen 10 december 1951 en 23 juli 1954 heeft de Wereldomroep in de West-Indische uitzending 37 columns van Boeli van Leeuwen uitgezonden. De typoscripten van 29 ervan vond Jos de Roo terug in het draaiboekenarchief. De columns zijn dus het eerste oorspronkelijke verhalend proza van Boeli van Leeuwen. Vrijwel alle elementen eruit spelen een rol in zijn verdere oeuvre, zoals zijn speurtocht naar het verloren paradijs en de bijzondere aard van de Curaçaoënaar. Jos de Roo’s conclusie is dat ze een beslissende rol hadden gespeeld in de ontwikkeling van Van Leeuwen als schrijver. De Roo gaat op deze verbanden zeer uitgebreid in in zijn indrukwekkende analyse van het oeuvre van Boeli van Leeuwen in zijn standaardwerk ‘Praatjes voor de West; De Wereldomroep en de Antilliaanse en Surinaamse literatuur 1947 – 1958’ dat in 2015 verscheen. De gekozen titel van deze bundel ‘Ver weg dichtbij’ geeft aan dat Van Leeuwen weliswaar ver weg was van zijn publiek, maar dat hij zich er geestelijk mee identificeert. Tegelijk drukt deze titel uit wat Van Leeuwen herhaaldelijk in zijn bijdragen betoogt: dromen zijn de allerreëelste uitdrukking van de waarheid.

«Ook in die beginjaren van zijn schrijverschap was Van Leeuwen scherp, origineel, diepgravend en verrassend.» – Brede Kristensen in Amigoe

«Ze zijn typisch Boeli van Leeuwen en doen soms denken aan zijn verhalenbundel Geniale anarchie.» – Ezra de Haan op Literatuurplein

Ter gelegenheid van de Caraïbische boekpresentatie ‘The Twain Shall Meet’ op 3 september 2017 verscheen Verweg dichtbij als een kleine vóóredite in paperback met ISBN 978-90-6265-977-7. De nadien uitgebrachte gebonden editie wordt evenwel als de definitieve uitgave beschouwd.

Meer over Boeli van Leeuwen op deze site
Meer over ‘Praatjes voor de West’
Meer over de presentatie

Onbekende verhalen van Boeli van Leeuwen

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West’ van Dr. B. Jos de Roo in Universiteit van Aruba op 15 maart 2016:
Niet ‘De rots der struikeling’ was in 1959 het debuut van origineel prozawerk van de bekende en geliefde Curaçaose schrijver Boeli van Leeuwen. Dat vond al plaats in 1951 met columns voor de Wereldomroep die werden uitgezonden onder de titel ‘Praatjes voor de West’. Jos de Roo vond 28 van deze onbekende verhalen terug in het archief van de Wereldomroep. In zijn proefschrift onder dezelfde titel analyseerde hij deze verhalen. Zijn conclusie was dat ze een beslissende rol hadden gespeeld in de ontwikkeling van Van Leeuwen als schrijver. Diens motieven komen daar al voor zoals zijn speurtocht naar het verloren paradijs en de bijzondere aard van de Curaçaoënaar. De Roo zal op deze verhalen ingaan en laten zien hoe de motieven zich verder ontwikkelen in zijn werk. Voor wie dacht het werk van Van Leeuwen al te kennen, zal het een kennismaking zijn met onbekende werken. Grote delen zullen voor het eerst worden voorgedragen door Machtild Thodé-de Wit. Voor wie het een eerste kennismaking is zal het naar meer doen smaken. Jos de Roo is bekend van talloze publicaties over Caribische literatuur en als programmamaker bij de Wereldomroep. In 2014 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam. Het Antilliaans Dagblad noemde hem ‘een literaire schatgraver’, de Amigoe vond het hoofdstuk over Boeli van Leeuwen ‘doorwrocht’. Bij de promotie werd zijn onderzoek door de promotiecommissie ‘baanbrekend en vernieuwend’ genoemd.

Locatie: Zaal A, Universiteit van Aruba, J.E. Irausquinplein 4. Aanvang 7.30 pm. Toegang gratis.
Meer over ‘Praatjes voor de West’
Meer over Boeli van Leeuwen op deze site

«Ben je eenmaal begonnen met lezen dan blijf je lezen.» – Ezra de Haan

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West’ van B. Jos de Roo op Literatuurplein, 19 december 2015:
In 2014 promoveerde B. Jos de Roo op een dissertatie die zowel door de Antilliaanse als door de Surinaamse literatuurcritici zeer goed werd ontvangen. Het onderwerp betrof de radio-uitzendingen van de Wereldomroep naar de West (Suriname en de Antillen) in de periode 1947-1958. De wereldomroep liet voor deze uitzendingen zowel Antilliaanse als Surinaamse auteurs verhalen schrijven. Deze verhalen werden door de schrijver zelf voorgelezen. Van de 267 literaire bijdragen wist Jos de Roo er 173, van de op schrift bewaard gebleven verhalen, terug te vinden. Een belangrijke vondst, vooral omdat er niets van de radio-opnames bewaard is gebleven. (…) Men noemde het in die dagen causerieën, of een babbeltje. Ze wisten immers niet dat sommige teksten door schrijvers van belang geschreven werden. Dat bleek pas veel later toen Boeli van Leeuwen, Frank Martinus Arion, John Leefmans, Jules de Palm, Henk Dennert en nog vele anderen hun literaire waarde hadden bewezen. Maar tussen de draaiboeken zaten meer teksten die aan de vergetelheid onttrokken moesten worden: de spinverhalen van Johan Ferrier en Raúl Römer, de verhalen over Sint Maarten van Irving Plantz. Ook wat betreft de Surinaamse geschiedenis kwam het nodige boven tafel. Zo bleek de Surinaamse nationalistische beweging Wie Eegie Sanie maandelijks zendtijd te hebben gehad om haar ideeën over taal, cultuurpolitiek en literatuur te verkondigen. Een bijdrage van Eddy Bruma, de leider van Wie Eegie Sanie kan zelfs als een beginselverklaring worden beschouwd.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Praatjes voor de West’

«Vlot, met humor en gedegen gedocumenteerd.» – Michiel van Kempen

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West’ van Jos de Roo voor NBD Biblion, 16 november 2015:
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog kreeg de Nederlandse Wereldomroep een Caraïbische afdeling. Deze was bijzonder actief in het promoten van de cultuur van Suriname en de Antillen. Allerlei schrijvers die later beroemd werden, schreven hun eerste teksten in opdracht van de Wereldomroep: Boeli van Leeuwen, Frank Martinus Arion, Jules de Palm enzovoort. In dit boek doet Jos de Roo, criticus van Trouw en zelf werkzaam bij de Wereldomroep, uit de doeken wat een enorme invloed de omroep heeft gehad op de Caraïbische schrijvers. Hij laat een compleet nieuw licht schijnen op de ontwikkeling van de schrijvers, schetst hoe de omroep functioneerde en hoe de teksten in het oeuvre van de schrijvers nieuw gelezen moeten worden. Dat doet hij vlot, met humor en gedegen gedocumenteerd. Dit boek is een noodzakelijke aanvulling op de literatuurgeschiedenis.
Meer over ‘Praatjes voor de West’

«**** Een rijk boek.» – Ko van Geemert

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West. De Wereldomroep en de Antilliaanse en Surinaamse literatuur 1947-1958’ van B. Jos de Roo in Parbode, november 2015:
Als we ons beperken tot Suriname vallen drie zaken op. Ten eerste de rol van orale literatuur met als bekendste vertegenwoordiger Johan Ferrier. (…)Ten tweede valt de belangrijke plaats op die Wie Eegie Sanie. (…) Als derde opvallend punt wijdt De Roo een hoofdstuk aan de relatief onbekende John Leefmans. (…) De Roo: “In de jaren 1947-1958 was de Surinaamse literaire toekomst al begonnen.” Een rijk boek en een aanwinst voor iedereen die geïnteresseerd is in de Surinaamse en Antilliaanse literatuur.
Lees hier de volledige tekst
Meer over ‘Praatjes voor de West’

B. Jos de Roo, Jos de Roo, Praatjes voor de West, De Wereldomroep en de Antilliaanse en Surinaamse literatuur 1947-1958, Johan Ferrier, Wie Eegie Sanie, John Leefmans, Johan van de Walle, Eddy Bruma, Jules Sedney, Hein Eersel, W.A. Sarucco en Frits Moll,