Over ‘De wind van morgen’ van Arjan Sevenster op Humanistisch Verbond, 29 juli 2020:
“De wind van morgen blaast morgen.” Een deel van dit prachtige Japanse gezegde is gebruikt voor de titel en geeft de levensvisie van de schrijver weer. Arjen Sevenster, wiskundige, Japanoloog, uitgever, schrijver en dichter, krijgt de diagnose: uitgezaaide prostaatkanker. Een donderslag bij heldere hemel. Hij heeft nog weinig jaren meer te gaan. Hij houdt zijn familie en vrienden via zijn ‘levenskronieken’ precies op de hoogte van het verloop van zijn ziekte. Hij deelt hierin zijn gedachten, observaties en gevoelens met zijn dierbaren via proza ondersteund door gedichten van eigen hand. (…) Zijn stijl in het boek is zeer precies en analytisch, samenhangend met zijn wiskundeachtergrond, maar tegelijkertijd ook gericht op de spirituele aspecten van het leven. Zijn creativiteit en verbeelding spreken voor zichzelf. (…) Zijn vrouw Lydia staat in dit hele proces aan zijn zijde, zij is de organisator rond zijn ziekte. (…) Ze proberen ‘met de stroom mee te gaan’ , ‘in het nu te blijven’. Het mooie is dat hen dat nog lukt ook. Tot bijna de laatste dag blijft Arjen trouw aan zichzelf en zijn werk als schrijver en dichter. (…) Zijn beschrijvingen zijn doorspekt met prachtige gedichten, die hij aanvankelijk bespreekt met Kieki, de dichteres Margaretha Vasalis, waarin de dood vaak voorbij komt: de dood van zijn vader, zijn moeder, de poes, vrienden en natuurlijk zijn eigen dood. De manier waarop hij de dood in zijn gedichten beschrijft, is altijd weer verschillend. (…) De manier waarop Arjen naar de gebeurtenissen om zich heen kijkt, zijn vlijmscherpe observaties en zijn humor hebben altijd de toon van mildheid met de dingen om zich heen. (…) Het boek heeft mijzelf een gevoel van troost in leven en leren sterven gegeven. (…) Ik zou zeggen: leest u dit prachtige boek zelf.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer
Tag: prostaatkanker
«Een prettig en herkenbaar boek voor lotgenoten en hun omgeving.» – Ranne Hovius
Over ‘De wind van morgen’ van Arjan Sevenster in De Volkskrant, 24 juli 2020:
De klap van een ernstige diagnose kan worden verzacht door over het ziekteproces te schrijven. Maar hoe zorg je dat zo’n boek het persoonlijke overstijgt en voor een breed publiek interessant is? (…) Niet praten over emoties en ziekten was voor de vooroorlogse generatie vrij normaal. Dat deed je niet, en zeker niet over kanker, vaak fluisterend ‘k’ genoemd. Met die zwijgzaamheid is in de laatste decennia korte metten gemaakt. (…) En dat krijgt gehoor. (…) Als de wiskundige, japanoloog en dichter Arjen Sevenster in 2017 de diagnose uitgezaaide prostaatkanker krijgt, gaat hij voor familie en vrienden al snel over op groepsmails, omdat de belangstelling voor zijn wel en wee te overstelpend is om iedereen apart bij te praten. Zijn aanvankelijke update over diagnose, prognose en behandeling, breidt hij al snel uit met een terugblik op zijn leven, zijn gedichten en een verslag van zijn dagen en vooral van zijn overpeinzingen. Zoals zijn verbaasde constatering dat het hele traject voor zijn vrouw veel angstiger blijkt te zijn dan voor hemzelf: ‘Het blijft een wonder dat mijn ziekte me zo onberoerd laat, ik, die al bang was voor het jaarlijkse darmkankeronderzoek.’ Omdat je Sevenster gedurende de jaren van zijn updates volgt, leef je mee met alle momenten van hoop en vooral van tegenslag: de voorspelde acht tot tien jaar blijken er uiteindelijk maar twee te zijn. De verslagen zijn na zijn dood samengebracht in ‘De wind van morgen’, een prettig en herkenbaar boek voor lotgenoten en hun omgeving.
Lees hier het artikel
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over ‘Bloemen in de regen’
«Sevenster blinkt uit in scherpe observaties van personen en situaties.» – Ben Koops
Over ‘De wind van morgen’ van Arjan Sevenster op Literair Nederland, 3 juli 2020:
(…) Als het noodlot toeslaat bij Arjan Sevenster krijgt hij te horen dat hij uitgezaaide prostaatkanker heeft. In de twee jaren die hem nog vergund zijn schrijft hij verslagen over zijn ziekte in ‘De wind van morgen’. Tevens blikt hij daarin terug op zijn verblijf in Japan, op een vriendschap met de dichteres Vasalis en peinst hij over zijn nalatenschap. Dit maakt het boek behalve tot een kroniek van een slopende ziekte ook tot een proces van acceptatie. Het is een zeer intiem relaas waarin de auteur constant herhaalt ‘ik ben het proces’ en probeert in het hier en nu te leven. (…) Sevenster blinkt uit in scherpe observaties van personen en situaties. Daarnaast geeft hij door zijn kwetsbaarheid een onvermijdelijk kijkje in het leven van een terminale patiënt, zodat je niet anders kunt dan meeleven. (…) Op ontroerende wijze legt hij rekenschap af en ordent hij zijn emoties. Hij heeft weinig woorden nodig om je met zijn fijnzinnige poëzie te raken. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over ‘Bloemen in de regen’
«Een uiterst indrukwekkend document waar je stil van wordt.» – André Oyen
Over ‘De wind van morgen’ van Arjan Sevenster op Lezers tippen lezers.be, 5 mei 2020:
(…) In het postuum verschenen ‘De wind van morgen’ zijn de kronieken gebundeld waarmee Arjen Sevenster, ongeveer twee jaar lang tijdens zijn ziekte en uiteindelijk vanaf zijn sterfbed ruim honderd familieleden en vrienden regelmatig via de email op de hoogte hield van zijn ervaringen, zijn observaties en zijn gedachten, nadat bij hem een agressieve vorm van prostaatkanker was geconstateerd. (…) Dit is een zeer persoonlijke verhaal, oprecht en eerlijk. De kronieken worden afgewisseld met zeer toepasselijke gedichten en daardoor krijgt het boek nog een extra dimensie! (…) Het resultaat is een boek dat echt onder je vel kruipt waardoor je met Arjen en al zijn dierbaren meeleeft. Echter diep in Arjen borrelt de vulkaan van tegenstrijdige gevoelens die pijn en verdriet in poëzie uitademt. Een uiterst indrukwekkend document waar je stil van wordt.
Lees hier het signalement
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over ‘Bloemen in de regen’
«Een even inspirerend als indrukwekkend boek in glasheldere stijl.» – Maarten Asscher
Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster in De levenskunst van Arjen Sevenster, 21 april 2020:
(…) Arjen Sevenster (…) heeft in de laatste twee jaar van zijn leven een spoedcursus ‘leren sterven’ opgelegd gekregen. Dankbaar gebruik makend van de hulp van velen heeft hij die opleiding met goed gevolg – ik zou bijna zeggen: ‘cum laude’ – afgerond. Het bewijs daarvoor is het boek ‘De wind van morgen’. In dit boek zijn de kronieken gebundeld waarmee hij ongeveer twee jaar lang tijdens zijn ziekte en uiteindelijk vanaf zijn sterfbed ruim honderd familieleden en vrienden regelmatig via de email op de hoogte hield van zijn ervaringen, zijn observaties en zijn gedachten, nadat bij hem een agressieve vorm van prostaatkanker was geconstateerd. Het resultaat is een boek waarin je volgens mij op een bewonderenswaardige manier kunt lezen hoe het is om te sterven. Hoe je dat aanpakt. Welke houding ten opzichte van andere mensen aan te nemen. Hoe het beste uit je zelf te halen, terwijl je ondertussen stap voor stap wordt gesloopt. Hoe om te gaan met pijn, met slecht nieuws, met het verlies van een toekomstperspectief. Hoe je dierbaren te betrekken bij zo een hoogstpersoonlijk traject. Hoe ruimte te maken voor de af en toe tijdelijk opflakkerende hoop op verbetering, en ondertussen te leven met de permanente vrees voor – nee, de zekerheid van – wat onvermijdelijk staat te gebeuren. De vraag is: hoe heeft Arjen Sevenster dat gedaan? Hoe is hij erin geslaagd zijn onvrijwillige cursus in de aloude ars moriendi – de kunst van het sterven – zo te ondergaan dat de schriftelijke neerslag daarvan zo’n diepe indruk maakt, ook op lezers die de auteur helemaal niet zo lang of zo intensief of misschien zelfs helemaal niet hebben gekend? (…)
Lees hier het hele artikel van Maarten Asscher
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over ‘Bloemen in de regen’
«Belangrijke uitgave die steun geeft bij een buitengewoon ingewikkeld ziekteproces.» – Job ter Steege
Over ‘De wind van morgen’ van Arjen Sevenster op LeesKost, 17 april 2020:
(…) Arjen Sevenster (1946-2019) heeft prachtig, ontroerend en overtuigend het verloop van zijn ziekte beschreven. Daarbij wordt de moeizame carrière van een prostaatkankerpatiënt gelardeerd met talloze eigen gedichten en eeuwenoude wijsgerige verhalen. Deze waren hem zelf, zijn geliefden en nu ook de lezer ongetwijfeld tot steun en troost. De dichter Sevenster voelde zich sterk verbonden met de Oosterse cultuur in het algemeen en met Japan, waar hij jaren woonde, in het bijzonder. Dit vindt men terug in dit boek. (…) Ondanks dat de afloop inmiddels bekend is verloopt de ziekte buitengewoon spannend. Zullen de prostaatkankercellen door de chemotherapie en de testosteron werende medicatie als zoladex en bicalutamide rustig worden gehouden? (…) Behalve het verloop van de kankertherapieën ontroert dit boek vooral door de worsteling met de naderende dood. Soms wordt die moedig en relativerend tegemoet gezien, soms is er de angst en het verdriet afscheid te moeten nemen van zijn geliefden. (…) ‘ De wind van morgen’ (het Japanse gezegde luidt ‘De wind van morgen blaast morgen’) is een belangrijke uitgave die steun geeft bij een buitengewoon ingewikkeld ziekteproces. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘De wind van morgen’
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer
Laatste gedicht Arjen Sevenster
Arjen Sevenster, die op 2 februari jl. overleed, hield sinds 2017 een soortement dagboek bij waarin hij zijn ervaringen (Chemo en Controle) tijdens zijn prostaatkankerperiode vastlegde. Op 30 januari 2019 besluit hij deze kronieken met de volgende kraakhelder geformuleerde passage. ‘Het liefst zou ik de wereld in volmaakte staat achterlaten, mijn kinderen stralend van geluk, mijn kleinkinderen vrolijk op weg naar de volwassenheid. Maar zo werkt het niet. Op de baarplank moet ruimte vrijgehouden worden voor een stapeltje met afval: met zorgen, waarvan ik hoop, dat ze brandbaar zijn maar waarvan ik weet, dat ze dat niet zijn. En ik verberg niet voor mijzelf dat er voor mijn kinderen werk aan de winkel is maar ik heb ook een groot vertrouwen in hun integriteit, vindingrijkheid en doorzettingsvermogen. De oedeemtherapeut is zojuist vertrokken: na mijn kleinkinderen, die een half uur geleden door hun ouders in hun jassen geholpen werden, het tweede definitieve afscheid van de middag. En zo zullen er meer volgen tot aanstaande zaterdag het eind van de lijst bereikt zal zijn en ik mij bevrijd zal hebben van iedere sociale band.’ Om op 31 januari te eindigen met ‘tenslotte volgt hier mijn laatste gedicht’, twee dagen voordat de euthanasie zou plaatsvinden.
WORSTELING
Voor Dieuwke
Soms huilt zij van verdriet om mij,
omdat ik sterven ga en zij dat weet.
Dan zeg ik, dat ik van haar houd,
en altijd van haar houden zal,
dat ik haar droefheid ken
en haar verdriet die ik aanvaard
zoals ik haar aanvaard als zij het moeilijk heeft met leven en met dood.
Dan droogt zij een voor een haar tranen
en lacht mij toe met ogen, waaruit
de droefheid niet verdwenen is
maar sluimert als een oud verhaal.
Ik streel haar haar en leg mijn handen
rond haar hoofd. Ziehier de mens,
denk ik, mijn dochter, de onschuld zelf, die worstelt met de engel, die haar
door God gestuurd is op haar pad opdat
zij sterk en onverslaanbaar zij
en vrij van angsten in het licht
ook van een donkere dag kan staan.
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer
Arjen Sevenster overleden
Begin deze maand overleed op 2 februari 2019 Arjen Sevenster op de leeftijd van 72 jaar. De relatie tussen Arjen Sevenster als levend dichter en uitgeverij In de Knipscheer is van korte duur geweest. Ik ontmoette hem voor het eerst op 19 september 2017 toen hij zijn vrouw Lydia vergezelde naar een lezing over ‘jongensgedrag’ in het maandelijkse debatcafé van het debat- en cultuurcentrum de Pletterij in Haarlem, alwaar ik deel uitmaakte van de redactie. De uitgeverij kwam ter sprake en Arjen vertelde dat hij ook uitgever was geweest, zij het een wetenschappelijke bij Elsevier. En dat hij een aantal jaar eerder gedebuteerd was als dichter met de bundel ‘Ogenblik’ (bij Inner Peace Publications). Ik zal zonder twijfel gezegd hebben dat ik desgewenst graag nieuw werk van hem zou willen lezen. Hij, van huis uit wiskundige, leek mij een van die bijzondere mensen die zowel alfa als bèta begaafd zijn, zoals in onze uitgeverij o.a. Rogi Wieg dat was en Ernst Jansz is. Een klein jaar later ontving ik in de e-mail het manuscript van de bundel ‘Bloemen in de regen’. Hij maakte toen al duidelijk dat hij uitgezaaide prostaatkanker had. Dat zijn poëzie kwaliteit had was meteen duidelijk bij mij en bij ‘acquirerend’ uitgeverijredacteur Peter de Rijk, waarop redacteur Koos van den Kerkhof zich over de bundel zou buigen, een proces dat 21 november 2018 resulteerde in een persklaar manuscript. In de bundel, die in december van de drukker kwam, staat als jaar van uitgave 2019 vermeld, maar een voorgenomen presentatie in poëziemaand januari zou helaas geen doorgang vinden door een acute verslechtering in zijn gezondheidstoestand. Op de rouwkaart staat zijn laatste gedicht.
KEUZE
Voor Lydia
Mocht ik er ooit voor kiezen
om vóór jou heen te gaan, weet dan
dat je mij net zo min als zee of zonlicht
kunt verliezen, dat ik geen afscheid van je
heb genomen, maar dat ik op je wacht,
waar alle wegen samenkomen.
Beloof me, mocht ik ooit beslissen
alleen op reis te gaan, dat je me
niet al te zeer zult missen
en geen leegte laat ontstaan,
maar dankbaar voor de jaren samen
de laatste mijl alleen zult gaan.
En is mijn tijd voor die van jou
verstreken, denk dan aan mij als één,
die alles in gereedheid brengt
voor als je komt, zodat het jou
aan licht noch liefde zal ontbreken,
wanneer je komt, wanneer je komt.
franc knipscheer
Meer over Arjen Sevenster bij Uitgeverij In de Knipscheer