«Verfijnde melancholie, aangename weemoedigheid.» – Arjen van Meijgaard

VoorplatMadureseVriend-75Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys op Tzum, 21 juli 2023:
(…) Al veertig jaar reist de auteur vrijwel elke twee jaar naar Indonesië. De eerste keer dat hij er kwam, als onderdeel van een lange en unieke wereldreis in de jaren ‘70, voelde hij zich direct thuis. Pasir Putih, aan de kust van Oost-Java, tegenover het eiland Madura en op de route naar Bali, werd een baken op zijn tochten, een toevluchtsoord en uitvalsbasis in één. Geen bijster interessante plek, maar het ging hem om de mensen. (…) Met Djaman, een man van Ruys’ leeftijd, bouwt hij in de loop van de tijd een onuitgesproken maar steeds hechtere band op. (…) Ruys en Djaman delen vooral herinneringen aan vorige ontmoetingen, ze zijn naar elkaar toegegroeid, kunnen zwijgend naast elkaar zitten zonder dat het ongemakkelijk wordt. Ze staan midden in het leven, maken juist geen grootse plannen en observeren hun omgeving zonder te oordelen. (…) Het blijkt uiteindelijk lastig te kunnen aangeven wat hun vriendschap precies inhoudt, misschien is het juist wel waardevoller als dat niet kan. Het is een gevoel, of zou het iets met de stille kracht te maken hebben die in Indonesië onderdeel is van het dagelijks leven? ‘De Madurese vriend’ blijft je constant verleiden verder te lezen. De lezer reist mee, wacht samen met Ruys op de bus die door het landschap toert, zonder dat er grote dingen gebeuren. De kracht zit hem in de herinneringen aan zijn andere reizen en ontmoetingen met passanten en bekenden die de schrijver verweeft in deze laatste reis naar Pasir Putih. (…) Hij stelt de aankomst deze keer bewust uit, Djaman zal namelijk niet meer op hem staan te wachten, omdat hij er niet meer is. Maar juist doordat Djaman door het verhaal heen met ‘je’ en ‘jij’ aangesproken wordt, is hij steeds aanwezig. Een verfijnde melancholie klinkt overal in door, een aangename weemoedigheid om wat voorbij is, maar daardoor des te meer gekoesterd wordt.
Lees hier de recensie ‘Meeslepend verslag van een vriendschap’
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het universum gezien vanuit Pasir Putih.» – Will Derks

VoorplatMadureseVriend-75Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys op Indies Tijdschrift, 10 juli 2023:
(…) In Pasir Putih, noteert Kees Ruys in de openingspagina’s van het boek, ‘ligt de eeuwigheid te suffen op een oude mat’ – een schitterend beeld dat bol staat van betekenis: saai, heet, groezelig, vadsig, muf, inert, armetierig en onveranderlijk. (…) Ruys komt er thuis, iedere keer opnieuw, hoe mysterieus dat voor hemzelf ook is. En het raadsel wordt nog versterkt door de aanwezigheid van een zekere Djaman, de Madurese vriend uit de titel, die zo ongeveer de incarnatie is van het nietszeggende vlek waar hij woont: hij is uiterst karig met woorden en gebaren, hij heeft nergens een mening over en leest nooit een krant of een boek (vermoedelijk is hij analfabeet), hij heeft meestal geen duidelijke bezigheden, hij is ‘geruisloos’ en ‘misschien zelfs wel een beetje saai’. Toch zou zonder hem de betovering van Pasir Putih meteen verdwenen zijn, aldus Ruys, die door het boek heen Djaman regelmatig direct aanspreekt in de jij-vorm. Hij is cruciaal voor de aantrekkingskracht van die plek, en dat terwijl tegelijkertijd Djaman, zoals Ruys nadrukkelijk meedeelt, hem ‘wezensvreemd’ is. (…) Ruys snapt van die fascinatie na al die jaren eigenlijk nog steeds weinig of niets en met De Madurese vriend doet hij een poging om althans tot een bepaalde mate van inzicht te komen. (…) Het dragende model van dit boek is dan ook het verhaal dat op alle punten in zijn ontwikkeling een afslag kan nemen naar een ander verhaal. Ruys brengt zo als het ware het universum in kaart, gezien vanuit Pasir Putih. (…) Ruys kan over al die ontmoetingen en observaties wel weer een aardig verhaal vertellen, terwijl hij bovendien zo dwalend en meanderend Djaman soms wat naderbij komt en een glimp lijkt op te vangen van diens ‘ware’ aard. (…) Want het gaat zeker ook over het land in dit boek, over Indonesië, en over de relatie die Ruys gedurende ruim vier decennia heeft opgebouwd met deze poreuze en uitermate gastvrije samenleving. (…)
Lees hier verder
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Persoonlijk verslag van reizen naar Javaanse badplaats Pasir Putih, in 1947 nog oorlogszone.»

VoorplatMadureseVriend-75Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys voor NBD Biblion, 7 juli 2023:
‘De Madurese vriend’ is een persoonlijk verslag over de reizen van de auteur naar een vriend op Madoera. Langzaam reizend nadert de schrijver de Javaanse badplaats Pasir Putih, sinds de jaren zeventig zijn vaste pleisterplaats in Indonesië. Hij trekt zich terug in herinneringen en denkt aan ontmoetingen die tot ontdekkingsreizen leidden, met de armste mensen die hij in zijn leven heeft gekend, maar ook de meest gastvrije en roekeloze. Maar boven alles denkt hij aan Djaman, zijn oudste vriend in Indonesië, die hem bij elk bezoek opwachtte met de mededeling dat hij hem al in een droom zag naderen. Ook schetst het boek een beeld van de ontwikkeling van het kustplaatsje sinds Nederlandse mariniers er in 1947 voet aan wal zetten om het in een oorlogszone te veranderen. Intiem en beeldend geschreven. Voor een breed tot geoefend lezerspubliek. Met kaarten. Kees Ruys (1955) is een bekende Nederlandse auteur. Hij schreef tientallen boeken. Het boek maakt deel uit van de serie: ‘De randgebieden’.
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een klassiek, ongekuist reisverslag met prikkelende observaties in aantrekkelijke en eigenzinnige stijl.» – Esther Wils

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman voor Indies tijdschrift, 23 december 2019:
In 1955 hield schrijver, politicus, duizendpoot Albert Helman een journaal bij tijdens zijn reis naar de binnenlanden van Suriname. Hij was meegevraagd door een vriend die het gebied in kaart ging brengen, ten behoeve van een groots project van hydroloog Van Blommestein, een professor uit Bandung. (…) Helman kon niet wachten om opnieuw onbekend terrein op te gaan. Hij werd op zijn wenken bediend: niet alleen trok het gezelschap van onderzoekers (…) tot voorbij het eind van de kaart, de witte plekken op, Helman werd door de omstandigheden tijdens de expeditie ook de blinde vlekken van zijn eigen persoonlijkheid in gedreven. (…) Hoe moeilijk hij het ook heeft gehad om zijn reisgezelschap bij te houden tijdens de veeleisende tocht, Helman slaagt er moeiteloos in de verrukking van het verblijf in het binnenland over te brengen. (…) Op een bepaald moment walgt Helman zelfs van de herinnering aan de stad en de wetenschap dat hij terug moet, hoewel zijn dierbare vrouw daar zit. Zijn journaal is een klassiek, ongekuist reisverslag, en dan extra gekruid met Helmans aantrekkelijke en eigenzinnige stijl en zijn prikkelende observaties. (…)
Lees hier de recensie ‘Naar de binnenlanden van Suriname’
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Boeiende reis in prettig leesbaar verslag: een van Helmans beste werken.» – Jan Joosse

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman voor NBD/Biblion, 12 september 2019:
In 1955 werd Albert Helman (ps. van Lou Lichtveld, 1903-1996) door zijn vriend Bob gevraagd om mee te gaan op een tocht door het toen nog vrijwel onbekende oosten van Suriname. Omdat wegen ontbraken, moest de weg zuidwaarts over de rivieren gevonden worden. Deze zaten vol watervallen en stroomversnellingen die meestal alleen overwonnen konden worden door de bagage te voet daarlangs te dragen. Het werd een boeiende reis waarin de reizigers vaak doornat werden, maar waarbij Helman voortdurend bewonderend naar de handige bosnegers keek, die met grote vaardigheid de boten rond obstakels wisten te manoeuvreren. Omdat hij als stedeling lichamelijk op achterstand stond kreeg hij met fysiek ongemak te doen, dat echter na behandeling door een oudere indiaan langzaam minderde. Het is een prettig leesbaar verslag geworden dat bijna dag voor dag beschrijft waar de reizigers mee te maken kregen. Daarnaast geeft het in zelfbespiegelingen goed weer hoe het de auteur te moede was. Hoewel dit algemeen beschouwd wordt als een van Helmans beste werken, duurde het tot 1980 voor het gepubliceerd werd.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Conclusie: een buitengewoon boeiend boek.» – Ko van Geemert

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman in Parbode nr. 161, september 2019:
Lou Lichtveld (1903-1996), de later onder het pseudoniem Albert Helman beroemd geworden Surinaamse schrijver, werd in 1955, hij was net de 50 gepasseerd, door de vijftien jaar jongere en buitengewoon ambitieuze ingenieur Bob Zonneveld gevraagd mee te gaan om het binnenland te verkennen. Doel van deze expeditie was te onderzoeken of de vorming van een kunstmatig stuwmeer mogelijk zou zijn, in verband met het opwekken van elektriciteit. (…) De Afobakadam en het meer – aanvankelijk Van Blommesteinmeer en nu Brokopondostuwmeer genoemd – werden in de jaren zestig werkelijkheid. (…) Helman houdt een dagboek bij waaruit blijkt dat de reis, die enkele weken zou gaan duren, hem zwaar valt. (…) De ontberingen brengen hem tot zelfinzicht: ‘Ik ben een ander mens geworden, in wie het laatste restje bijgeloof in al de fraaiigheden van westerse beschaving, van geleerdheid of techniek, van sociale en economische functies zoals me die van jongs af aan zijn aangepraat, volledig vernietigd zijn.’ (…) ‘Dat is het,’ schrijft Helman aan het einde van zijn dagboek, ‘We moeten nog ontdekken wat er bestaat aan het eind van de kaart. Nu alles achter de rug is, zie ik pas de zin van deze reis, die zo vaag begon: een grens te overschrijden, mijzelf te confronteren met het ongewisse van een nog niet getraceerde, onbeschreven wereld.’ Conclusie: een buitengewoon boeiend boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Suriname. En in Helman uiteraard.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Scherp waarnemer in spannend verslag.» – John Jansen van Galen

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman uitgeleid door Michiel van Kempen in Argus (57, jrg. 3), 25 juni 2019:
(…) ‘Renaissancemens’ wilde Lou Lichtveld, alias Albert Helman, zijn, van alle markten thuis: als musicus, componist, taalkenner, schrijver, politicus, activist in de Spaanse Burgeroorlog, minister, diplomaat. (…) Hij heeft weinig om handen als hem in 1955 gevraagd wordt mee te gaan op een expeditie naar de witte plekken achter ‘het einde van de kaart’. (…) Helman schrijft een spannend verslag van de tocht, waarbij met kunst- en vliegwerk de talloze woeste soela’s of stroomversnellingen gepasseerd moesten worden die telkens opnieuw opdoemen. Hij is een scherp waarnemer van de Indianen en bosnegers (mocht je toen nog zeggen) die langs de rivieren leven, van hun voorkomen, hun gedrag en hun gewoonten. (…) Op de terugweg belijdt hij reeds zijn afkeer van ‘het steeds gedoe’ dat hem weer te wachten staat: “Inwendig ben ik weer een ‘wilde’ geworden, zoals ik oorspronkelijk als nog niet ‘opgevoed’, nog ongeconditioneerd klein kind moet zijn geweest.” (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een boek dat eeuwig jong blijft!» – André Oyen

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman op Lezers tippen lezers, 16 juni 2019:
(…) Als auteur debuteerde Albert Helman in 1926 met ‘Zuid-Zuid-West’, een roman over Suriname en de verwaarlozing en uitbuiting ervan door de Nederlandse kolonisator, gevolgd door een vergelijkbaar boek qua thema, ‘De Stille Plantage’. Vele andere romans, essays en gedichten zouden volgen. Ook hield hij zich bezig met film. Zo schreef hij o.a. de muziek voor ‘Regen’ (1929) van Joris Ivens. In 1932 (…) vocht Helman aan republikeinse zijde mee in de Spaanse Burgeroorlog. Voor de kranten NRC en de Groene Amsterdammer schreef hij verslagen over de overlevingsstrijd (…) tegen de fascisten van generaal Francisco Franco. (…) In 1939 keerde hij terug in Nederland. (…) Helman dook aan het begin van de oorlog onder omdat hij zo bekend was als antifascist dat hij niet langer in het openbaar kon verschijnen. Actief in het verzet vervalste hij persoonsbewijzen, publiceerde verzetsverzen en protesteerde bij rijkscommissaris Seyss-Inquart tegen de oprichting van de zogenaamde Kultuurkamer waar kunstenaars lid van moesten worden. (…) Het reisjournaal ‘Het eind van de kaart’ schreef hij in 1955. Het zou een boek blijken dat eeuwig jong blijft!
Lees hier de aankondiging
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over ‘Verdwenen wereld’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Na lezing van dit dagboek stel ik opnieuw vast: Albert Helman is een uitzonderlijke schrijver.» – Brede Kristensen

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman in Ñapa [Amigoe], 18 mei 2019:
In 1955 nodigt een vriend in Suriname Albert Helman uit mee op excursie te gaan naar de bovenloop van de Marowijne rivier. (…) Gebruik makend van de natuurlijke wegen van Suriname, de immense rivieren, varen ze de Surinaamse binnenlanden in. Hij besluit een dagboek bij te houden om de dagelijkse ervaringen te verwerken. Pas 25 jaar later zal het dagboek, getiteld ‘Het eind van de kaart’ verschijnen. Veel aandacht kreeg het niet. Deze weken liet uitgeverij ‘In de Knipscheer’ het opnieuw verschijnen en schreef Michiel van Kempen een krachtig nawoord bij de heruitgave. (…) Wie een vakantie in Suriname overweegt, zou ik zo’n reis per boot het bos in, zeker aanraden. Het maakt je tot een ander mens omdat je het universum daar anders beleeft. Niet alleen ter voorbereiding van zo’n reis is dit dagboek van Helman waardevol, het is sowieso een gedenkwaardig document. Het kan gelezen worden als een introductie in de onbekende natuur die in wezen overal is. Het kan gelezen worden als een ontdekkingsreis, een odyssee, vol onverwachte belevenissen (…) Na lezing van dit dagboek stel ik opnieuw vast: Albert Helman is een uitzonderlijke schrijver, een uitzonderlijk mens, die ons altijd weer aan het denken zet.
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Helman werpt het westerse cynisme van zich af.» – Margot Poll

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman in NRC Handelsblad, 17 mei 2019:
Het opnieuw uitgegeven ‘Het eind van de kaart’ van de Nederlands-Surinaamse schrijver Albert Helman (pseudoniem van Lou Lichtveld, 1903-1996) is een dagboek uit 1955 over een avontuurlijke tocht van bijna zes weken door de binnenlanden van Suriname. Het verscheen pas in 1980 voor het eerst in de Privé-domein-reeks van De Arbeiderspers. Het is een verslag van een expeditie om ook ‘voorbij het eind van de kaart’ de mogelijkheden te onderzoeken voor een kunstmatig stuwmeer. Naast deze ontdekkingstocht waar hij als ‘gast’ mee mocht gaan, is het een zoektocht naar de psyche van Helman; hij werpt het westerse cynisme van zich af, schikt zich naar zijn expeditie-genoten en beweegt zich als de inheemse volkeren in het ruige oerwoud – ook buiten de kaart. Hij kan het weer waarderen gewoon ‘naar bos en mos’ te ruiken zoals zijn moeder dat vroeger noemde. Met uitgebreid nawoord van prof. dr. Michiel van Kempen, die in 2016 ook de biografie van onderwijzer, schrijver en politicus Helman schreef.
Lees hier het signalement
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer