«Van Kempen heeft zijn eigen magnum opus afgeleverd.» – Albert Hagenaars

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen op De verborgen hoek, 12 april 2018:
Wie van volslanke biografieën houdt mag de armen uit de mouwen steken voor ‘Rusteloos en overal – Het leven van Albert Helman’. Dit boek over Lou Lichtveld, zoals de echte naam luidde van de Surinaamse schrijver, musicus, verzetsman, reiziger, politicus en nog veel meer, werd geschreven door Michiel van Kempen (Oirschot, 1957), bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam. (…) Zijn stijl resulteert in een prettig leesbare verhaalvorm die dus door een groot publiek kan worden genoten, groter althans dan verwacht mag worden op basis van de vele onbekende zaken die aan bod komen, zowel voor de Nederlandse als de Surinaamse lezers! Van Kempen legt gelukkig veel uit maar wordt nergens betweterig. Hij getuigt van empathie voor de talrijke personages, op de eerste plaats de man die de aanleiding van het boek vormt. De auteur is dan wel gefascineerd door Helman, kritiekloos over diens talrijke onhebbelijkheden zoals gierigheid en bemoeizucht is hij allerminst. (…) Twee punten met name maken het boek extra boeiend, de beschrijvingen van Helmans gereis en gesjouw, en zijn contacten met bekende, soms zelfs internationaal beroemde figuren. (…) Van Kempen heeft met zijn levensbeschrijving van “een van de grootste Surinamers van de twintigste eeuw” zijn eigen magnum opus afgeleverd. Hoeveel studies, correcties en onthullingen uit allerlei hoeken ook nog volgen, en reken maar dat dit gebeurt, over alle bronnen heen zal dit standaardwerk over de caleidoscopisch onnavolgbare Lou Lichtveld een verlichtende slagschaduw blijven werpen.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Van Kempen levert een mooi portret af van een groot auteur met een bijzondere levensloop.» – Mark Weenink

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen op La Chispa, 2 oktober 2017:
Zeker vijftig pseudoniemen gebruikte de Surinaamse schrijver Albert Helman (1903-1996). Over het leven van iemand met zoveel ‘identiteiten’ valt het nodige te vertellen. Dat blijkt wel uit de mooie ingebonden hardcover biografie Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman van Michiel van Kempen (1957), docent Nederlands en bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder publiceerde hij de essaybundel Kijk vreesloos in de spiegel over Helman en het tweedelige overzichtswerk Geschiedenis van de Surinaamse literatuur. (…) Helman is een literaire duizendpoot. Naast fictie schreef hij poëzie, literatuur-, film- en muziekkritieken, theaterstukken, essays, biografieën, journalistiek en historisch werk. Ook was hij componist, linguïst en vertaler. Er verschenen talloze artikelen van zijn hand in tijdschriften en kranten. Maar diep in zijn hart had hij musicus en componist willen zijn, zo lezen we in de biografie. Hij was ook diplomaat en minister en reisde daardoor veel. (…) Deze vuistdikke biografie is monnikenwerk. Van Kempen werkte er tien jaar aan. Met een levenswandel als die van Helman zit de uitdaging vooral in de onvoorstelbare hoeveelheid literatuur en artikelen van en over Helman. Waar begin je als je biograaf, en belangrijker nog, waar houd je op? Gezien het enorme oeuvre en de talloze artikelen is het moeilijk voor te stellen dat Van Kempen alles gelezen heeft, maar dat is wel zo. De biografie bevat zo’n tweehonderd pagina’s aan noten en bibliografie. Het leeslint is geen overbodige luxe, want dit boekwerk vraagt vele leesuren aan de lezer. (…) Monumentale biografie van een van Surinames belangrijkste schrijvers.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Standaardwerk in de Surinaamse letterkunde.» – Jeroen Dewulf

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen in Ons Erfdeel [jrg. 60 nr. 2], mei 2017:
(…) Helman begon zijn literaire carrière als jonge twintiger en bleef actief tot zijn tweeënnegentigste; zo publiceerde dezelfde man die het in 1940 met ‘Millioenen-leed’ voor de joodse vluchtelingen in Nederland had opgenomen nog een jaar voor zijn dood ‘Zomaar wat kinderen’, over de vluchtelingen van vandaag. Hij gebruikte in die periode niet minder dan vijftig pseudoniemen voor een totaal van honderddertig boeken en honderden artikelen. (…) Van Kempen verbergt zijn sympathieën niet. Een voorbeeld hiervan is zijn vergelijking tussen Helmans ‘De foltering van Eldorado’ met Anton de Koms ‘Wij slaven van Suriname’ en zijn conclusie dat het werk van Helman een vijf keer groter geografisch bereik heeft, tien keer zo goed gedocumenteerd en honderd keer beter geschreven is. Dergelijke passages laten zien dat Van Kempen een persoonlijke interpretatie van Helmans leven en werk heeft voorgelegd. (…) Had Helman in het Frans, Spaans of Engels geschreven, dan zou hij tot de grote Caraïbische schrijvers van de twintigste eeuw worden gerekend. (…)
Lees hier de recensie
Meer over Rusteloos en overal
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Van Kempen staat stil bij wereldbeeld van ‘politicus’ Helman.» – Jerry Egger

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen in De Ware Tijd Literair [5], 7-8 januari 2017:
(…) De opvattingen van Helman nog voor hij naar zijn geboorteland kwam, staan in een geschrift uit 1945, ‘Suriname aan de Tweesprong’. Het geeft een beeld van zijn ideeën over de plaats van Suriname vooral in Zuid-Amerika en het Caribische gebied. (…) In het boek van Michiel van Kempen wordt stilgestaan bij diverse aspecten van het wereldbeeld van Helman. (…) Van Kempen schrijft over de ontmoetingen die Helman als minister in een Surinaams kabinet heeft met Caribische schrijvers, intellectuelen en politici. (…) Na zijn pensionering strijkt hij neer op Tobago. Van Kempen volgt in de sporen van Helman om zijn eigen beschrijving te geven en uiteraard ook onderzoek te doen om het leven van Helman te kunnen beschrijven. Ook dit deel van het leven van deze wereldburger wordt levendig beschreven in de biografie. Omdat er zoveel brieven en andere persoonlijke stukken zijn, kan vaak uitgebreid worden geschreven over Helman’s observaties en kan hij gevolgd worden naar heel wat van de plaatsen die hij bezocht. Het komt deze publicatie ten goede, al moet direct erbij gezegd worden dat het Helman niet altijd sympathieker maakt vanwege de venijnige manier waarop het een en ander wordt beschreven.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Zijn dadendrang doet denken aan V.S. Naipaul, nog zo’n grote Caribische schrijver.» – Tessa Leuwsha

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen in De Ware Tijd Literair [4], 7-8 januari 2017:
Helman was niet alleen uiterst actief op literair gebied. Hij produceerde in eenzelfde tempo boeken en andere geschriften, als dat hij vrienden vergaarde en vrouwen versleet. Zijn dadendrang doet denken aan V.S. Naipaul, nog zo’n grote Caribische schrijver. (…) Hij neemt het op tegen de dogma’s van de katholieke kerk en tegen de seksuele moraal van zijn tijd. Dat impliceert een eenzaamheid die misschien wel leidt tot nog meer boeken en tot de vele reizen die hij in zijn leven onderneemt. Hij is altijd op zoek naar ontsnapping aan de dagelijkse realiteit. (…) In 1925 reist hij naar Italië en Noord-Afrika. (…). In Rome en het Vaticaan is hij onder de indruk van de roomse pracht en praal, maar hij is er ook getuige van een fascistische optocht van troepen van Mussolini. (…) Helmans reizen en schrijven zullen altijd in dienst staan van elkaar. Toch maakt hij in zijn werk ook mentale reizen naar zijn geboorteland. In 1926 verschijnt ‘Zuid-Zuid-West’ dat hem als schrijver op de kaart zal zetten. (…) ‘Zuid-Zuid-West’ gaat over een man die naar Europa trok en vervolgens als antropologische reisleider terugkeert naar het land waar zijn wieg stond. Het is niet moeilijk Helman hierin te herkennen. In het boek speelt het Surinaamse binnenland een belangrijke rol, het oerbos met zijn mystieke krachten. In 1932 verruilt Helman Nederland voor Spanje (…) en Mexico, waar hij na het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog zijn heil heeft gezocht. (…) Na de Tweede Wereldoorlog keert Helman terug naar Suriname en bekleedt er verschillende functies. Het land waarmee hij zijn leven lang een haat-liefde verhouding onderhoudt, zal hem nooit helemaal loslaten. (…) Deze vuistdikke, boeiende biografie, is het resultaat van jarenlang onderzoek. Een mooie aanleiding voor Suriname om onze grote landszoon te eren.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Van Kempen oordeelt niet over het liefdesleven van Lou Lichtveld.» – Hilde Neus

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen in De Ware Tijd Literair [3], 17-18 december 2016:
Van Kempen heeft het liefdes- en seksleven van de grote Surinaamse schrijver geïnventariseerd, en dat levert nogal wat anekdotes op. Helman begon nogal conservatief, hij huwde Lenie Mengelberg in 1927. Zij leverde commentaar op zijn kritische muziekrecensies over het werk van haar beroemde oom, de musicus Willem Mengelberg. Met Leentje kreeg Helman drie kinderen, de meisjes Cecilia (Cieltje) en Noni en zoon Peter. In 1932 vestigen ze zich in Spanje. (…) Helman ontmoet in Barcelona de Duitse beeldhouwster Lili Cornils. Met haar begint hij een affaire, en zij zal, in Van Kempens woorden, ‘dertig jaar lang de haven blijven waarin de motorsloep genaamd Lou Lichtveld beschutting vond na de zoveelste storm’ (p. 176). (…) Van Kempen is een toekijker van afstand, hij beschrijft en oordeelt niet. (…) Naast een aantal romances (aan beide zijden van de oceaan) trouwt hij na het overlijden van Lily (1962) in 1965 een derde maal, met Thera Rebel. Zij brengen veel tijd door op Tobago en in Italië, waar zij de contacten onderhoudt. Ook dit loopt stuk (…). In 1974 gaan ze met grote onenigheid uit elkaar. Zijn laatste langdurige relatie van dertien jaar is met Janneke Monshouwer. Hij trouwt echter niet met haar en het eindigt in 1993 met het vertrek van Helman uit haar woning.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«De zienswijze van Albert Helman over taal.» – Lila Gobardhan-Rambocus

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen in De Ware Tijd Literair [2], 17-18 december 2016:
Helman had uitgesproken opvattingen over taal, de Surinaamse taalsituatie en het onderwijs. Dat laat de studie van Michiel van Kempen steeds weer duidelijk zien. Hij beschrijft in zijn tiende hoofdstuk de zienswijze van Helman. (…) Als minister van Onderwijs heeft hij er dan ook voor gezorgd dat in december 1949 de Surinaamse Kweekschool (SKS) werd opgericht en een paar maanden later de Algemene Middelbare School (AMS). (…) In 1956 organiseerde de Surinaamse Mulovereniging een onderwijscongres. Helman hield voor het gehoor een lezing over de talenstudie bij het mulo en stelde onder meer dat de leerlingen de Nederlandse taal zouden moeten beheersen, omdat het een schooltype voor algemene vorming betrof. Daarnaast moesten ze een vreemde taal, Engels, kennen. (…) Mocht het nodig zijn nog een vreemde taal te onderwijzen, dan kwam Spaans daarvoor in aanmerking. Rond 1960 werd Spaans een verplicht vak, wat een verdienste van Helman genoemd kan worden. (…) Over Helman kan nog veel meer geschreven worden. Het is bewonderenswaardig dat Van Kempen deze biografie heeft gepubliceerd. Echt monnikenwerk! Van Kempen laat zien dat de mens Lou Lichtveld inderdaad de wereldburger werd die hij altijd had willen zijn.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Bijzonder knap.» – André Oyen

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal – Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen op Ansiel, 24 december 2016:
“Albert Helman was een man met een contesterende natuur, niet een gemakkelijk meegaand mens, maar een vechter, een tegenspreker. Dat een opstandige, vrijgevochten geest als de zijne met de katholieke kerk hardhandig zou komen te botsen lag in de lijn der verwachting. Hij stapte rond 1930 uit het katholieke tijdschrift ‘De Gemeenschap’, flirtte een tijd met het communisme en kwam in de jaren veertig terecht bij het antireligieuze tijdschrift ‘Apollo’, onder redactie van Johannes Tielrooy.” (…) Albert Helman was een pionier en altijd kritisch, vooral waar het Suriname betreft en zelfs soms weerbarstig. Humor zit er ook in zijn werk en creativiteit. Een voorbeeld hiervan is ‘De Zwarte Cats’, Surinaamse odo’s in het Sranan waarbij hij Nederlandse bewerkingen heeft gemaakt. Op het boekje staat de naam van een schrijfster, een creoolse vrouw, Hella Bentram-Matriotte. Helman gaf zich dus hier uit voor een vrouw! (…) Albert Helman was een Renaissancemens met een altijd levende nieuwsgierigheid naar van alles en nog wat en dat heeft Michiel van Kempen in deze biografie onder de heel toepasselijke titel ‘Rusteloos en overal’ wel bijzonder knap weten weer te geven.
Lees hier en hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«Michiel van Kempen heeft zich uitstekend en ‘uitputtend’ gekweten van zijn taak als biograaf.» – Walter Lotens

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen op Apache, 15 december 2016:
‘Rusteloos en overal’ is een uitgave van In de Knipscheer, een kleine uitgeverij uit Haarlem, waar ook Albert Helman op het einde van zijn leven mee in zee is gegaan. Via dezelfde uitgever ontmoeten biograaf en geportretteerde elkaar ook nog eens op papier. Van Kempen is niet alleen de ‘kamergeleerde’ die zich alleen maar verdiept heeft in stoffige archieven; hij trok ook voortdurend op pad om literaire sporen te kunnen traceren. (…) Ondanks al de eruditie en het jarenlange opzoekwerk is deze biografie geen omgevallen boekenkast geworden. Daarvoor staat de vaardige en tevens hybride pen in van de biograaf die zowel uit een academisch als uit een journalistiek vaatje weet te tappen. (…) Michiel van Kempen heeft zich uitstekend en ‘uitputtend’ gekweten van zijn taak als biograaf om het leven van een bijzondere figuur die bijna een eeuw overspant in woord en beeld te brengen. Kritiekloos? Nee hoor, Van Kempen heeft zeker geen hagiografie geschreven, want op verscheidene plaatsen klinkt zijn kritische stem door (…) om de mens Helman-Lichtveld ook met zijn smalle kanten niet onbelicht te laten.
Lees hier het uitgebreide artikel (15 minuten)
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

«De vele details over de ontvangst van Helmans boeken is de meerwaarde van deze biografie.» – Jerry Dewnarain

Opmaak 1Over ‘Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van Michiel van Kempen in De Ware Tijd Literair [1], 10-11 december 2016:
(…) Een mooi geschreven boek dat de lezer versteld doet staan van Helmans vitaliteit. Zijn lange levensjaren geven een beeld van bijna een eeuw geschiedenis, van koloniale banden tussen Nederland en Suriname, maar ook van allerlei ruzies tussen vrienden en intriges van Helmans gezins- en huwelijksleven. Van Kempen laat behoorlijk wat licht schijnen op een bijzondere man die rusteloos en overal was. De biografie is het fascinerende levensverhaal van de eerste belangrijke schrijver uit de West: Albert Helman. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site