Hugo Pos – De ongewisse tijd

HUGO POS
De ongewisse tijd

Nederland – Suriname Verhalen
184 blz., paperback, € 13,50
ISBN: 90-6265-468-1
Eerste uitgave 1999

De verhalen in Het doosje van Toeti, het opmerkelijk prozadebuut van Hugo Pos (1913) in 1985, spelen alle in de jaren twintig in Suriname en weerspiegelen de jongensjaren van de schrijver. Méér dan in elf boeken die sindsdien volgden is in zijn nieuwste verhalenbundel De ongewisse tijd de plaats van handeling in de Caribische regio en zijn zijn bewoners de leidende personen rond wie de geschiedenissen zich afspelen.

En in de verhalen van Pos is ‘geschiedenis’ dichtbij: ze zijn een spel met fictie en werkelijkheid in ‘de ongewisse tijd’’, waarin de macht van de verbeelding het opneemt tegen de onmacht van het geheugen, waarin een gekleurde herinnering een kleurrijk gevolg kan hebben.

Soms heeft de geschiedenis naam en toenaam. Zo gaat La belle créole over Josephine van Martinique, die vrouw van Napoleon Bonaparte en keizerin van de Fransen werd. Zo verhaalt De tranen van Den Uyl van de dramatische de decembermoorden in Paramaribo. Soms ook is de geschiedenis klein of anoniem en is de aanleiding een reis, of een boek of, zoals in Lucretia, een overlijdensbericht in de krant.

Maar om welk verhaal het ook gaat, steeds is daar die innemende toon die Pos’ light prose zo bijzonder maakt.

Michiel van Kempen – Kijk vreesloos in de spiegel. Albert Helman 1903-1996

MICHIEL VAN KEMPEN
Kijk vreesloos in de spiegel. Albert Helman 1903-1996

Nederlands Essays
Paperback, 128 blz., 12,50
ISBN 90-6265-457-6
Eerste druk 1998
Beperkt leverbaar bij uitgever

Met het verscheiden van Albert Helman (1903-1996) kwam niet alleen een einde aan een schrijverschap dat bijna een volle eeuw omspande, met hem verdween ook een bepaald type persoonlijkheid. Hij heeft altijd een Renaissance-mens willen zijn, zei hij eens in een interview, en een Renaissance-mens was hij. Auteur van een enorme reeks boeken, vertaler, componist, organist, linguïst, politicus, iemand die zich in de Indiaanse culturen verdiepte, maar ook belangstelling had voor wiskunde, filosofie, mensenrechten, geneeskunde. In zes diepgravende essays roept Michiel van Kempen de complexe persoonlijkheid op van de eerste belangrijke schrijver die Suriname voortbracht. De charmeur Helman en de weerbarstige schorpioen. De muzikale literator en Multatuliaans gedrevene. De westerling en de Indiaan. De conflicten passeren de revue en de eerbewijzen, de criticasters en de bewonderaars.
Diepgravende literair-historische verkenningen worden afgewisseld met anekdotes en persoonlijke notities. Zo ontstaat een portret waarin stevige noten gekraakt worden, maar waarin het respect voorde oude meester prevaleert.

Michiel van Kempen (1957) schreef verschillende boeken over Surinaamse literatuur, stelde o.a. de Spiegel van de Surinaamse poëzie samen (1995). Eerder schreef hij verschillende essays over Helman in tijdschriften en in De geest van Waraku (1993) en Woorden op de Westenwind (1994). In 1994 verzorgde hij de Surinaamse poëzie van Albert Helman in Adyosi/Afscheid.

Michiel van Kempen – Plantage Lankmoedigheid

MICHIEL VAN KEMPEN
Plantage Lankmoedigheid

Nederland / Roman
Paperback, 254 blz., € 15,75
ISBN 90-6265-446-0
Eerste druk 1997

De onderwijzeres Indra probeert haar leven op te bouwen los van haar Miss-achtige verschijning, archeoloog Doctor Bernhard offert aan zijn ambities graag zijn principes op, en ook de historicus Arno Spitzers blijkt er een verborgen agenda op na te houden. Zamuel Brabande is de oude nationalist die in zijn verleden blijft wroeten, terwijl de van energie barstende Amalia Bougezpas telkens nieuwe uitdagingen zoekt.

Allen zoeken hun weg in een jonge staat onder de tropenzon, maar hun levens scheren langs elkaar heen zonder elkaar werkelijk te raken. Zij hebben maar één ding met elkaar gemeen: ze leven in de schaduw van de mythische Schildpad en de groene Legerleider en proberen zich met wisselend succes te wapenen tegen het verval en de verwarring. Zo maken zij deel uit van een maatschappij die wanhopig naar samenhang zoekt. De roman gaat dan ook en vooral over de dilemma’s van de dekoloniserende samenleving, over vooruitgang en stilstand, idealisme en corruptie.
Plantage Lankmoedigheid is het meeslepende en caleidoscopische verhaal van een aantal levens tegen het decor van het Suriname van de jaren tachtig.

Michiel van Kempen (1957) verbleef een vijftal jaren in Suriname en woont tegenwoordig in België. Hij schreef verschillende boeken over Surinaamse literatuur, o.m. De geest van Waraku (1993) en Woorden op de westenwind (1994), en stelde bloemlezingen samen als Hoor die tori (1990) en de Spiegel van de Surinaamse poëzie (1995). Plantage Lankmoedigheid is zijn romandebuut.

De pers over Plantage Lankmoedigheid
Ik las het boek gefascineerd. Het is namelijk ook een sleutelroman. Het verhaal vindt zijn climax in de moord op Arno Spitzers. Pas in het relaas van diens laatste uur komt de titel naar voren: zijn moordenaars dwingen hem tot een uitvoerige boedelbeschrijving van de voormalige plantage Lankmoedigheid. – John Jansen van Galen in Het Parool

Plantage Lankmoedigheid geeft een beeld van de jaren tachtig in Suriname, zoals Van Kempen ze heeft beleefd. De portretten van de figuren zijn levendig en de constructie doortimmerd, want ze geeft samenhang waar die in werkelijkheid ontbreekt. – Jos de Roo in Trouw

Een onthutsende kijk op Surinames menselijke samenleving. Plantage Lankmoedigheid is goed geschreven, met vaart verteld, met de ironie als voertuig. – Wim Rutgers in Amigoe

Hugo Pos – Voorbij Confucius. Verhalen

HUGO POS
Voorbij Confucius

Nederland, Verhalen
paperback, 196 blz., € 15,75
ISBN: 90-6265-433-9
Eerste uitgave 1996

In Voorbij Confucius worden – en niet alleen in het gelijknamige titelverhaal – zekerheden aan het wankelen gebracht zowel door de macht van de verbeelding, eigen aan elke echte schrijver, als door de onmacht van het geheugen, een kenmerk in het hele werk van Pos. ‘Achter de ik gaat,’ verklaart Hugo Pos in het verhaal Net als Pirandello, ‘een niet te noemen personage schuil, dat ik maar al te goed gekend heb.’ Die ik is in de eerste verhalen slechts personage in een verhaal, vervolgens personage en schrijver tegelijk en in de laatste, steeds persoonlijke verhalen uiteindelijk enkel nog schrijver. In deze 13 nieuwe verhalen toont Hugo Pos zijn meesterschap meer dan ooit; telkens weet hij de lezer te betrekken in een ingenieus spel met fictie en werkelijkheid. In veel verhalen is er die bijzondere suspense omdat de verteller als oud-rechter zich geplaatst ziet in situaties, waarin men van hem verwacht dat hij niet alleen wikt en weegt, maar ook beschikt…

Hugo Pos (1913) is een nog jonge schrijver: hij debuteerde in 1985 met Het doosje van Toeti. In 1996 ontving hij voor zijn negende boek, de autobiografie In Triplo, de E. du Perronprijs 1995: ‘een autobiografie van literair niveau’ (De Beste Boeken van 1995, Vrij Nederland), ‘een monument dat tot de beste boeken van 1995 gerekend kan worden’ (Nieuwe Revu). Vooral de verhalen die men zijn ‘Rechter Pos-verhalen’ is gaan noemen winnen bij een toenemend aantal lezers snel aan populariteit.

Hugo Pos – In Triplo. Autobiografie

HUGO POS
In Triplo

Nederland, Autobiografie
Gebonden met stofomslag 256 blz., € 22,00
ISBN: 90-6265-423-1
Eerste uitgave 1995

Hugo Pos (Paramaribo, 1913) debuteerde pas op 71-jarige leeftijd als schrijver met de verhalenbundel Het doosje van Toeti, sindsdien gevolgd door nog zeven bundels verhalen en kwatrijnen. Veel van zijn literair werk vindt zijn oorsprong in het kleurrijke leven dat hij leidde.

In zijn autobiografie In Triplo beschrijft Hugo Pos dit leven en de drie verschillende facetten van zijn persoon: Surinamer, Nederlander, jood – die soms uit elkaar liepen maar tenslotte een eenheid vormden. Pos komt op 14-jarige leeftijd naar Nederland, studeert rechten in Leiden en Parijs in een tijd (de Spaanse Burgeroorlog en de opkomst van Hitler) die de groei van zijn persoonlijkheid bepaalt.

Na de capitulatie in Nederland ontvlucht hij via Rusland en Japan naar Engeland. Hij krijgt een officiersopleiding, wordt in Australië ingedeeld bij de Netherlands Indies Civil Affairs en in 1944 naar Nieuw Guinea gezonden. Als Japan capituleert is hij bij de eerste troepen die met kolonel Spoor in Batavia/Jakarta aankomen en maakt aldaar het begin van de revolutie mee. Hij krijgt de opdracht om in Portugees Timor onderzoek te doen naar Japanse oorlogsmidsaden en wordt t.b.v. het Internationaal Tribunaal in Tokio benoemd tot Prosecutor Minor War Crimes.

Vanaf 1950 werkt hij in Suriname als rechter en als procureur-generaal. Op zijn vijftigste keert hij met zijn gezin terug naar Nederland, wordt eerst rechter in Amsterdam in de Provo-tijd en dan raadsheer in Den haag. Na zijn pensionering wordt hij literair recensent van Het Parool en Trouw en sinds 1985 wijdt hij zich in toenemende mate aan zijn schrijversschap.

In Triplo boekstaaft niet alleen deze opmerkelijke en avontuurlijk levensloop, maar vooral de innerlijke problemen die daarmee gepaard gaan: zijn houding ten aanzien van de onafhankelijkheid van Indonesië, nadat hij eerder doodstraffen wegens collaboratie had geëist, zijn opvattingen over de berechting van oorlogsmisdadigers in Japan, de opkomst van het nationalisme in Suriname, de verboren plekken van het rechterschap, de achtergrond van zijn verhalen en de boeken die hem hebben beïnvloed.

Albert Helman – Zomaar wat kinderen

ALBERT HELMAN
Zomaar wat kinderen

Suriname, Roman
Paperback, 92 blz. € 12,50
ISBN 90-6265-422-3
Eerste druk 1995
Nog beperkt leverbaar bij uitgever

Met tegenzin bij zijn komst in Nederland, maar door zijn ouders gedwongen bezoekt de twaalfjarige jongen Richenel een bont bevolkte school in de Randstad. Daar deze uitstekend geleid wordt reageren Richenel en zijn schoolkameraadjes veeleer met humor dan met verdriet of ergernis op de vele uitingen van vooringenomenheid en racisme waaraan zij zijn blootgesteld.
Toch blijkt uit wat Richenel van zijn belevenissen thuis vertelt en zo luchtig, vol zelfvertrouwen van zich afzet, dat deze voorvallen hem wel degelijk pijn doen, net als zijn ouders en de volwassen allochtonen om hem heen. Komt dit doordat zij allen onbewust zich in hun land van herkomst zelf evenzeer aan discriminatie schuldig maakten?
Tragisch wordt dit alles pas wanneer een aardige jongen als Richenel door de illegaliteit van zijn ouders ervaart dat ‘de wetten’ op nog onbarmhartiger wijze dan de racistische mensen ‘discrimineren’ en hij gedwongen is niet alleen de school, maar het hele land te verlaten.

Albert Helman koos voor de behandeling van dit hachelijke gegeven de vorm van een eenvoudige, bijna kinderlijke vertelling in simpele bewoordingen, om deze ‘gevoelige’ materie niet alleen voor de volwassen lezers, maar zelfs voor de jongere boeiend en begrijpelijk te doen zijn.

Albert Helman schreef Zomaar wat kinderen om naar eigen zeggen ‘de cyclus van een lang leven te sluiten’ door daarin het thema ‘onderwijs’ centraal te stellen en te actualiseren. Helman begon zijn loopbaan zowel in Suriname als in Nederland als onderwijzer en was later in Suriname o.a. minister van Onderwijs.

Albert Helman – Kroniek van Eldorado. II. Gefolterden zonder verweer

ALBERT HELMAN
Kroniek van Eldorado
II Gefolterden zonder verweer

Suriname, Kroniek
Globe Pocket, 440 blz. € 9,50
ISBN 90-6265-733-8
Eerste druk als Globe Pocket 1995
Nog beperkt leverbaar bij uitgever

«Dit meesterwerk van de romancier is een historisch werk geworden.» – Trouw

Gefolterden zonder verweer (boek II van de in 1995 geactualiseerde Kroniek van Eldorado) brengt de turbulente geschiedenis van de Guyana’s, waaronder Suriname, vanaf 1900 tot medio 1995 ongemeen boeiend in kaart.

Hoe veelomvattend de gebeurtenissen van de twintigste eeuw ook in dat gebied zijn, Helman’s samenhangende presentatie ervan maakt duidelijk dat de gevolgen, van wat eeuwen geleden begon met de jacht op het goud dat de semi-legendarische El Dorado zou bezitten, tot op de dag van vandaag zichtbaar en nog geenszins uitgewerkt zijn.

Met deze herziene en tot medio 1995 aangevulde tweedelige uitgave (Boek I, tot 1900: Folteraars over en weer is Albert Helman’s veelgezochte opus magnum De foltering van Eldorado voor een breed publiek beschikbaar gemaakt.

«Dit is een van de zeldzame boeken die meer geven dan de flap belooft.» – Het Parool

Albert Helman – Kroniek van Eldorado. I. Folteraars over en weer

ALBERT HELMAN
Kroniek van Eldorado
I Folteraars over en weer

Suriname, Kroniek
Globe Pocket, 568 blz. € 9,50
ISBN 90-6265-732-X
Eerste druk als Globe Pocket 1995
Uitverkocht

«Een verhelderende en stichtende donderpreek.» – Aad Nuis

Folteraars over en weer (boek I van de in 1995 geactualiseerde Kroniek van Eldorado) geeft de Indiaanse visie weer op de schokkende gebeurtenissen die zich tot 1900 afspeelden in Groot-Guyana, een onafzienbaar gebied tussen de Atlantische Oceaan, de Amazone en de Orinoco-rivier, ooit opgedeeld in zeven, later vijf Guyana’s. Hiervan zijn drie ex-kolonies waaronder Suriname nog vaak ‘in het nieuws’.
Vanuit het gezichtspunt van de oorspronkelijke bewoners, de Arawak en de Carib, vertelt deze kroniek meeslepend en toch zakelijk, hoe zij met de trawanten van Columbus, onderweg naar het goud van Eldorado, de eerste van een lange rij folteraars ontmoetten. De ‘Indianen’ echter wisten op hun beurt de indringers te folteren door met velerlei middelen hun onlesbare gouddorst aan te wakkeren en … te frustreren.

Met deze herziene en tot 1995 aangevulde tweedelige uitgave (Boek II: Gefolterden zonder verweer) is Albert Helman’s veelgezochte opus magnum De foltering van Eldorado voor een breed publiek beschikbaar gemaakt.

«Een goed, helder en overzichtelijke boek met letterlijk een ‘eldorado’ aan kennis. De schrijver schittert als hij de Indianen beschrijft. Groots en boeiend.» – De Volkskrant

«Een adembenemend werk, vol geschiedenissen die geen romanschrijver had kunnen verzinnen. Maar Helman beschrijft ze zo meeslepend dat dit meesterwerk van de romancier een historisch werk is geworden.» – Trouw

Albert Helman – De G.G. van Tellus

ALBERT HELMAN
De G.G. van Tellus

Suriname, Nederland, Roman
Gebonden met stofomslag, 331 blz. 20,–
ISBN 90-6265-400-2
Eerste druk 1994
Nog beperkt leverbaar bij uitgever

De G.G. van Tellus speelt zich deels af in de alledaagse realiteit en deels in een ‘tussenwereld’, een psychische en soms metafysische werkelijkheid. De G.G. en zijn rechercheteam, de Speciale Brigade, houden al sinds mensenheugenis het reilen en zeilen op aarde in de gaten. Doordat zij over zeer bijzondere eigenschappen beschikken gaan ze niet alleen de gangen van de mensen a, maar zijn ze ook in staat om hun zieleroerselen en geheimste gedachten te achterhalen.

Het verhaal begint als op straat een vrouw wordt geslagen. Een schrijver aanschouwt het tafereel en maakt het tot onderwerp van een roman. De lezer volgt de weg die dit boek aflegt, van schrijver naar uitgever, van zetter naar corrector, van vertaler naar boekhandelaar en tenslotte naar de verschillende lezers. Iedereen vormt zich een mening over de beschreven ruzie, al naar gelang zijn of haar achtergrond en maatschappelijke positie. Dit alles vindt plaats onder de oplettende en keurende blikken van de G.G. van Tellus. Ontstemd over de misstanden op aarde en de hardleersheid van de mensen roept de ‘hemelse detective’ alle betrokkenen bij zich, op een van de Waddeneilanden. Hij wijst hen op hun fouten, en draagt eenieder op het zijne of hare daarvan te leren en zich in te zetten voor een betere wereld.

Wie is de G.G. van Tellus? Waaraan ontleent hij zijn macht? Is hij de Gouverneur-Generaal, de Grote Grappenmaker, het Grond-Geweten, of hij wellicht de Goede God? ‘Misschien ben ik wel de Grote Geheimzinnige,’ tart hij zijn toehoorders, ‘ maar het is voldoende mij aan te duiden met de naam van Grijze Gerrit.’

In De G.G. van Tellus laat Albert Helman zijn maatschappelijke betrokkenheid en fenomenale vertelvermogen samenkomen in een verhaal dat even meeslepend als diepzinnig is. Deze roman mag met recht de kroon op zijn oeuvre worden genoemd.

Albert Helman werd op 7 november 1903 in Paramaribo geboren. De schrijver, musicus, journalist, taalkundige en diplomaat speelt een belangrijke rol in de Nederlandse literatuur. Helmans oeuvre omvat tientallen romans, verhalen- en dichtbundels, toneelstukken, biografieën, essays, kritieken en wetenschappelijke studies.
In 1931 vertok Helman naar Spanje, waar hij tijdens de Spaanse Burgeroorlog correspondent was voor de NRC en De Groene Amsterdammer. toen de fascisten de macht overnamen week hij uit naar Mexico. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef Helman in Nederland, waar hij lid was van de Grote Raad der Illegaliteit en het Kunstenaarsverzet. Na de bevrijding keerde hij terug naar Suriname, waar hij ondermeer werkzaam was als minister van Onderwijs.
In 1962 ontving Helman als eerste Surinamer het eredoctoraat in de letteren van de Universiteit van Amsterdam, voor zijn werk op het gebied van de linguïstiek.
De bekendste van de circa tachtig boeken van de grand old man van de Nederlandse literatuur zijn Mijn aap schreit (1928), De stille plantage (1931), De laaiende stilte (1952), Mijn aap lacht (1955), De foltering van Eldorado (1983), Hoofden van Oayapok (1984 en Peis noch vree (1993). Voor De laaiende stilte kreeg Helman de Vijverbergprijs.

«Roman over macht en onmacht van de literator. Helman beschikt over een superieur verteltalent.» – NRC Handelsblad

Albert Helman- Peis noch vree. Verhalen

ALBERT HELMAN
Peis noch vree.
Elf rare verhalen
.
Suriname, Verhalen
Paperback, 185 blz. € 14,50
ISBN 90-6265-390-1
Eerste druk 1993
Nog beperkt leverbaar bij uitgever

Bijna een hele eeuw weerspiegelt zich in het rijke oeuvre van de nog altijd productieve grand old man van de Nederlandse literatuur, Albert Helman (1903).
In zijn leven en in zijn oeuvre, blijken de grote oorlogen een centrale rol te hebben gespeeld.
De in Peis noch vree bijeengebrachte verhalen houden, direct of indirect, verband met de oorlog – extreme omstandigheden waarin mensen het kwetsbaarst zijn en deugden en ondeugden onontkoombaar en onomkeerbaar aan het licht treden.

Deze ‘elf rare verhalen’ – sprookjes, fabels, allegorische vertellingen die geen van alle eerder in boekvorm verschenen – zijn voor een deel van recente datum en deels van kort voor, tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog. Door hun levenswijsheid zijn zij niet alleen van blijvende waarde, maar blijken zij soms zelfs verrassend actueel te zijn.

De pers over Peis noch vree
«Wie veel reist en de plaatsen vermijdt waar men op elkaars tenen staat, kan zoveel schoons en buitenissig ervaren dat hij voor zwartgalligheid gespaard blijft (…) Zo beschrijft Helman ontroerd én ontspannen zijn huidige houding: nog altijd bezorgd, maar nooit van hoop beroofd.» – De Volkskrant

«In deze verhalen gaat het telkens om mensen, van wie de hoop op toekomst, de kwetsbaarheid van hun streven, maar ook deugd en ondeugd, in extreme situaties aan het licht komen. Zonder te moraliseren, wel vol levenswijsheid, kunnen deze verhalen als spiegel fungeren, de lezer tot herkenning leidend. Dat alles in trefzekere, soepele taal.» – Nederlandse Bibliotheekdienst