Over ‘Het onbesproken beeld’ van Helen Knopper op Tzum, 24 december 2019:
‘Het onbesproken beeld’ van Helen Knopper (…) behoort tot de 10 mooiste boeken die ik dit jaar gelezen heb. Dat komt vooral door de toon die sterk ingekleurd wordt door humoristische terzijdes die Engels aandoen. De aanleiding tot dit autobiografische werk is de tijd die Helen Knopper (1934) doorbracht in het ziekenhuis. Daar verblijft ze een tijdje op de intensive care na een operatie aan een gescheurde aorta. Dat er dan nog twee andere operaties volgen weet ze nog niet. Met een laconieke geest ondergaat ze de ontberingen van een bedlegerige: de andere patiënten, het plassen op een po, de machinerie van een ziekenhuis. (…) De lange dagen in het ziekenhuis en tot de tijd daarna (waarbij haar mobiliteit ernstig is afgenomen) vult ze met herinneringen. Voor een groot deel gaan die over haar huisdieren en kat Dora en de hond Cosmo in het bijzonder. Hoe ze de hond na enige twijfel (haar vorige hond was net overleden) toch meeneemt naar huis tot aan de dood van het dier. Dat lijkt wat triviaal te zijn, maar bij Knopper ligt er een groter thema onder. Dat wordt duidelijk als ze ook het verhaal van haar vader vertelt die in de Tweede Wereldoorlog opgepakt en weggevoerd is. Daarover schreef Knopper eerder al de roman ‘Een onfatsoenlijk afscheid’. Het grotere thema gaat volgens mij over de moeilijkheid om je aan een ander – mens of dier – te hechten. Door je te hechten incorporeer je al het mogelijke verdriet in je leven dat je ooit afscheid van die ander moet nemen. De fragmentarische opbouw van ‘Het onbesproken beeld’ werkt uitstekend – van het heden schiet je naar het verleden, van angstdromen naar afgeronde herinneringen naar de sleur van een ziekenhuisdag – en daardoor ontmoet je tussen de regel een echt mens die aan het eind weer naar huis mag. ‘Ontsnapt aan iets wat niet vatbaar is voor herhaling.’ Een aanrader.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het onbesproken beeld’
Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer
Tag: tweede wereldoorlog
‘Wat weegt missen’: exit Chawwa Wijnberg
Foto Lex de Meester
Zaterdagavond 21 december 2019 is beeldend kunstenaar en dichter Chawwa Wijnberg in haar woonplaats Middelburg gestorven. Ze werd 77 jaar. ‘Exit Chawwa’ stond er in de onderwerpregel van de e-mail die Chawwa Wijnberg mij en Anja, ruim een jaar geleden, op 18 november 2018 stuurde. Een bericht van een aangekondigde dood: ‘Ik ben heel moe. Als het alleen die nieren zijn houden ze het nog een jaartje vol, dan ga ik rustig slapen en word niet meer wakker. Dat vind ik prima.’ Moe word je als je een leven lang het leed van de wereld moet torsen. Chawwa Wijnberg was een onderduikkind, geboren op 6 juli 1942. Haar vader zat in het verzet en werd in de oorlog gefusilleerd. Het verdriet zou levenslang zijn, voelbaar blijven en een terugkerend thema worden in haar acht poëziebundels die zij van 1989 tot en met 2019 het licht deed zien. En dichter wás ze. Op die 18de november 2018 stuurde ze dit gedicht mee.
november 2018
Kon ik je maar
meer dan een echo
achter laten
mijn warme armen
en mijn stem
zo vrees ik het verdriet
als ik je heb verlaten
ik wil
in alles kruipen
om je nog lief te hebben
lief mijn lief
kijk ik zit
in alle vogels
die je over vliegen
in de wolken
in de wind
in alles wat je vingers
raken – het brood
het ontbijtbord
in de yoghurt die je drinkt
maar met mijn tranen
kan ik je niet troosten
wat weegt missen
o god mijn schat
ik weet het niet
Lieve Chawwa, dank voor het moois dat je achterlaat, rust in vrede.
franc knipscheer
Meer over Chawwa Wijnberg bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Boeiend voor ieder die meer wil weten over de geschiedenis van Nederlands-Indië en de gezinnen die de oorlog meemaakten.» – Els Willems
Over ‘Het geheime wapen. Hoe de liefde standhoudt in een gestoorde wereld’ van Janny de Heer voor NBD / Biblion, 28 november 2019:
Het relaas van een Surinaams-Nederlands gezin in de oorlogsjaren in Nederlands-Indië. De naïeve Cas, uit een welgestelde Surinaamse familie, vertrekt in de dertiger jaren van de twintigste eeuw naar Nederland om militair te worden. Tot zijn teleurstelling wil de KNMA hem niet aannemen. In plaats daarvan wordt hij als KNIL soldaat uitgezonden naar Indië, wat hem beter past vanwege het klimaat. Hij trouwt met de Limburgse Elvira die hem acht kinderen schenkt. Zij heeft het moeilijk in de tropen. Als ze eenmaal gewend is, breekt de oorlog uit. Beide echtelieden belandden in een Jappenkamp. Cas werkt als dwangarbeider aan de Pakan Baroe spoorweg, Elvira zit met haar kinderen in een vrouwenkamp. De ellende van vernederingen en geweld wordt invoelend beschreven. (…) Boeiend voor ieder die meer wil weten over de geschiedenis van Nederlands-Indië en de gezinnen die de oorlog meemaakten. (…) Bevat literatuurlijst, woordenlijst, bronnen, lijst van musea en woord van dank.
Lees hier de recensie
Meer over Janny de Heer bij Uitgeverij In de Knipscheer
Helderse presentatie door Janny de Heer van ‘Het geheime wapen’, haar zesde roman.
Janny de Heer presenteert haar nieuwste roman ‘Het geheime wapen’ op donderdag 3 oktober in Bibliotheek Den Helder School 7:
‘Het geheime wapen’, het zesde boek van Janny de Heer, is veel meer dan een familieroman. In het levensverhaal van Cas en Elvira kronkelt het Nederlands koloniale verleden. Tot aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog waren Nederland, Nederlands Indië en Suriname zo met elkaar verweven dat het heel gewoon was om wekenlang te varen op oceaanstomers om familie te bezoeken of om zolang onderweg te zijn naar een (over) plaatsing. Voor velen een tijd van onbekommerde voorspoed, onbezorgdheid maar uiteindelijk vormen oorlog en armoede het fatum van de generaties geboren tijdens de beginjaren van de vorige eeuw. U bent van harte welkom op deze presentatie. Aanvang 14.00 uur. Locatie: Keizersgracht 94, 1781 BB, Den Helder. Toegang gratis, maar vooraf aanmelden verplicht.
Meer over ‘Het geheime wapen’
Meer over Janny de Heer bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Geslaagde roman over een man die niet kan ontkomen aan een belastende jeugd.» – Theo Jordaan
Over ‘Bang voor de liefde’ van Niek Bremen op Alles over boeken en schrijvers, 31 juli 2019:
(…) In ‘Bang voor de liefde’ vertelt schrijver Andreas Hechtel het verhaal van zijn getormenteerde jeugd en de wens om aan de gevolgen ervan te ontvluchten. Opgegroeid in een Duits gezin met nazisympathieën direct na de oorlog in Amsterdam heeft Andreas zich nooit thuis en gewenst gevoeld. Zijn ouders en hun Duitse vrienden laten zich menigmaal laatdunkend uit over hem en zijn opvoeding kenmerkt zich door een hoge mate van liefdeloosheid. (…) De identiteitscrisis waarin Andreas zich al bijna zijn gehele leven bevindt, verdiept zich nog verder. Om met zichzelf in het reine te komen besluit hij zijn levensverhaal in een roman te verwerken. (…) Niek Bremen heeft een geslaagde roman geschreven over een man die niet kan ontkomen aan een belastend verleden. Tot zijn haarvaten ervaart hij het gebrek aan liefde tijdens zijn opvoeding. (…) Bremen overtuigt in de wijze waarop hij de ervaringen van de man tot leven weet te brengen. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Bang voor de liefde’
Meer over Niek Bremen bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Bremen schrijft in een frisse stijl met lichte ironie in zijn veelbelovende debuutroman.» – Marjo van Turnhout
Over ‘Bang voor de liefde’ van Niek Bremen op Leestafel, 29 juli 2019
(…) Andreas van Hechtel, de zevenenveertigjarige ik-verteller van dit boek, is naar Texel gegaan om op advies van een psychiater op papier te zetten wat hem dwars zit. ‘Vertrouw de narigheid aan papier toe en steek het in de fik.’ zei die. (…) Andreas groeide op als zoon van een Duits echtpaar. Dat dacht hij tenminste. Bij hen opgroeien deed hij wel, maar hun zoon was hij niet, ontdekte hij toen zijn ouders overleden waren. Zijn vader was een sadist, en zijn moeder, die als een huisslaaf behandeld werd door haar man, reageerde zich af op de jongen. (…) Andreas wil weten wie hij is, nadat hij de ontdekking heeft gedaan dat zijn jeugd een leugen was. Iemand die niet goed met zijn ouders overweg kan, wil graag denken dat hij een koekoekskind is. Als blijkt dat Andreas dat ook echt is, staat hij voor de keuze: de schier onmogelijke zoektocht naar wat zijn echte wortels dan zijn, of zich erbij neerleggen, accepteren dat hij ‘gewoon’ Andreas is, gevormd door zijn jeugd. (…) Wat misschien beter werkt dan het opschrijven van zijn herinneringen, is het leven dat hem op Texel wacht. (…) En hij schrijft het allemaal op. Het is wat wij lezen. Absoluut geen zware kost, Bremen schrijft in een frisse stijl met lichte ironie. Er is een afwisseling van heden en verleden, flashbacks en het enigszins bizarre leven op Texel door elkaar, met humor op zijn tijd en een vraag voor wie dat wil. Want wie zijn wij nu eigenlijk? (…) ‘Bang voor de liefde’ is zijn veelbelovende debuutroman. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Bang voor de liefde’
Meer over Niek Bremen bij Uitgeverij In de Knipscheer
«De auteur verwoordt ook heel knap hoe een schrijfproces iemands leven helemaal op zijn kop kan zetten.» – André Oyen
Over ‘Bang voor de liefde’ van Niek Bremen op Lezers tippen lezers, 13 juni 2019:
De Tweede Wereldoorlogtrauma’s spelen ook in de Nederlandstalige literatuur regelmatig op. Het zijn onverwerkte herinneringen die zowel in non-fictie als in fictie opduiken. Ook in ‘Bang voor de liefde’ dat het verhaal vertelt van Andreas von Hechtel, die opgroeit in een Duits gezin in Amsterdam, na de Tweede Wereldoorlog zitten heel wat pijnlijke naweeën van het nazisme en de Tweede Wereldoorlog verweven. Zijn ouders hebben hem tot zijn groot onbegrip altijd als een stuk vuil behandeld. Door zijn traumatische jeugd is hij niet in staat gevoelens van liefde te ontwikkelen. Zijn besef van de eigen kwetsbaarheid maakt hem zwijgzaam en wantrouwend. Alleen met Maurits, zijn enige vriend, onderhoudt hij contact en durft hij echt praten. De plotse dood van zijn moeder, die het nog een beetje voor hem opnam, verandert zijn leven volkomen. Die avond wordt Andreas iets opzienbarends onthuld over zijn verleden en zijn achtergrond; maar een reconstructie is nog niet mogelijk, er zijn te veel hiaten. Later, op het sterfbed van zijn vader, krijgt hij uiteindelijk een brief, die een nieuw licht werpt op zijn bestaan, en veel verklaart, zoals onder andere de haat van zijn vader, maar dat hem ook met afschuw vervult. De ontdekking van zijn ware identiteit en de moeizame verhouding met zijn ouders lopen als een rode draad door het leven van Andreas. Hij besluit op Texel zijn herinneringen op papier te zetten en in een roman te verwerken. Op dat eiland maakt hij kennis met bijzondere mensen waar hij een goede band mee krijgt. Als Maurits bij hen komt logeren, neemt zijn leven een totale en absurde wending. Alle abstracte gesprekken krijgen concrete contouren, alle stukjes van de puzzel vallen in mekaar. ‘Bang voor de liefde’ is een heel intelligent boek dat heel duidelijk aantoont hoe de trauma’s die het nazisme veroorzaakt nog altijd voortwoekeren. De auteur verwoordt ook heel knap hoe een schrijfproces iemands leven helemaal op zijn kop kan zetten. Een debuut dat beklijft!
Lees hier de recensie
Meer over ‘Bang voor de liefde’
Meer over Niek Bremen bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Fenomenaal: een onversneden meesterwerk» – Holly Moors
Over ‘Bitterdagen’ van Peter Lenssen op Moors Magzine, 27 mei 2019:
Peter Lenssen is een Limburgse schrijver die een kwart eeuw geleden debuteerde met de indrukwekkende roman over de mijnen ‘Toplöss’, die onlangs opnieuw in een herschreven versie is uitgegeven als ‘Mijnverdriet’. Dat er een nieuwe Limburgse roman van hem was verschenen, ‘Bitterdagen’, is vrijwel onopgemerkt gebleven, en dat terwijl we hier met een onversneden meesterwerk te maken hebben, een boek dat ik gerust met werk van Louis Paul Boon zou durven vergelijken. Boon’s motto ‘we moeten de mensen een geweten schoppen’ lijkt ook door Lenssen te worden opgepakt, want zijn hoofdpersoon, de woedende, mensenhatende Sjef Sonnenschein, spuugt op alle onrecht dat hij tegenkomt. ‘Bitterdagen’ wordt verteld door Sjef Sonneschein, een woedende, mensenhatende oude man die via flash-backs zijn levensverhaal vertelt, waarin de Tweede Wereldoorlog, de mijnen, het kolonialisme en het corrupte Limburg steeds overheersend aanwezig zijn. Het is een aangrijpend boek, dat ik alleen met stukjes en beetjes kon lezen. Lees bijvoorbeeld zelf eerst maar eens het fragment dat ik hier laat zien, dat begint op pagina 20 en dat net iets meer dan een hele bladzijde in beslag neemt. Het verhaal dat daarin verteld wordt greep me al zo aan dat ik het boek eerst een paar dagen weg heb moeten leggen voor ik weer verder kon lezen.
Hier en hier meer over ‘Bitterdagen’ op Moors Magazine
Meer over ‘Bitterdagen’
Meer over Peter Lenssen op deze site
«Onthutsend verhaal over een traumatisch na-oorlogsverleden.»
Over ‘Bang voor de liefde’ van Niek Bremen op Paperback Radio, 22 mei 2019:
‘Bang voor de liefde’ is het debuut van Niek Bremen als romanschrijver. Eerder verschenen de nodige verhalen in literaire tijdschriften als Extaze. ‘Bang voor de liefde’ vertelt het verhaal van Andreas Hechtel, een jongen die na de oorlog opgroeit in een Duits gezin te Amsterdam. Hij is duidelijk getraumatiseerd en heeft hierdoor zijn verdere leven problemen met iedere vorm van liefde. De dood van zijn moeder onthult veel over het heden en het verleden. Pas wanneer ook zijn vader sterft, komt middels een brief, de waarheid op tafel. Het ontregelt hem dermate dat slechts het noteren van die kennis en de emoties die het oproept hem tot rust kunnen brengen. Hechtel verlaat Limburg en verhuist naar Texel om er een roman over te schrijven. Maar ook daar ligt het verleden bij iedereen op de loer. Peter de Rijk ging op 24 april 2019 dieper in op de oorsprong van dit onthutsende verhaal in een live-interview met de auteur voor Paperback Radio in Boekhandel Scheltema Amsterdam.
Luister hier naar de uitzending van 24 april 2019
Meer over ‘Bang voor de liefde’
Meer over Niek Bremen bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Die zoektocht naar zijn vader loopt duidelijk als een rode draad door zijn leven.» – Harriët Salm
Over verzetsman Rudi Jansz in Trouw, 3 mei 2019:
(…) Rudi Jansz was een held, zegt historicus Herman Keppy. En hij is zeker niet de enige Indische jongen die zich tegen de Duitsers verzette. “Hij is, zoals velen onder die Indische groep, nooit gedecoreerd of anderszins bedankt voor zijn strijd voor de bevrijding van Nederland. Dat is onterecht.” (…) Als de Duitsers Nederland invallen in mei 1940 vecht [Rudi Jansz, de vader van Ernst Jansz] tot de capitulatie mee in het Nederlandse leger. Hij trouwt na terugkeer met de Hollandse Jopie Becht, afkomstig uit een communistisch milieu. Via haar familie raakt hij betrokken bij het verzet. Persoonsbewijzen vervalsen, illegale kranten drukken en verspreiden, en vanaf 1943 ook Joden helpen onderduiken. Hij vormt samen met zijn vriend Tutti Webb in 1944 een eigen verzetsgroep met alleen Indische jongens. Ze werken onder andere samen met Indonesische studenten. Dat zijn jongens, met twee Indonesische ouders, die al voor de oorlog tot een politieke groepering behoren die voor de onafhankelijkheid van Indonesië strijdt. Ook deze studenten zijn zeer actief in het verzet tegen de Duitsers. (…) Het verzetswerk stopt op die augustusdag in 1944 voor Rudi, als hij wordt gearresteerd. Dit heeft grote gevolgen. Zijn vriend Tutti wil vervolgens Jansz uit de gevangenis op de Weteringschans bevrijden. Als een soort proef besluit hij met wederom een voornamelijk Indische groep verzetsmensen eerst in Den Haag een distributiekantoor te overvallen. “Een vingeroefening voor het grote werk”, zegt Ernst Jansz. Ook zijn moeder Jopie is bij die overval. (…) De actie loopt uiteindelijk mis, Tutti wordt gearresteerd en in september 1944 in Vught gefusilleerd. Jopie zit vijf weken in de beruchte gevangenis in Scheveningen, het Oranjehotel. Zij komt daarna vrij. Jansz wordt in januari 1945 naar Kamp Amersfoort overgebracht. Daar blijft hij tot de bevrijding. De gebeurtenissen hebben hun weerslag op zijn leven na de oorlog én op dat van zijn zoon, geboren in 1948. Vader Rudi overlijdt aan kanker als Ernst 17 jaar oud is. (…)
Lees hier of hier het artikel ‘Het was de wens van verzetsman Rudi Jansz: eerst Nederland vrij, daarna Indonesië’ van Harriët Salm in Trouw
Ernst Jansz verhaalde over het verzet van zijn ouders in de Tweede Wereldoorlog in zijn romans ‘De Overkant’, ‘Molenbeekstraat’ en ‘De Neerkant’.