Aly Freije / Annemarie van Buuren – De donkere kamer. Poëzie en fotografie

VoorplatDonkereKamer-75Aly Freije
De donkere kamer
gedichten
fotografie Annemarie van Buuren
foto omslag Annemarie van Buuren
gebrocheerd in omslag met flappen,
48 blz., geïllustreerd met 14 zwartwit foto’s,
€ 16,50
ISBN 978-94-93214-11-8
eerste druk september 2023

In de zomer van 2021 werkten dichter Aly Freije en fotograaf Annemarie van Buuren samen tijdens het jaarlijks terugkerende kunstproject Monnikenwerk, kunst in de kerk. Zes weken lang reageerden ze, ieder vanuit een andere middeleeuwse kerk in het noorden van Groningen, op elkaars experimenten. Ze onderzochten de beelden en associaties die bovenkwamen en probeerden daar een gezamenlijke vorm voor te vinden.

De donkere kamer is een voortzetting van deze samenwerking. In deze bundel is een belangrijke rol weggelegd voor het besef van de eindigheid en een sterke verbondenheid met de omringende natuur, met de elementen, de planten en dieren en de gevaren die overal dreigen op planeet Aarde. Dichter en fotograaf dwalen door aangetaste landschappen, stuiten op sporen, zijn op zoek naar een zeker evenwicht. Ze moeten beiden ‘de donkere kamer in’ om de betekenissen aan het licht te brengen, ieder in hun eigen genre. Een dichter kan wellicht het onzichtbare bovenhalen en de fotograaf het onzegbare laten zien.

In de interactie tussen beeld en taal ontstaan in tussenruimtes nieuwe gedichten en foto’s die samen een mozaïek vormen. Engelen veranderen in gevleugelden, die tijdens hun reis boodschappen beginnen over te seinen. Wanhoop maar ook verwondering en verlangen gaan hand en hand.

Annemarie van Buuren (1961) zoekt in haar werk graag de grenzen van fotografie op. Van klassieke fotografie met moderne camera’s tot avonturen met oude camera’s, van fotograferen met een conservenblikje tot het ombouwen van het gebouw van de reddingsbrigade tot enorme camera obscura. Voor deze bundel werkte ze veel met een houten droge-plaat camera uit 1880. De papieren negatieven en de ongecorrigeerde lenzen van deze antieke camera geven beelden een extra dimensie: ze gaan niet langer alleen over ruimte, maar ook over tijd. Ze won met haar fine art fotografie internationale prijzen en eervolle vermeldingen.

Aly Freije (1944) bracht haar jeugd door in de Oost-Groninger Veenkoloniën, vlak bij de Duitse grens. Grensganger zijn en tussen de regels het onzichtbare, het leven met verlies en het niet-gezegde bovenhalen was steeds de inzet van haar schrijven. Haar verbondenheid met het landschap speelt daarbij een eigen rol. In 2008 werd aan haar de Duitse Freudenthal-prijs voor Nedersaksische literatuur toegekend. Ze publiceerde in 2009 de Groningstalige poëziebundel Wondpoeier bij Uitgeverij kleine Uil. Daarna volgde Nederlandstalig werk bij Uitgeverij In de Knipscheer:  in 2016 de poëziebundel Door het vanggat,  in 2018 de novelle De vloeivelden in en 2021 de dichtbundel Een engel aan de deur.

De pers over haar eerder werk:
«Het afgelopen jaar waren er heerlijke eerstgeborenen [zoals] het romantisch-zwarte Door het vanggat van Aly Freije.» – Ellen Deckwitz in De Morgen
«Meteen aan het begin van het boek De vloeivelden in worden al je zintuigen aangesproken: het gaat over warmte, licht, geluid. (…) De natuur spiegelt de sfeer van het verhaal, die nu eens weids, dan weer onheilspellend is.» – Nels Fahner in Fries Dagblad
«Wat opvalt in Een Engel aan de deur is dat Freije niets invult (…) maar door de sfeertekening, de stapeling van beelden voel je des te meer, en dat vraagt om rustige herlezing, na rustige herlezing.» – Erik-Jan Hummel op Tzum
«Ik heb nog nooit gedichten over stilte gelezen met zoveel geluiden en lawaai.» – Tonnus Oosterhoff

«Prachtbundel waarin de verwondering over prachtige woordkunst met elke bladzijde meedraait!» – André Oyen

VoorplatEngelOver ‘Een engel aan de deur’ van Aly Freije op Ansiel, 2 oktober 2021:
(…) De roots van Aly Freye liggen in de Oost-Groningse veenkoloniën. Ze is geboren op een akkerbouwbedrijf dichtbij de Duitse grens. Die jeugdervaringen in dat landschap, het werken op de akkers, zien hoe de seizoenen wisselen, het besef van continuïteit en eindigheid hebben haar schrijven gekleurd. Ook kerken gebruikt ze vaak als achtergrond om over het onaardse zoals hemel en engelen te schrijven. Haar nieuwste bundel kreeg zelfs de titel: ’Een engel aan de deur’. Op de cover van deze bundel is dan ook een grote witte engel te zien die wegvliegt uit het beeld. In de hommagebundel voor Rogi Wieg schitterde haar gedicht ‘Wat als’: Wat als in een hoofd bezet/ door de dichtheid van de taal/ / geen uitgang meer te vinden is. /Dan breekt de schaal, fantomen stijgen. Dit is een begrip dat je in dagdagelijks proza moeilijk zo mooi kan verwoord krijgen, zeker als een ode aan Rogi Wieg. En dat wonderlijk mooie, dat magische haast, dat kan je als lezer regelmatig terug vinden in deze bundel. Haar befaamde gedichten over stiltes maken mij nog steeds sprakeloos en ik vind het dan ook goed dat deze bundel begint met het gedicht ‘Stiltes’: Stilte steekt, een zeurende pijn/ als een splinter in een duim, dwaalt/ door de kamers, heeft geen gezicht/ het zijn de lege plekken op behang. ‘Een engel aan de deur’ is een prachtbundel waarin de verwondering over prachtige woordkunst met elke bladzijde meedraait!
Lees hier de recensie
Meer over ‘Een engel aan de deur’
Meer over Aly Freije bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Fraai geschreven.» – Nels Fahner

VoorplatVloeivelden1_Opmaak 1.qxdOver ‘De vloeivelden in’ van Aly Freije in Friesch Dagblad, 7 april 2018:
(…) Meteen aan het begin van het boek worden al je zintuigen aangesproken: het gaat over warmte, licht, geluid. Hier is een dichter aan het woord. (…) Het is eigenlijk een soort coming of age-verhaal. Op zichzelf zijn de gebeurtenissen ndie worden verteld niet heel spectaculair; het gaat over vriendinnen, over een zieke vader, over een jongen die haar meeneemt het bos in, waarbij je je afvraagt of hij wel te vertrouwen is. De natuur spiegelt de sfeer van het verhaal, die nu eens weids, dan weer onheilspellend is. (…) Het hele verhaal door hangt er een soort paradoxale sfeer, gevoed door een groot besef van vergankelijkheid. Je beseft opeens weer wat een tweeslachtige tijd de puberteit is. Je staat overal voor open, de wereld ligt ook voor je open, maar tegelijkertijd ben je nog enorm kwetsbaar en naïef. (…) ‘De vloeivelden in’ is een ode aan Groningen, en een fijnbesnaarde karakterschets van een jeugd die nooit ophoudt, hoe oud je ook wordt.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De vloeivelden in’
Meer over Aly Freije bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Seksuele zoektocht boeiend en overtuigend beschreven.» – Mirjam Scholten

VoorplatVloeivelden1_Opmaak 1.qxdOver ‘De vloeivelden in’ van Aly Freije voor NBD | Biblion, 7 april 2018:
De raamvertelling schetst de jeugd van Anna, opgroeiend in de jaren vijftig, op een boerderij aan de rand van de veenkoloniën vlakbij Duitsland. Ze doorloopt het gymnasium, waarvan de laatste periode wordt gedomineerd door de dodelijke ziekte van haar vader. Hij sterft na een akelig ziekbed. Moeder neemt het bedrijf over. Het is een tijd waarin seksualiteit onbesproken blijft, dus zeker ook homoseksualiteit. Anna is juist haar seksuele identiteit aan het ontdekken. Ook over de dood wordt in de jaren na de oorlog gezwegen. Toch ervaart ze thuis ook ruimte en vrijheid. Maar de stad lokt. Als ook moeder ernstig ziek wordt, komt Anna terug naar huis om haar tot het laatste te verzorgen. Een flink aantal jaren later gaat ze opnieuw naar de plek van haar jeugd, met Helen, haar geliefde, en herbeleeft ze haar jeugd. Een boeiend en in weerwil van de geringe omvang van het verhaal toch behoorlijk gelaagde roman. Vooral de seksuele zoektocht is boeiend en overtuigend beschreven, passend in het tijdsgewricht. Prozadebuut van de schrijfster na twee bundels met opvallende poëzie.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De vloeivelden in’
Meer over Aly Freije bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Onheilspellend.» – Joep van Ruiten

VoorplatVloeivelden1_Opmaak 1.qxdOver ‘De vloeivelden in’ van Aly Freije in Dagblad van het Noorden, 9 februari 2018:
Na twee bundels met opvallende poëzie zette Aly Freije zich aan het schrijven van proza. ‘De vloeivelden in’ vertelt over afscheid nemen en een jeugd in de Veenkoloniën. (…) ‘De vloeivelden in’ begint in het waddengebied, maar vertelt daarna vooral over twee cruciale jaren in de ontwikkeling van een meisje, Anna, dat in een kanaaldorp op verschillende grenzen stuit. Op de eerste plaats woont ze aan de rand van de Veenkoloniën in Westerwolde en het Oldambt – Duitsland begint een paar kilometer verderop. Op de tweede plaats groeit ze op een in boerengezin dat moeite heeft het hoofd boven water te houden. (…) De sfeer in haar boek heeft iets bedreigends en onheilspellends. Deels komt dat door de leegte die Freije beschrijft. Maar het komt ook door de dood, het zwijgen daarover en een bijbehorend gevoel van eenzaamheid.
Lees hier het artikel/interview
Aly Freije leest een fragment op de site van Dagblad van het Noorden
Meer over ‘De vloeivelden in’
Meer over Aly Freije bij Uitgeverij In de Knipscheer

Aly Freije op Amsterdam FM-Radio over haar poëziedebuut

Opmaak 1Over ‘Door het vanggat’ van Aly Freije op Amsterdam FM-Radio, 11 april 2016:
Aly Freije dichtte al heel lang, gaf uit in het Nedersaksisch, won een prijs, werd gepubliceerd in literaire tijdschriften, maar van een Nederlandse gedichtenbundel kwam het maar niet. Tot nu. ‘Door het vanggat’ is meteen opgemerkt als een opmerkelijk debuut. Peter de Rijk praat met haar over bundel en dichterschap in het boekenuur van 16.00 tot 17.00 uur in het programma ‘Kunst & Cultuur’ van Radio Amsterdam-FM. Aansluitend leest Aly Freije het gedicht ‘Gouden Bocht’ voor de camera van Rob Zwetsloot.
Luister hier naar de uitzending
Meer over ‘Door het vanggat’