«Elly Stolwijk zwijgt niet en verbreekt heel passioneel de stilte over het verleden van haar vader.» – André Oyen

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk op Ansiel, 16 april 2025:

Nu er nog maar weinig levende getuigen van de gruwelijkheden in WOII overblijven, beginnen de kinderen van deze getuigen te zoeken naar de feiten waarover hun ouders niet konden of wilden praten! In ‘Voet in voet oog in oog’ heeft Elly Stolwijk getracht zich in te leven in het leven van haar vader Fons die op de jonge leeftijd dwangarbeider werd in Duitsland. Na zijn dood begon ze research te doen over zijn Duitse geschiedenis waarover hij zelden had gesproken. Stolwijk geeft haar vader een stem zodat zijn verzwegen verhaal alsnog bekend wordt voor de buitenwereld. Gedurende de Tweede Wereldoorlog had hij dwangarbeid verricht in metaalfabrieken in Berlijn en Laucherthal, een ervaring waarover hij tijdens zijn leven nauwelijks kan spreken en op zeldzame momenten achteloos zal zeggen dat hij ‘iets deed met schroefjes en moertjes’, want hij schaamde zich voor zijn gedwongen bijdrage aan de Duitse wapenindustrie. Van de ruim vijfhonderdduizend Nederlandse dwangarbeiders zijn er ongeveer dertigduizend omgekomen. Van diegenen die terugkeerden bleven de meesten net als Elly haar vader zwijgen over de traumatiserende gebeurtenissen tijdens hun gedwongen verblijf in Duitsland. Maar Elly Stolwijk zwijgt niet en verbreekt heel passioneel de stilte over het verleden van haar vader. Stolwijk wil haar vader 80 jaar na dato een stem geven over zijn leven van toen en tevens de Nederlandse dwangarbeiders in Duitse dienst in de Tweede Wereldoorlog uit de vergetelheid halen.

Bron
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’
Meer over Elly Stolwijk bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Mooi boek van een kunstzinnige, liefdevol schrijvende dochter.» – Marianne Janssen

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk op LeesKost, 20 september 2024:

Fons Stolwijk was één van de honderdduizenden dwangarbeiders. Ze leden honger, werden uitgebuit, mishandeld, velen stierven. Zij die terugkwamen zwegen vaak. Veel dwangarbeiders voelden zich schuldig dat ze hadden meegewerkt aan de Duitse industrie, zeker omdat ze na afloop vaak te horen kregen ‘waarom ben je niet ondergedoken?’. (…)  Fons Stolwijk overleed in het jaar 2000. En Elly bleef met vragen zitten. Ze besloot, met wat gevonden papiersnippers en een metalen identificatieplaatje in de hand, op onderzoek uit te gaan. Fons was dood, maar ze wilde hem alsnog leren kennen. En niet alleen hem, maar ook zijn kameraden. Had hij ooit momenten van geluk gekend daar? Hoe had hij geleefd? Ze gaat op zoek, reist naar Duitsland, gaat praten, spitten. Ze heeft hem nooit ergens naar gevraagd, een gemiste kans die zij nu gaat goedmaken.

Lees hier de recensie “Dochter reist naar vaders jeugd”
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’
Meer over Elly Stolwijk bij Uitgeverij In de Knipscheer

«* * * * * Een monument voor alle dwangarbeiders.» – Jan Stoel

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk op Bazarow, 7 augustus 2024:

(…) Elly Stolwijk heeft voor een speciale aanpak gekozen in haar verhaal. (…) Ruim een maand voor zijn negentiende verjaardag, reist hij onvrijwillig met de trein naar Berlijn. Hij werd daar als dwangarbeider werk gesteld. (…)  Op 21-jarige leeftijd keert hij terug in zijn woonplaats Hoofddorp. In totaal is hij 659 dagen dwangarbeider geweest. Daarvan heeft hij 492 dagen gedwongen arbeid verricht. “Ik gebruik 492 woorden per zin om het verhaal van mijn zwijgende vader die op 14 juli 2000 overleed te vertellen. Dit keurslijf, waar ik in alle vrijheid voor kies, geeft houvast in de krankzinnige materie die ik heb willen onderzoeken, niet als wetenschapper, maar als dichter en – in de eerste plaats – als dochter,” schrijft de auteur. In korte scenes van 492 woorden, in één zin geschreven, ontvouwt zich wat Fons heeft meegemaakt. (…) Stolwijk heeft haar zwijgende vader een stem gegeven, heeft niet zijn leven tot in detail gereconstrueerd maar heeft van Fons een personage gemaakt dat staat voor al degenen die dwangarbeider geweest zijn. Daarmee ontstijgt het verhaal dat van een ‘egodocument.’ Ze volgt zijn tocht letterlijk door ook naar de plekken te gaan waar hij geweest zou zijn. Maar wat ze niet vindt vult ze vanuit haar eigen verbeeldingskracht in. (…) Stolwijk heeft door haar originele aanpak een monument geschreven voor alle dwangarbeiders. Het levert een verhaal dat mooi van taal is en dat je blijft raken.

Lees hier de recensie “Ik kijk en laat los”
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’

«Heel bijzondere vorm werkt! Het is knap gedaan.» – Marjo van Turnhout

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk op Leestafel, 30 juli 2024:

(…) Fons is maar een jonge man als hij de oproep krijgt om naar Duitsland te gaan. (…) Als hij terugkomt is hij nog geen eenentwintig. In Berlijn en Laucherthal heeft hij moeten werken. (…) Maar zoals zovele mannen die dwangarbeid moesten doen, vertelde hij er niet over. (…) Het zat zijn dochter dwars, en zij besloot onderzoek te gaan doen (…) en reconstrueerde zo goed en kwaad als dat kon het verhaal van haart vader, die zelf niet meer leefde. (…) Het begint met een ellenlange zin, die een pagina lang is! (…) Maar behalve dat Elly Stolwijk een vlotte pen heeft, legt zij ook al snel uit waarom ze heeft gekozen voor deze vorm. Want ja, het verhaal van Fons blijft in deze vorm: paginalange zinnen. Maar tussendoor staat in cursieve tekst het verhaal van Elly: wat zij weet en wat ze ontdekt heeft plus achtergrondinformatie. En deze heel bijzondere vorm werkt! Het is knap gedaan. (…) Het verhaal over Fons is in feite fictief, maar wel gebaseerd op feiten. Het verhaal van Elly is autobiografisch, in een mooie poëtische taal geschreven. (…)

Lees hier verder
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’

«Traumatische ervaringen van Nederlandse dwangarbeider: persoonlijk, verhalend, beeldend.»

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk voor Biblion, 26 juni 2024:

‘Voet in voet oog in oog’ is een autobiografisch, literair getint relaas waarin auteur Elly Stolwijk zich tracht in te leven in de jonge dwangarbeider Fons, die later haar vader werd. Fons verrichtte tijdens de Tweede Wereldoorlog dwangarbeid in metaalfabrieken in Berlijn en Laucherthal. Na haar vaders dood ging Stolwijk op zoek naar zijn Duitse geschiedenis waarover haar vader, net als vele anderen, zelden had gesproken. Stolwijk geeft haar vader een stem, en belicht zo de traumatische ervaringen van de vele Nederlandse dwangarbeiders die na de oorlog zwegen over hun gedwongen verblijf in Duitsland. In persoonlijke, verhalende en beeldende stijl geschreven. (…) Elly Stolwijk (1957) is beeldend kunstenaar en schrijver. In 2020 debuteerde zij met ‘liefde de vluchtige holte’. Het Poëziecentrum te Gent nomineerde deze bundel voor de Poëziedebuutprijs 2021.

Bron
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’

«Op waarachtige wijze wordt de lezer in het verhaal meegenomen.» – Jan Brinkman

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk in NRC, 10 mei 2024:

Na het lezen van Voet in voet oog in oog van Elly Stolwijk werd ook ik weer teruggeworpen in de geschiedenis van mijn vader en zijn tijd van de Arbeitseinsatz in het Ruhrgebied, Duitsland. Hoe zichtbaar en voelbaar bleek de overeenkomst met het boek van Tim Overdiek Zwijgende vaders. De afgelopen weken zijn het boek van Overdiek, en het boek Tewerkgesteld van Renske Krimp-Schraven, zo ruim in het nieuws geweest dat het boek van Stolwijk als door een mediavloed is overspoeld en onzichtbaar gebleken. Niet terecht. Op waarachtige wijze wordt de lezer in het verhaal van vader Fons als 18-jarige meegenomen met daarnaast de bespiegelingen van een jonge dochter die haar vader ziet als soms een vrolijke en soms een gebroken man die over zijn dwangarbeid in Duitsland maar niets loslaat. Het zet Stolwijk aan tot een zoektocht waar de lezer ook in wordt meegenomen. Het zal herkenbaar zijn voor velen. En ook een geschiedenis die niet vergeten mag worden.

Bron
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’
Meer over Elly Stolwijk bij Uitgeverij In de Knipscheer

Dichter en beeldend kunstenaar Elly Stolwijk over de dwangarbeid van haar vader.

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk op KunstNetTV, 16 april 2024:

Met ‘voet in voet oog in oog’ debuteert dichter en beeldend kunstenaar Elly Stolwijk met proza bij Uitgeverij In de Knipscheer. Het boek (een historie) gaat over dwangarbeid van Nederlandse jongemannen in Nazi-Duitsland en met name het leven van de jonge dwangarbeider Fons, haar vader. Ieder hoofdstuk telt 492 woorden, het aantal dagen dat Fons dwangarbeid verrichtte. Bij gebrek aan informatie, haar vader sprak nooit over die tijd, heeft ze het zo waarachtig mogelijk beschreven. Of het waar is weet Elly Stolwijk niet. “Toen hij bevrijd was, eind april 1945, kon ik de lange zinnen loslaten want hij was geen dwangarbeider meer. Ik ben trotser op hem geworden.”

Kijk hier naar gefilmde impressie (19:39)
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’

Presentatie ‘Voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk nu op YouTube


Over ‘Voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk in de Pletterij, 17 maart 2024:

Op 17 maart 2024 vond de presentatie plaats van ‘Voet in voet oog in oog’, het prozadebuut van dichter en beeldend kunstenaar Elly Stolwijk. Het boek, Stolwijk noemt het ‘een historie’, gaat het over de dwangarbeid van Nederlandse jongemannen in Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. In Voet in voet oog en oog probeert Elly Stolwijk zich in te leven in de jonge dwangarbeider Fons, die later haar vader werd. Over die periode werd tijdens het verdere leven van Fons niet gesproken. Vanaf 15.30 op de tijdlijn van de registratie op YouTube gaat de presentatie over dit boek. Het interview van Peter de Rijk begint op 19.45 en duurt tot 47.00. “Ieder hoofdstuk over Fons  telt 492 woorden, het aantal netto dagen dat hij in dwangarbeid doorbracht. Ik noem het ergens wel een keurslijf maar de beperking geeft ook heel veel vrijheid: 492 woorden is tegelijk heel overzichtelijk. Ik heb het grotendeels verzonnen, ik heb weinig heel concrete gegevens en ik heb geprobeerd om het zo waarachtig mogelijk te schrijven, maar of het waar is weet ik niet. Op het moment dat hij bevrijd was en op weg ging naar huis eind april 1945 kon ik de lange zinnen loslaten , want toen was hij geen dwangarbeider meer. Ik ben steeds trotser geworden op mijn vader.” Vanaf 48.00 tot 1.12.50 op de tijdlijn leest Elly Stolwijk fragmenten uit het boek afgewisseld door muziek uitgevoerd door Hans de Ruiter. Vanaf 1.13.15 wordt het eerste exemplaar uitgereikt aan René Versluis, voorzitter van de stichting Razzia Monument Rotterdam. In zijn dankwoord gaat René Versluis, net als Elly Stolwijk een van de naar schatting 1 miljoen kinderen van  dwangarbeiders, in op hun eerdere samenwerking bij de opening van het monument.

Kijk en luister hier naar de presentatie
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’
Meer over Elly Stolwijk bij Uitgeverij In de Knipscheer

Eerste aandacht voor ‘Wat onbesproken bleef’, het nieuwe boek van Niek Bremen, nu online.

Over ‘Wat onbesproken bleef’ van Niek Bremen op YouTube Pletterij, 17 maart 2024:

Op zondag 17 maart 2024 presenteerde Uitgeverij In de Knipscheer ‘Voet in voet oog in oog’, het prozadebuut van dichter Elly Stolwijk. Oorspronkelijk zou het programma een dubbelpresentatie zijn met als tweede auteur Niek Bremen, van wie zijn ‘Wat onbesproken bleef’ gelijktijdig zou verschijnen. Maar Niek Bremen was ziek en kon niet aanwezig zijn. Dat was al enige tijd duidelijk. Omdat de titel van zijn novelle ook geldt voor het boek van Elly Stolwijk wilde de uitgeverij zijn aanstaande boek toch alvast aankondigen met een eerste recensie van zijn boek door Peter de Rijk,  als onaangekondigde verrassing voor het geval Niek Bremen de livestream zou volgen. Vrijdag 15 maart ontving de uitgeverij van de drukker enkele proefdrukken van ‘Wat onbesproken bleef’ waarvan er die dag één voor een laatste akkoord werd doorgestuurd aan de auteur Niek Bremen. Wat de uitgeverij op dat moment niet wist was dat Niek Bremen de dag ervoor, op donderdag 14 maart,  was bezweken aan zijn ziekte. Het bericht van zijn overlijden bereikte de uitgeverij op maandag 18 maart. In deze te verschijnen novelle krijgt het leven van Daniël een wending wanneer hij een map vindt met notities van zijn vader uit de tijd dat de wereld leed onder het nationaalsocialisme. Zijn vader beschrijft aangrijpende momenten uit zijn leven als soldaat bij de Wehrmacht, waarbij hij zich openhartig en vooral kwetsbaar opstelt.

Luister en kijk hier naar de aankondiging van en recensie over ‘Wat onbesproken bleef’ vanaf 02.15 tot 15.25 op de tijdlijn
Lees hier het In memoriam Niek Bremen op deze site
Lees hier de eerste recensie over ‘Wat onbesproken bleef’

I.M. Niek Bremen, auteur van een bescheiden maar zeer waardevol oeuvre, overleden.

Vandaag, 18 maart 2024, bereikt ons het bericht dat Niek Bremen jongstleden vrijdag is overleden. Gisteren, zondag 17 maart, kwam zijn nieuwe, nog te verschijnen novelle ‘Wat onbesproken bleef’ ter sprake bij de presentatie van ‘Voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk. Ik citeer uit mijn aankondiging van die presentatie: “Een tweede boek waarin de narigheid van de Tweede Wereldoorlog ook resoneert verschijnt wat later in de boekhandel en wordt ook later – elders – officieel gepresenteerd omdat de auteur in kwestie, Niek Bremen, momenteel ziek is en hier niet aanwezig kan zijn. De titel van zijn nieuwe novelle geeft precies de thematiek aan van veel van de boeken die de laatste jaren verschijnen  – en kennelijk ook pas de laatste jaren kúnnen verschijnen – over wat verzwegen bleef in families die de oorlog meemaakten. Met dát boek trappen we deze middag af. Niek Bremen is van 1947. Hij wordt dit jaar 77. Maar als schrijver is hij nog jong. Hij debuteert in  2019 met zijn roman ‘Bang voor de liefde’Daarna volgde de verhalenbundel ‘Wat ons raakt’ in 2021. ‘Bang voor de liefde’ is het onthutsende verhaal over het traumatische na-oorlogsverleden van Andreas, een jongen die na de oorlog opgroeit in een Duits gezin te Amsterdam. In het titelverhaal van ‘Wat ons raakt’, kruipt Niek Bremen in de huid van ik-figuur, het joodse meisje Dini Wolff, reconstrueert haar verleden, en geeft haar een stem. Én hij durft de vraag te stellen die in ‘Het Achterhuis’ van Anne Frank achterwege blijft: Waarom liet iedereen toe dat joodse landgenoten gedeporteerd werden naar concentratiekampen, hun dood tegemoet? Het derde boek van Niek Bremen is dus ‘Wat onbesproken bleef’. Die novelle blijft vandaag in ieder geval niét onbesproken. Luistert u naar de eerste recensie over het boek door Peter de Rijk.” Die recensie vindt u eerder dan bedoeld vandaag al op deze website. Een proefdruk van ‘Wat onbesproken bleef’ postte ik op vrijdag en lag zaterdag bij Niek in de brievenbus.
Franc Knipscheer

Lees hier de recensie van Peter de Rijk
Meer over Niek Bremen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Kijk hier naar de presentatie van ‘Wat ons raakt’ op 31 januari 2022