I.M. Niek Bremen, auteur van een bescheiden maar zeer waardevol oeuvre, overleden.

Vandaag, 18 maart 2024, bereikt ons het bericht dat Niek Bremen jongstleden vrijdag is overleden. Gisteren, zondag 17 maart, kwam zijn nieuwe, nog te verschijnen novelle ‘Wat onbesproken bleef’ ter sprake bij de presentatie van ‘Voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk. Ik citeer uit mijn aankondiging van die presentatie: “Een tweede boek waarin de narigheid van de Tweede Wereldoorlog ook resoneert verschijnt wat later in de boekhandel en wordt ook later – elders – officieel gepresenteerd omdat de auteur in kwestie, Niek Bremen, momenteel ziek is en hier niet aanwezig kan zijn. De titel van zijn nieuwe novelle geeft precies de thematiek aan van veel van de boeken die de laatste jaren verschijnen  – en kennelijk ook pas de laatste jaren kúnnen verschijnen – over wat verzwegen bleef in families die de oorlog meemaakten. Met dát boek trappen we deze middag af. Niek Bremen is van 1947. Hij wordt dit jaar 77. Maar als schrijver is hij nog jong. Hij debuteert in  2019 met zijn roman ‘Bang voor de liefde’Daarna volgde de verhalenbundel ‘Wat ons raakt’ in 2021. ‘Bang voor de liefde’ is het onthutsende verhaal over het traumatische na-oorlogsverleden van Andreas, een jongen die na de oorlog opgroeit in een Duits gezin te Amsterdam. In het titelverhaal van ‘Wat ons raakt’, kruipt Niek Bremen in de huid van ik-figuur, het joodse meisje Dini Wolff, reconstrueert haar verleden, en geeft haar een stem. Én hij durft de vraag te stellen die in ‘Het Achterhuis’ van Anne Frank achterwege blijft: Waarom liet iedereen toe dat joodse landgenoten gedeporteerd werden naar concentratiekampen, hun dood tegemoet? Het derde boek van Niek Bremen is dus ‘Wat onbesproken bleef’. Die novelle blijft vandaag in ieder geval niét onbesproken. Luistert u naar de eerste recensie over het boek door Peter de Rijk.” Die recensie vindt u eerder dan bedoeld vandaag al op deze website. Een proefdruk van ‘Wat onbesproken bleef’ postte ik op vrijdag en lag zaterdag bij Niek in de brievenbus.
Franc Knipscheer

Lees hier de recensie van Peter de Rijk
Meer over Niek Bremen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Kijk hier naar de presentatie van ‘Wat ons raakt’ op 31 januari 2022

«Voorouders zijn geen obligaties.»

N.a.v. ‘Je wordt zelf niet wit door anderen zwart te maken’ door Aart G. Broek in Antilliaans Dagblad, 14 maart 2024:

(…) Als er iets aan ‘doorwerking’ van het koloniale verleden ons huidige doen en laten mateloos beïnvloedt dan is het deze ‘invention of equality’ en hoe daar voor én dóór alle ‘mensen’ concreet invulling aan gegeven kan worden. Dit ‘emanciperen’ is nog volop gaande, zal ongetwijfeld altijd werk-in-uitvoering blijven en onvermijdelijk niet voor allen met dezelfde vaart toereikend gestalte krijgen. Het emanciperen is in ieder geval niet iets dat voor nazaten van de slaven nog moet aanvangen, zoals koning Willem-Alexander en de demissionair premier Rutte kregen ingefluisterd. Nu er excuses zijn aangeboden, hebben zij een komma geplaatst waarna er aan ‘heling en herstel’ begonnen kan worden. Schaamteloos. (…) In heling en herstel wordt al meer dan tweehonderdvijftig jaar – in materiële én immateriële zin – geïnvesteerd door zwarte én witte mensen. Bizar genoeg ontbreekt dit gegeven toch volledig in het onderzoek naar de doorwerking die het slavernijverleden op de nazaten van slaven heden ten dage zou hebben. (…) Emanciperen is een actief bijdragen met constructief handelen in de samenleving in het algemeen en de eigen groep in het bijzonder. Hieraan zijn niet alleen grote namen verbonden als die van Medardo de Marchena, dòktòr M.F. da Costa Gomez en Elis Juliana. We kennen ze uit alle lagen van de samenleving. (…) Wat nazaten zélf sinds de afschaffing van de slavernij aan de bevrijding van de last bijdroegen, al meer dan tweehonderd jaar, blijft gehuld in nevelen. (…) Voor een onderbouwing van deze beschouwing zie mijn ‘Je wordt zelf niet wit door anderen zwart te maken’.

Lees hier of hier het artikel ‘De schaamteloze roep om herstel(betalingen)’
Meer over ‘Je wordt zelf niet wit door een ander zwart te maken’
Meer over Aart G. Broek bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Er zijn heel veel dwangarbeiders geweest. De meeste kwamen terug en hielden hun mond over die periode. Allemaal zwijgende vaders en opa’s.»

Over ‘voet in voet oog in oog’ van Elly Stolwijk in Haarlems Dagblad, 12 maart 2024:

Heel zelden heeft Fons Stolwijk in aanwezigheid van zijn jongste dochter stilgestaan bij zijn tijd als dwangarbeider in Duitsland. Een keer, toen zij 10 of 11 jaar oud was, stond hij op en pakte een sigarendoosje uit de kast en haalde er een metalen plaatje uit met zijn foto er op. Op het moment dat hij wilde gaan vertellen schoot hij vol, hij moest huilen. Het plaatje ging het doosje weer in dat werd opgeborgen. (…) Fons Stolwijk had twee kanten. Een joviale en fijne vader, maar ook een zwijgzame in zichzelf gekeerde man. “Er zijn heel veel dwangarbeiders geweest. De meeste kwamen terug en hielden hun mond over die periode. Allemaal zwijgende vaders en opa’s”, zegt Stolwijk over haar motivatie om dit boek te maken. (…) Fons Stolwijk stond 659 dagen ingeschreven als dwangarbeider in Duitsland. (…) “In totaal heeft hij 492 (659 minus 167) dagen gedwongen arbeid verricht.”  (…) Daarom gebruikt Stolwijk 492 woorden per zin om het verhaal van haar zwijgende vader te vertellen.

Lees hier het artikel van Bart Boele en zie hier voorpagina Haarlems Dagblad
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’

Bert Vissers: ‘De wereld is je niet vergeten, vriend’

Op zondag 3 maart 2024 werd in de Haarlemse (Film)koepel ‘De wereld is je niet vergeten, vriend’, de nieuwe single van de Haarlemse band Bender ten doop gehouden. Met Navalny in gedachten vraagt Bender met dit nummer aandacht voor de vele (anonieme) burgers, journalisten en schrijvers die zich met gevaar voor eigen leven geweldloos verzetten tegen ondemocratische en dictatoriale regimes, overal in de wereld. Het door Bert Vissers geschreven nummer groeide uit tot een kunstproject waaraan de stichting Cultuurkoepel en Amnesty Haarlem hun medewerking verleenden. Tijdens de presentatie werd ook de door tekenaar Christel Bouwmeester-Wassenaar en animator Marieke van Middelkoop gemaakte clip op groot scherm vertoond. Bender zelf (met zanger Bert Vissers,  bassist/producer Jos Caspers, gitarist Jan Rooijmans en toetsenist Boris Vissers) trad live op en bracht de nummers ‘De wereld wacht op mij’, ‘Het komt goed’ en ‘Mooie woestenij’ ten gehore (alle uit zijn songbook ‘De wereld wacht op mij’).

Kijk en luister hier naar ‘De wereld is je niet vergeten, vriend’
Meer over Bert Vissers bij uitgeverij In de Knipscheer

Boekpresentatie Voet in voet oog in oog in Pletterij Haarlem

Op zondag 17 maart 2024 presenteert Uitgeverij In  de Knipscheer Voet in voet oog in oog, het prozadebuut van dichter Elly Stolwijk. Van de ruim vijfhonderdduizend Nederlandse dwangarbeiders zijn er dertigduizend omgekomen. Van diegenen die terugkeerden bleven de meesten zwijgen over de traumatiserende gebeurtenissen tijdens hun gedwongen verblijf in Duitsland. Elly Stolwijk heeft getracht zich in te leven in de jonge dwangarbeider Fons, die later haar vader werd. Uitgeverijredacteur Peter de Rijk gaat in gesprek met Elly Stolwijk over het boek en het schrijfproces dat meer dan een decennium in beslag nam. Elly Stolwijk leest enkele fragmenten uit haar boek. Zij overhandigt het eerste exemplaar aan de heer René Versluis, voorzitter van de stichting Razzia Monument Rotterdam.

In deze presentatie wordt ook kort aandacht geschonken aan de te verschijnen novelle Wat onbesproken bleef van Niek Bremen. Daarin krijgt het leven van Daniël een wending wanneer hij een map vindt met notities van zijn vader uit de tijd dat de wereld leed onder het nationaalsocialisme. Zijn vader beschrijft aangrijpende momenten uit zijn leven als soldaat bij de Wehrmacht, waarbij hij zich openhartig en vooral kwetsbaar opstelt. Halverwege het programma is er een muzikaal intermezzo door gitarist Hans de Ruiter.

Na afloop van het programma napraat en gelegenheid de boeken aan te schaffen (pinautomaat aanwezig). De toegang is gratis maar reserveren is gewenst. U kunt reserveren per e-mail bij Indeknipscheer@planet.nl  of vanaf dinsdag 5 maart rechtstreeks op de site van Pletterij Haarlem Pletterij Haarlem. Locatie: De Pletterij, Lange Herenvest 122, 2011 BX Haarlem.  Zaal open 14.00 uur. Aanvang 14.30 uur. Einde circa 16.30 uur. Het programma wordt gestreamd en is nadien terug te zien op YouTube.

UIT ETEN NA HET EVENT?
Je kunt in de Pletterij bij Ethiopisch restaurant The Queen of Sheba een bijzonder lekkere, authentieke en betaalbare maaltijd krijgen. En, op vertoon van je Pletterij ticket krijg je 15% korting op de rekening!
Klik hier voor de aankondiging op de website van Pletterij Haarlem
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’
Meer over ‘Wat onbesproken bleef’
Kijk en luister hier naar Hans de Ruiter
Meer over stichting Razzia Monument Rotterdam

Elly Stolwijk * Voet in voet oog in oog. Een historie 

Elly Stolwijk
Voet in voet oog in oog
een historie
Nederland
gebrocheerd in omslag met flappen, 190 blz.,
groot formaat,
€ 22,00
eerste uitgave maart 2024
ISBN 978-94-93368 08 8

In Voet in voet oog in oog heeft Elly Stolwijk getracht zich in te leven in de jonge dwangarbeider Fons, die later haar vader werd. Na zijn dood ging ze op zoek naar zijn Duitse geschiedenis waarover hij, net als vele anderen, zelden had gesproken. Stolwijk geeft haar vader een stem opdat het beschrijven van zijn lotgevallen iets bijdragen aan het naar buiten brengen van zoveel ingeslikte, onverteerde woorden.

‘Fons is nog geen eenentwintig jaar jong als hij in de zomer na de bevrijding, de precieze datum is onbekend, terugkeert uit nazi-Duitsland waar hij gedurende de Tweede Wereldoorlog dwangarbeid had verricht in metaalfabrieken in Berlijn en Laucherthal, een ervaring waarover hij tijdens zijn leven nauwelijks kan spreken en op zeldzame momenten met dichtgeknepen keel zal zeggen dat hij ‘iets deed met schroefjes en moertjes’, want hij schaamde zich voor zijn gedwongen bijdrage aan de Duitse wapenindustrie … ‘

Van de ruim vijfhonderdduizend Nederlandse dwangarbeiders zijn er ongeveer dertigduizend omgekomen. Van diegenen die terugkeerden bleven de meesten zwijgen over de traumatiserende gebeurtenissen tijdens hun gedwongen verblijf in Duitsland.

Elly Stolwijk (1957) is beeldend kunstenaar en schrijver. In 2020 debuteerde zij met liefde de vluchtige holte. Het Poëziecentrum te Gent nomineerde deze bundel voor de Poëziedebuutprijs 2021. In 2021 verscheen de laatste framboos. Hierin schetst Stolwijk de beleving van een vrouw die, in de negende maand van de zwangerschap, te horen krijgt dat  haar ongeboren kind overleden is.

Over liefde de vluchtige holte: «De vormgeving geeft de bundel een misleidende lichtheid, maar in de gedichten zit een heel leven vervat. Stolwijks stijl is helder en beklijft door een aangrijpende directheid. Deze lijvige bundel verdient het met zorg gelezen te worden.» – Jury Poëziedebuutprijs 2021; «Een bundel waar vorm en inhoud perfect matchen, impulsen omgezet in poëzie, woorden en beelden. Bijzondere bundel met onvergetelijk mooie poëzie.» – NBD/Biblion; «De poëzie is even fijnzinnig en intrigerend als de tekeningen zijn. Daarbij zijn de teksten behalve intrigerend ook klankrijk, verrassend van taal en waaieren ze breed uit. Kortom, een ruime en ruimhartige bundel.» – H.C. ten Berge

Over de laatste framboos:
«Een fijnzinnige bundel waarin op ontroerende wijze vorm is gegeven aan een groot verdriet en waarin een weinig aangeroerd thema prachtig verwoord wordt.» – NBD/Biblion
«Feitelijke mededelingen, die naadloos overgaan in poëzie, maar steeds zonder opsmuk. Emotie die soms hard aankomt en nooit als vals wordt ervaren.» – Vereniging van Vlaamse Letterkundigen
«Het gebruik van de taal is aards en sterk. Een indrukwekkend poëtisch verslag waar je stil van wordt.» – Meander
«Hoe vind je taal voor zoiets?» – Lex Bohlmeijer
Meer over ‘Voet in voet oog in oog’
Meer over Elly Stolwijk bij Uitgeverij In de Knipscheer

Niek Bremen * Wat onbesproken bleef. Novelle

Niek Bremen
Wat onbesproken bleef
novelle
Nederland
gebrocheerd in omslag met flappen, 130 blz.,
€ 18,50
eerste uitgave april 2024
ISBN 978-94-93214-48-4

In Wat onbesproken bleef vormt Alwin Corten met zijn zoon Daniël en huishoudster Louise Mittensill een klein gezin. Alwin en Louise dragen een geheim met zich mee, dat ze verborgen willen houden voor Daniël. Vooral Alwin heeft daar moeite mee. Het drukt als een loden last op zijn schouders.
Als het moment nadert dat Alwin wegglijdt in de schemer van zijn geest, verandert de vader-zoonrelatie. Beiden nemen steeds meer afstand van elkaar. Daniëls leven krijgt echter een wending wanneer een opkoper het huis komt leeghalen. Hij vindt een map met notities waar zijn vader herinneringen in heeft opgeslagen, uit de tijd dat de wereld leed onder het nationaalsocialisme. Zijn vader beschrijft aangrijpende momenten uit zijn leven als soldaat bij de Wehrmacht, waarbij hij zich openhartig en vooral kwetsbaar opstelt.
Daniël komt nu ook meer te weten over het leven van zijn moeder.

Niek Bremen (1947) debuteerde in 2019 met zijn roman Bang voor de liefde. Daarna volgde de verhalenbundel Wat ons raakt in 2021. Tevens publiceerde hij in meerdere bundels, kranten en in het literaire tijdschrift Extaze (2018).

Over Bang voor de liefde: «Bang voor de liefde vertelt het verhaal van Andreas Hechtel, een jongen die na de oorlog opgroeit in een Duits gezin te Amsterdam. Onthutsend verhaal over een traumatisch na-oorlogsverleden.» – Paperback Radio;  «De auteur verwoordt ook heel knap hoe een schrijfproces iemands leven helemaal op zijn kop kan zetten.» – André Oyen op Ansiel

Over Wat ons raakt: «Waar Anne Frank in ’s lands beroemdste oorlogsdagboek Het Achterhuis de verteller is, kruipt Niek Bremen in de huid van ik-figuur Dini Wolff. Confronterend is de vraag die in Het Achterhuis achterwege blijft: “Waarom laat iedereen toe dat wij gedeporteerd worden?” Wat ons raakt weerstaat de verleiding van goedkoop sentiment.» –  Daan Lameijer op Literair Nederland; «Wat Bremen inventief doet is het verhullen van het eigenlijke onderwerp. Het is hem zeker gelukt verschillende mensen in al hun kwetsbaarheid te laten zien of het nu alter-ego’s van de schrijver zijn of verre vrienden uit een vriendenboek.» – Margot Poll in NRC Boeken

Meer over Niek Bremen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een testament van het belang van diversiteit in de literatuur.» – Dick Drayer

Waar kunnen overzeese schrijvers terecht na stoppen uitgeverij In de Knipscheer?’ op Curaçao Nu, 25 februari 2024:

(…) De aankondiging komt als een schok. In de Knipscheer, een bastion van culturele en literaire uitwisseling, heeft decennialang een cruciale rol gespeeld in het overbruggen van de afstand tussen de Nederlandse en Caribische literaire werelden. De uitgeverij heeft niet alleen een platform geboden aan opkomende en gevestigde auteurs maar heeft ook bijgedragen aan het bevorderen van cultureel begrip en samenhang binnen het Koninkrijk. Elodie Heloise, die momenteel op de longlist staat voor een van de meest prestigieuze literaire prijzen in het Nederlands taalgebied, uit haar zorgen over de toekomst van Caribische literatuur zonder de steun van In de Knipscheer. “Het is meer dan alleen een uitgeverij; het is een thuis voor schrijvers die buiten de mainstream vallen,” merkt zij op. Heloise benadrukt het belang van diversiteit en inclusiviteit binnen de literatuur, waarden die In de Knipscheer hoog in het vaandel droeg. (…) Terwijl de literaire gemeenschap zich voorbereidt op dit verlies, blijft de hoop bestaan dat het nalatenschap van In de Knipscheer zal voortleven. De aandacht die Elodie Heloise en andere auteurs ontvangen, is een testament van het belang van diversiteit in de literatuur. Het is nu aan de rest van de uitgeverswereld om deze fakkel over te nemen en ervoor te zorgen dat de rijke tapestrie van Caribische verhalen gehoord blijft worden. (…)
Lees hier het artikel
Meer over Uitgeverij In de Knipscheer
a href=”https://www.indeknipscheer.com/?s=Elodie+Heloise”>Meer over Elodie Heloise bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Dick Drayer op deze site

50 Jaar podium voor schrijvers uit onder meer de Caribische eilanden van het koninkrijk en Suriname.

Over Uitgeverij In de Knipscheer op NOS Radio 1 Journaal, 23 februari 2024:

Waar kunnen overzeese schrijvers terecht na stoppen uitgeverij In de Knipscheer? Uitgeverij In de Knipscheer in Haarlem heeft bijna 50 jaar lang schrijvers uit onder meer de Caribische eilanden van het koninkrijk en Suriname een podium gegeven. Maar het doek valt, in 2026 sluit de uitgeverij haar deuren. Tot ongenoegen van schrijfster Elodie Heloise op Curaçao, die met haar debuutroman ‘Blauwe Tomaten’ op de longlist staat voor de Libris Literatuurprijs. Correspondent Dick Drayer zocht haar op in het NOS Radio 1 Journaal en  praat ook met o.a. Jeroen Heuvel en Laura Quast.

Luister hier naar NPO Radio 1
Meer over Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Elodie Heloise bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over ‘Urbina’
Meer over Jeroen Heuvel op deze site
Meer over Laura Quast op deze site
Meer over Dick Drayer op deze site