Dag Jos de Roo

Jos de Roo Foto Nicolaas Porter

In Memoriam Jos de Roo (18 september 1942 – 8 april 2023), 10 april 2023:
Op 8 april 2023 is Jos de Roo na een royaal ziekbed overleden. In augustus vorig jaar nodigde hij o.a. Anja en mij uit zijn laatste verjaardag op 18 september te komen vieren. Wat een dubbel bericht was dat: verjaardag en afscheid. Ik vermoedde wel al dat het minder met hem ging. Maar met die uitnodiging gaf hij geen ruimte meer voor twijfel. Dan toch je afnemende energie bij elkaar rapen om je verjaardag actief te willen vieren is bijzonder en ik denk: typisch Jos. En zo was zijn afscheid een feest met veel mooie woorden. Dr. B. Jos de Roo (1942) heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Uitgeverij In de Knipscheer. Hij bracht ons (Jos Knipscheer en mij) in de jaren tachtig in contact met twee groten van de Surinaamse letteren, Hugo Pos die bij ons zou debuteren en blijven publiceren tot aan zijn dood en Albert Helman die vanaf 1990 zijn laatste schrijversleven bij deze uitgeverij zou leiden. In de jaren negentig en de eerste jaren van deze eeuw was hij bijzonder recensent voor literatuur uit het Caribisch gebied bij Ochtendkrant Trouw (kom daar nu nog eens om) en signaleerde in die rol ook tal van In de Knipscheer-auteurs. Maar wij ‘kenden’ Jos al vanaf de vroege jaren van de uitgeverij. Zijn ‘Antilliaans literair logboek’ uit 1980 bracht ons in die jaren op het spoor van vele Surinaamse en Antilliaanse auteurs, zoals ook ‘Autonoom’ (1975) en ‘Met eigen stem’ (1980) van Pim Heuvel dat deden. Daarnaast was hij ook auteur bij In de Knipscheer: samen met Hugo Pos van ‘Oost en West en Nederland’ in 1986 en als kers op de taart in 2015 ‘Praatjes voor de West’ (waarop hij een jaar eerder promoveerde) gebaseerd op het eerste naoorlogse decennium van De Wereldomroep waarvoor hij later als programmamaker werkte, in vervolg waarop hij voor ons in 2017 de bundel (radio-)columns ‘Ver weg dichtbij’ van Boeli van Leeuwen bezorgde. Jos, dank voor je onvergetelijke bijdrage.
– Franc Knipscheer

Meer over Jos de Roo bij Uitgeverij In de Knipscheer

‘Verrassing!’ Een letterkundig colloquium over de voormalige Nederlandse koloniën

uva-logo-278x300Doelenzaal Universiteitsbibliotheek van Amsterdam, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, vrijdag 26 april 2019:
Het colloquium wordt gehouden t.g.v. het 12 ½ jaar bestaan van de bijzondere leerstoel Nederlands-Caraïbische Letteren van Prof. Dr. M.H.G. van Kempen. Het programma omvat een 7-tal lezingen van 09.00 uur tot 18.00 uur. Dit vrij toegankelijke colloquium staat in het teken van de verrassing: in cultuurresearch komen onderzoekers altijd wel eens verschijnselen tegen die ze niet verwacht hadden, die contingent zijn of waarmee ze zich niet zo goed raad weten, theoretisch of praktisch: verrassende links, moeilijk te plaatsen figuren, tussenfiguren, teksten die zich totaal niet verhouden tot het gehele oeuvre van een auteur, correspondentie tussen mensen van wie je dat in de verste verte niet verwacht enz. Een grote groep actieve literatuurwetenschappers geeft een letterkundige of cultuurhistorische presentatie met een duidelijk raakvlak met de voormalige koloniën van Nederland. Aan het woord komen Judit Gera, Jacqueline Bel, Karin Amatmoekrim, Frans Blom, Aart G. Broek, Aminata Cairo, Cynthia Abrahams, Gabor Pusztai, Paul Bijl, Remco Raben, Wim Rutgers, Margriet van der Waal, Kees Snoek, Ellen de Vries, Lonneke Geerlings, B. Jos de Roo, Adrienne Zuiderweg, Yra van Dijk, Henriëtte Louwerse, J.Z. Herrenberg. Auteurs die aan bod komen in de diverse lezingen: Abdelkader Benali, Albert Helman, Anil Ramdas, Trefossa, Andreas Jelky, Wange van Balie, Pierre Lauffer, Willem Anker, E. Elias, Astrid H. Roemer, Tommy Wieringa. Uitgeverij In de Knipscheer is present met een boekentafel waarop onder meer de heruitgave van ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman met een nawoord van Michiel van Kempen.
Klik hier voor het programma

«Nederland mocht willen dat het een Boeli van Leeuwen had voortgebracht.» – Chris Engels

BoelivanLeeuwenJeroen Heuvel stuit op een brief over Boeli van Leeuwen. Op Caraïbisch Uitzicht, 10 oktober 2018:
Die brief (aan J. v.d. Walle ) staat in de bundel ‘Chris Engels, Brieven aan een koerantier’ in 1977 onder redactie van B. Jos de Roo in Curaçao uitgegeven. Over Boeli van Leeuwen is Chris Engels zeer positief. “Boeli’s observatievermogen is onverbeterlijk. Zijn hele hoofd is een Leica. Hij drukt op de knop en je staat erop. Het houdt hem ook onrustig. Hij moet alweer iets anders zien. Vooral het volk is hij goed gezind. Met ‘the man in the street’ kan hij stuk voor stuk praten , maar op een podium is hij te moeilijk voor hen. Hij heeft zijn sympathieën, maar dat maakt hem niet minder meedogenloos, als het erop aankomt. Nederland mocht willen dat het een Boeli van Leeuwen had voortgebracht. ‘Jammer dat Vestdijk zo slecht schrijft,’ kon hij eens rustig opmerken, en de Hollanders hadden hem de Nobelprijs toegedacht!’
Lees hier het bericht op Caraïbisch Uitzicht
Lees hier de brief
Meer over Jeroen Heuvel op deze site
Meer over Boeli van Leeuwen op deze site
Meer over B. Jos de Roo op deze site
Meer over J. van de Walle op deze site

«De profeet was nooit ver weg als Van Leeuwen sprak. Maar dan wel de profeet als spreker en niet als preker.» – Klaas de Groot

VoorplatVerWegDichtbij75Over ‘Ver weg dichtbij’ van Boeli van Leeuwen op Caraïbisch Uitzicht, 13 december 2017:
(…) De lust tot praten en vertellen moet ervoor gezorgd hebben dat de causerieën die hij voor de Wereldomroep hield tussen eind 1951 en half 1954, dus na de universitaire tijd, hem gemakkelijk afgingen. (…) ‘Ver weg dichtbij’ laat duidelijk zien dat Boeli van Leeuwen zijn mond maar open hoeft te doen of het verhaal begint. Hij vertelt over zeer veel onderwerpen en vaak op heel diverse toon. Het meest gedreven is hij natuurlijk bij onderwerpen waar zijn hart naar uit gaat. In de tijd van de Wereldomroep waren dat Amsterdam en Curaçao. Het zal geen verbazing wekken dat ook het varen tussen beide gebieden aandacht krijgt. Het lijkt soms net of er een zeeman bezig is met één van zijn verhalen. De verteller in de kring. (…)
Lees hier of hier het essay
Meer over ‘Ver weg dichtbij’
Meer over Boeli van Leeuwen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Ben je eenmaal begonnen met lezen dan blijf je lezen.» – Ezra de Haan

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West’ van B. Jos de Roo op Literatuurplein, 19 december 2015:
In 2014 promoveerde B. Jos de Roo op een dissertatie die zowel door de Antilliaanse als door de Surinaamse literatuurcritici zeer goed werd ontvangen. Het onderwerp betrof de radio-uitzendingen van de Wereldomroep naar de West (Suriname en de Antillen) in de periode 1947-1958. De wereldomroep liet voor deze uitzendingen zowel Antilliaanse als Surinaamse auteurs verhalen schrijven. Deze verhalen werden door de schrijver zelf voorgelezen. Van de 267 literaire bijdragen wist Jos de Roo er 173, van de op schrift bewaard gebleven verhalen, terug te vinden. Een belangrijke vondst, vooral omdat er niets van de radio-opnames bewaard is gebleven. (…) Men noemde het in die dagen causerieën, of een babbeltje. Ze wisten immers niet dat sommige teksten door schrijvers van belang geschreven werden. Dat bleek pas veel later toen Boeli van Leeuwen, Frank Martinus Arion, John Leefmans, Jules de Palm, Henk Dennert en nog vele anderen hun literaire waarde hadden bewezen. Maar tussen de draaiboeken zaten meer teksten die aan de vergetelheid onttrokken moesten worden: de spinverhalen van Johan Ferrier en Raúl Römer, de verhalen over Sint Maarten van Irving Plantz. Ook wat betreft de Surinaamse geschiedenis kwam het nodige boven tafel. Zo bleek de Surinaamse nationalistische beweging Wie Eegie Sanie maandelijks zendtijd te hebben gehad om haar ideeën over taal, cultuurpolitiek en literatuur te verkondigen. Een bijdrage van Eddy Bruma, de leider van Wie Eegie Sanie kan zelfs als een beginselverklaring worden beschouwd.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Praatjes voor de West’

«**** Een rijk boek.» – Ko van Geemert

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West. De Wereldomroep en de Antilliaanse en Surinaamse literatuur 1947-1958’ van B. Jos de Roo in Parbode, november 2015:
Als we ons beperken tot Suriname vallen drie zaken op. Ten eerste de rol van orale literatuur met als bekendste vertegenwoordiger Johan Ferrier. (…)Ten tweede valt de belangrijke plaats op die Wie Eegie Sanie. (…) Als derde opvallend punt wijdt De Roo een hoofdstuk aan de relatief onbekende John Leefmans. (…) De Roo: “In de jaren 1947-1958 was de Surinaamse literaire toekomst al begonnen.” Een rijk boek en een aanwinst voor iedereen die geïnteresseerd is in de Surinaamse en Antilliaanse literatuur.
Lees hier de volledige tekst
Meer over ‘Praatjes voor de West’

B. Jos de Roo, Jos de Roo, Praatjes voor de West, De Wereldomroep en de Antilliaanse en Surinaamse literatuur 1947-1958, Johan Ferrier, Wie Eegie Sanie, John Leefmans, Johan van de Walle, Eddy Bruma, Jules Sedney, Hein Eersel, W.A. Sarucco en Frits Moll,

«De Roo komt met overtuigende analyse van het totale oeuvre van Boeli van Leeuwen.» – Brede Kristensen

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West. De Wereldomroep en de Antilliaanse en Surinaamse literatuur 1947-1958’ van Jos de Roo in Ñapa (Amigoe), 24 oktober 2015:
Academische proefschriften zijn doorgaans lastig te lezen Dat van Jos de Roo behoort tot de gunstige uitzonderingen. (…) Verhalen lenen zich uitstekend voor radiojournalistiek. Zeker in die tijd. Verhalen werden dan ook veel voor de microfoon gelezen. Zo wist de Wereldomroep in de loop der jaren een beeld te geven van de orale literaire tradities in Suriname, Curaçao en St. Maarten. Mensen als Johan Ferrier (die later president van Suriname werd) en Raul Römer uit Curaçao vertelden over de avonturen van de legendarische spin Nanzi. (…) Een belangrijke plaats wordt ingenomen door enkele bekende Surinaamse en vooral Curaçaose schrijvers, te beginnen met Boeli van Leeuwen. In drie jaar tijd heeft Van Leeuwen een recordaantal van 36 ‘causerieën’ of ‘babbeltjes’ voor de omroep gehouden. (…) Ook in die beginjaren van zijn schrijverschap was Van Leeuwen scherp, origineel, diepgravend en verrassend. (…) De Roo komt met een doorwrochte en overtuigende analyse van het totale oeuvre van Boeli van Leeuwen. Duidelijk is dat Van Leeuwens werk een grote eenheid vormt. Samenvattend noemt De Roo: de droom van een eeuwig leven zoals die in de zoektocht aan het verloren paradijs tot uiting komt, het besef van eindigheid, het symbool van de zee voor dood en oneindigheid (ze hangen samen) en de aarde als symbool van leven en ongemak, de momenten van verlichting en inzicht, de oude huizen die de mensen overleven en van hun sterfelijkheid getuigen. Dat alles typeert Van Leeuwen.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Praatjes voor de West’

«In de zes maanden die ik in het archief doorbracht was het bijna elke dag bingo.» – Jos de Roo

Jos de Roo over ‘Praatjes voor de West’ in de OBA, 27 september 2015:
Op maandag 27 september 2015 was auteur Jos de Roo te gast in het boekenuur van het programma ‘Kunst & Cultuur’ op Radio Amsterdam-FM. Na afloop van het interview wordt in een filmpje van 2 minuten door Rob Zwetsloot de kern van De Roo’s literatuurgeschiedenis ‘Praatjes voor de West’ nog eens samengevat: de betekenis van de Wereldomroep op de ontwikkeling van de Antilliaanse en Surinaamse literatuur in de jaren veertig en vijftig, toen de Wereldomroep in Nederland studerende Antillianen en Surinamers uitnodigde om eigen verhalen voor te lezen. Onder hen Frank Martinus Arion, Boeli van Leeuwen, Jules de Palm en de latere president van Suriname Johan Ferrier. Jos de Roo promoveerde in 2014 op 72-jarige leeftijd op dit onderzoek: ‘In de zes maanden die ik in het archief doorbracht was het bijna elke dag bingo.’
Luister hier naar de radio-uitzending
Meer over ‘Praatjes voor de West’

Jos de Roo geïnterviewd over zijn literatuurgeschiedenis ‘Praatjes voor de West’

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdOver ‘Praatjes voor de West’ van Jos de Roo op Amsterdam FM-radio, 28 september 2015:
Een jaar geleden promoveerde Jos de Roo tot doctor in de letteren aan de Universiteit van Amsterdam op de dissertatie Praatjes voor de West over zijn onderzoek naar het belang van De Wereldomroep voor de ontwikkeling van de Antilliaanse en Surinaamse literatuur van 1947-1958. De Wereldomroep liet in die jaren Antilliaanse en Surinaamse auteurs verhalen schrijven en voorlezen. Dankzij dit initiatief kregen jonge, toen onbekende schrijvers als Boeli van Leeuwen, Frank Martinus Arion, Jules de Palm en John Leefmans de kans hun eerste stappen te zetten in hun schrijverscarrière. Jos de Roo ontdekte een aantal alleen op schrift bewaard gebleven verhalen (173 van de in totaal 267 literaire bijdragen) in het draaiboekenarchief van de Wereldomroep. Deze maand verschijnt de met 100.000 woorden ingekorte handelseditie van dit stoeptegeldikke proefschrift, nog steeds 472 pagina’s tellend. Het boekenuur in het programma Kunst & Cultuur op Amsterdam FM-Radio wordt live vanuit de Openbare Bibliotheek Amsterdam uitgezonden tussen 16.00 en 17.00 uur. De uitzending kan (op de 4de etage van de OBA, op loopafstand van Centraal Station) door belangstellend publiek worden bijgewoond. Op de dag van de opname/uitzending overleed Frank Martinus Arion op Curaçao. Tijdens de uitzending was dit in de studio nog niet bekend.

Luister hier naar de uitzending
Meer over ‘Praatjes voor de West’
Meer over Frank Martinus Arion bij Uitgeverij In de Knipscheer

Jos de Roo – Praatjes voor de West

VoorplatRooPraatjes_Opmaak 1.qxdB. Jos de Roo
Praatjes voor de West
De Wereldomroep en de Antilliaanse
en Surinaamse literatuur 1947-1958

Paperback, 14 x 21 cm, 472 blz., 24,50
ISBN 978-90-6265-892-3
Presentatie 13 september 2015

Praatjes voor de West waren een onderdeeltje van de radio-uitzendingen van de Wereldomroep naar de West (Suriname en de Antillen) in de periode 1947-1958. De uitzendingen bestonden uit een algemeen Nederlands programma van twee uur of meer en een West-Indische rubriek van 15 tot 30 minuten. De Wereldomroep liet voor een deel van deze rubriek Antilliaanse en Surinaamse auteurs verhalen schrijven en voorlezen. Dankzij dit initiatief kregen jonge, toen onbekende schrijvers de kans hun eerste stappen te zetten in hun schrijverscarrière. Jos de Roo ontdekte een aantal alleen op schrift bewaard gebleven verhalen (173 van de in totaal 267 literaire bijdragen) in het draaiboekenarchief van de Wereldomroep. De inventarisatie werd vervolgens door hem geanalyseerd en beschreven tegen de achtergrond van het latere literaire werk waarmee deze auteurs bekend werden.
In 2014 promoveerde B. Jos de Roo op deze uitgebreide, 250 000 woorden tellende dissertatie, die enthousiast werd ontvangen in de Antilliaanse en Surinaamse literatuurcritici. Jeroen Heuvel schrijft in Antilliaans Dagblad: ‘Er is niet genoeg aandacht te geven aan het proefschrift van B. Jos de Roo waarmee hij doctor is geworden. (…) Dit werk van deze schatgraver van de Antilliaanse orale en geschreven literatuur is van enorme waarde.’ En Els Moor in De Ware Tijd Literair: ‘Een interessant boek, gelukkig niet geschreven in van die bijna onleesbare wetenschappelijke taal, zoals de meeste dissertaties.’

Uit dit academisch proefschrift is deze (met meer dan 100 000 woorden ingekorte) gelijknamige handelseditie samengesteld. Jos de Roo vraagt zich in Praatjes voor de West af wat de betekenis was van de Wereldomroep voor de ontwikkeling van de Surinaamse en Antilliaanse literatuur. De tijd waarin o.a. Boeli van Leeuwen, Frank Martinus Arion, Jules de Palm en John Leefmans begonnen te schrijven, was er eentje van grote veranderingen: politiek (na de Tweede Wereldoorlog), maatschappelijk (migratie) en cultureel. De hoofdstukken over deze auteurs, die voor de Wereldomroep oorspronkelijke literaire bijdragen schreven, openen met een korte biografische schets. Daarna wordt nagegaan of de thematiek van deze verhalen in hun latere werk terugkomt en zo ja hoe, welke invloed de verhalen hadden op de ontwikkeling van deze schrijvers en welke plaats de Wereldomroepverhalen innemen binnen het oeuvre van de schrijver.

Een uniek naslagwerk en leeservaring voor elke liefhebber van de Antilliaanse en Surinaamse letteren.
Meer over ‘Praatjes voor de West’
Meer over Boeli van Leeuwen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over John Leefmans bij Uitgeverij In de Knipscheer