Over ‘Het Surinamedagboek’ van Merijn de Boer in NRC, 8 juni 2023:
‘Wel echt het verslag van een westerse intellectueel, die eindelijk een keer zijn studeerkamer uit komt en dan met vertedering naar al die onbeschaafde mensen in het bos kijkt’, is het tussentijdse oordeel van een kritische lezer van Het eind van de kaart van Albert Helman, het verslag van zijn reis over de rivieren van Suriname, diep de binnenlanden in, in 1955. Helman – pseudoniem van Lou Lichtveld, schrijver en politicus – was wel degelijk zelf Surinamer, maar ook verwesterd, behorend tot de gekleurde elite in Paramaribo. Dus inderdaad schrijft hij in Het eind van de kaart wat wereldvreemd, een tikje koloniaal en bijna jaloers over ‘krachtigere musculatuur’ van de marrons, ‘tot aan de pezen toe, lijkt het soms, en de arteriën van hun machtige armen’. Zelfkritisch is hij over ‘westerse dwaasheden’, afgezet tegen ‘Indianen’, want die ‘weten hun voorkomen opgenomen in de omringende natuur, een onderdeel daarvan’. Hijzelf probeert tijdens zijn reis dichtbij te komen, maar blijft ook afstand voelen tot de jungle. (…) De lezer van Het Surinamedagboek kan best zonder; Merijn de Boer maakt er zijn eigen verhaal van, in zijn nieuwe roman. In de voetsporen van Helman reist de verteller van de roman, een dagboekschrijver die zich ook Merijn de Boer noemt, óók het oerwoud in, per korjaal, in 2011. (…) De reis die zijn beslag kreeg in Het Surinamedagboek levert ook voor hem, in de woorden van Albert Helman, ‘een ongewilde exploratie van de eigen persoonlijkheid’ op.
‘Het Surinamedagboek’ is een uitgave van Querido.
Lees hier de recensie van Thomas de Veen
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Tag: Het eind van de kaart
«Een prachtig portret van Albert Helman.» – André Oyen
Over ‘Pionier en rebel. Het leven van Albert Helman (1903-1996)’ van Michiel van Kempen op Ansiel, 15 februari 2022:
In 2016 verscheen Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van letterkundige Michiel van Kempen. Nu is hier een herziene en verkorte heruitgave van verschenen onder de titel ‘Pionier en rebel’. Een titel die heel erg van toepassing was op de Surinaamse schrijver, journalist, componist, taal- en geschiedkundige en politiek-culturele spilfiguur Lou Lichtveld (1903-1996), beroemd geworden onder het pseudoniem Albert Helman. (…) In 1939 trok hij zich het lot van de Joodse vluchtelingen aan die vanuit Duitsland naar Nederland komen. In opdracht van het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen schreef hij het boek ‘Millioenen-leed’. Helman dook aan het begin van de oorlog onder omdat hij zo bekend was als antifascist dat hij niet langer in het openbaar kon verschijnen. Actief in het verzet vervalste hij persoonsbewijzen, publiceerde verzetsverzen en protesteerde bij rijkscommissaris Seyss-Inquart tegen de oprichting van de zogenaamde Kultuurkamer waar kunstenaars lid van moesten worden. (…) Albert Helman was de eerste grote Surinaamse schrijver, een man van zijn tijd, dus zowel van de koloniale tijd als daarna de onafhankelijkheid, die zich sterk bezighield met nationaal bewustzijn, in positief zowel als negatief opzicht. De mens staat centraal in Helmans werk, vooral in zijn vele romans. (…) Uit de biografie komt een persoon naar voren die fascinerend is en verkeerd heeft met een aantal invloedrijke en bijzondere personen uit de 20ste eeuw. Het lijkt wel of Albert Helman alles wilde meemaken en beschrijven. (…) Van Kempen heeft in zijn biografie nuchter de feiten geschetst, en met de hem eigen afwisseling van humor en ernst een prachtig portret van Albert Helman neergezet.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Pionier en rebel’
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Michiel van Kempen – Pionier en Rebel. Albert Helman. Biografie
Michiel van Kempen
Pionier en Rebel.
Het leven van Albert Helman 1903-1996
Biografie
gebrocheerd in omslag met flappen,
royaal formaat 352 blz., geïllustreerd, € 24,50
herziene en verkorte heruitgave van
Rusteloos en overal, 2016
ISBN 978 94 93214 60 6 NUR 321, 301
januari 2022
Albert Helman (1903–1996) is wel eens “de grootste Surinamer van de 20ste eeuw” genoemd. Hij was de schrijver van een groot en veelzijdig literair oeuvre, met prachtige boeken als de eerste slavernijroman ‘De stille plantage’ of het bejubelde reisverslag ‘Het eind van de kaart’. Maar hij componeerde ook de muziek bij de eerste geluidsfilm, hij publiceerde taalkundige en historische studies, hij was minister en zetelde bij de Verenigde Naties. Hij was daar waar het ertoe deed in de 20ste eeuw: in de strijd tegen Franco in Spanje, bij de Mexicaanse revolutie, in het verzet tegen nazi-Duitsland, bij de pogingen om Suriname onder het militaire regime uit te krijgen. Tal van de groten der aarde passeerden zijn pad, van George Orwell tot Frida Kahlo.
«Het leven van Helman leest als een fascinerende trip door de 20ste eeuw.» – Arjen Fortuin in NRC, vier sterren
«Een boeiende biografie, resultaat van jarenlang onderzoek.» – Tessa Leuwsha in de Ware Tijd
Michiel van Kempen (1957) is dichter en auteur van onder meer romans, verhalenbundels en essays. Hij ontving in 2004 voor zijn werk op het gebied van de Surinamistiek de ANV Visser Neerlandia Prijs. Sinds 2006 is hij bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam.
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Tip: lees ‘Het eind van de kaart’.» – Xandra Schutte
Over ‘De stille plantage’ van Albert Helman in De nieuwe koloniale leeslijst van De Groene Amsterdammer/Das Mag Uitgevers, maart 2021:
In zekere zin doet ‘De stille plantage’ denken aan ‘Heart of Darkness’ van Joseph Conrad: in het hart van de wildernis wordt de beschaving ontmaskerd. De roman gaat niet zozeer over de slaven, maar over het demasqué van de witte mens, die in de tropische oorden niets te zoeken heeft. Niet alleen Willem Das is onmenselijk, Raoul is het evengoed, in zijn halfzachte aanpassing aan het plantersregime. En het oerwoud, dat blijft zijn ongenaakbare gang gaan, ook als Raoul en de zussen naar Engeland zijn verhuisd. De stille plantage raakt meedogenloos overwoekerd. Tip: lees ‘Het eind van de kaart’.
In ‘De nieuwe koloniale leeslijst’ komen bijdragen aan bod van en over de volgende (soms voormalige) In de Knipscheer-auteurs: Frans Lopulalan, Alfred Birney, Albert Helman, Bea Vianen, Frank Martinus Arion, Edgar Cairo, Astrid H. Roemer, Marion Bloem, Boeli van Leeuwen, Michiel van Kempen, Tip Marugg.
Meer over Albert Helman’s ‘Het eind van de kaart’ bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over de koloniale leeslijst op deze site
«Prachtig boek voor geïnteresseerden in de Caribische cultuur.» – Walter Palm
Over ‘Caribisch Enigma’ van Brede Kristensen voor NBD/Biblion, 20 januari 2020:
Rode draad in het ‘Caribisch enigma’ van de socioloog en politicoloog Brede Kristensen is dat een dominante cultuur ontbreekt in de hyper-etnische Caribische samenleving die onder meer indiaanse, Europese, Afrikaanse, joodse en Indiase wortels heeft. In 21 korte hoofdstukken en enkele intermezzo’s komen drie gebieden aan de orde: aankomst, identiteit en realiteit. Idealistische dromen van nieuwkomers spatten uiteen op de klippen van de ondoorgrondelijke Caribische realiteit. De moeizame worsteling met de identiteit wordt geïllustreerd met ‘Het eind van de kaart’ van de kosmopolitische Albert Helman die diep in het oerwoud erkenning krijgt van zijn indiaanse wortels. Het magisch-realistisch karakter van de Caribische werkelijkheid illustreert hij met de roman ‘Bewolkt bestaan’ van Cola Debrot. ‘Caribisch enigma’ is een prachtig boek dat geïnteresseerden in de Caribische cultuur met zeer veel genoegen zullen lezen. Met een handig register op persoonsnamen. Zeer aan te bevelen.
Meer over Caribisch Enigma’ bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Brede Kristensen op bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Een klassiek, ongekuist reisverslag met prikkelende observaties in aantrekkelijke en eigenzinnige stijl.» – Esther Wils
Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman voor Indies tijdschrift, 23 december 2019:
In 1955 hield schrijver, politicus, duizendpoot Albert Helman een journaal bij tijdens zijn reis naar de binnenlanden van Suriname. Hij was meegevraagd door een vriend die het gebied in kaart ging brengen, ten behoeve van een groots project van hydroloog Van Blommestein, een professor uit Bandung. (…) Helman kon niet wachten om opnieuw onbekend terrein op te gaan. Hij werd op zijn wenken bediend: niet alleen trok het gezelschap van onderzoekers (…) tot voorbij het eind van de kaart, de witte plekken op, Helman werd door de omstandigheden tijdens de expeditie ook de blinde vlekken van zijn eigen persoonlijkheid in gedreven. (…) Hoe moeilijk hij het ook heeft gehad om zijn reisgezelschap bij te houden tijdens de veeleisende tocht, Helman slaagt er moeiteloos in de verrukking van het verblijf in het binnenland over te brengen. (…) Op een bepaald moment walgt Helman zelfs van de herinnering aan de stad en de wetenschap dat hij terug moet, hoewel zijn dierbare vrouw daar zit. Zijn journaal is een klassiek, ongekuist reisverslag, en dan extra gekruid met Helmans aantrekkelijke en eigenzinnige stijl en zijn prikkelende observaties. (…)
Lees hier de recensie ‘Naar de binnenlanden van Suriname’
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Boeiende reis in prettig leesbaar verslag: een van Helmans beste werken.» – Jan Joosse
Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman voor NBD/Biblion, 12 september 2019:
In 1955 werd Albert Helman (ps. van Lou Lichtveld, 1903-1996) door zijn vriend Bob gevraagd om mee te gaan op een tocht door het toen nog vrijwel onbekende oosten van Suriname. Omdat wegen ontbraken, moest de weg zuidwaarts over de rivieren gevonden worden. Deze zaten vol watervallen en stroomversnellingen die meestal alleen overwonnen konden worden door de bagage te voet daarlangs te dragen. Het werd een boeiende reis waarin de reizigers vaak doornat werden, maar waarbij Helman voortdurend bewonderend naar de handige bosnegers keek, die met grote vaardigheid de boten rond obstakels wisten te manoeuvreren. Omdat hij als stedeling lichamelijk op achterstand stond kreeg hij met fysiek ongemak te doen, dat echter na behandeling door een oudere indiaan langzaam minderde. Het is een prettig leesbaar verslag geworden dat bijna dag voor dag beschrijft waar de reizigers mee te maken kregen. Daarnaast geeft het in zelfbespiegelingen goed weer hoe het de auteur te moede was. Hoewel dit algemeen beschouwd wordt als een van Helmans beste werken, duurde het tot 1980 voor het gepubliceerd werd.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Conclusie: een buitengewoon boeiend boek.» – Ko van Geemert
Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman in Parbode nr. 161, september 2019:
Lou Lichtveld (1903-1996), de later onder het pseudoniem Albert Helman beroemd geworden Surinaamse schrijver, werd in 1955, hij was net de 50 gepasseerd, door de vijftien jaar jongere en buitengewoon ambitieuze ingenieur Bob Zonneveld gevraagd mee te gaan om het binnenland te verkennen. Doel van deze expeditie was te onderzoeken of de vorming van een kunstmatig stuwmeer mogelijk zou zijn, in verband met het opwekken van elektriciteit. (…) De Afobakadam en het meer – aanvankelijk Van Blommesteinmeer en nu Brokopondostuwmeer genoemd – werden in de jaren zestig werkelijkheid. (…) Helman houdt een dagboek bij waaruit blijkt dat de reis, die enkele weken zou gaan duren, hem zwaar valt. (…) De ontberingen brengen hem tot zelfinzicht: ‘Ik ben een ander mens geworden, in wie het laatste restje bijgeloof in al de fraaiigheden van westerse beschaving, van geleerdheid of techniek, van sociale en economische functies zoals me die van jongs af aan zijn aangepraat, volledig vernietigd zijn.’ (…) ‘Dat is het,’ schrijft Helman aan het einde van zijn dagboek, ‘We moeten nog ontdekken wat er bestaat aan het eind van de kaart. Nu alles achter de rug is, zie ik pas de zin van deze reis, die zo vaag begon: een grens te overschrijden, mijzelf te confronteren met het ongewisse van een nog niet getraceerde, onbeschreven wereld.’ Conclusie: een buitengewoon boeiend boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Suriname. En in Helman uiteraard.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
‘Welkom in het Kleurrijk’ op 8 september 2019 in Podium Mozaïek
Uitgeverij In de Knipscheer, de kleurrijkste uitgever van Nederland, nodigt u uit voor Welkom in het Kleurrijk, een spannende presentatie van de nieuwe boeken uit het Caribisch Gebied, op zondag 8 september 2019 in Theater Podium Mozaïek in Amsterdam. Het is voor het 9de achtereenvolgende jaar dat de uitgeverij op deze wijze aandacht vraagt voor de literatuur uit de voormalige Nederlandse koloniën, inclusief voormalig Nederlands-Indië.
Met presentaties, lezingen, voordrachten, muziek en film. Nieuwe titels die in het programma aan bod komen zijn o.a. Trouwportretten: Surinaamse voorouders in beeld van Lucia Nankoe en Jean Jacques Vrij, Het eind van de kaart van Albert Helman, en Lambarosa, de nieuwe grote roman van Annel de Noré. De roman Het geheime wapen van Janny de Heer begint en eindigt in Suriname. De cirkel is rond wanneer Cas na loodzware jaren in Nederlands-Indië het levensgeluk met zijn gezin denkt terug te vinden op zijn geboortegrond. Sanne Biesheuvel debuteert met Oorlog aan de Overkant, de belevenissen van een hospik in Indië / Indonesië. Een buitenlands extraatje in het programma is de uitgave van Speech van de dode moeder van Carlos A. Aguilera uit ‘het Antilliaanse’ Cuba. Zijn vertaalster Nanne Timmer introduceert het boek. Jacques Thönissen komt speciaal over van Aruba om u te vertellen over zijn nieuwe roman Versteende liefde over bovennatuurlijke krachten bij de oorspronkelijke bewoners van de Caraïben, met name Cuba. Verder verschijnt van de in Nederland wonende Arubaanse dichter Quito Nicolaas de tweetalige bundel Argus. Van Curaçao komt over Hilda de Windt Ayoubi voor de verschijning van haar langverwachte poëzie-epos Geef me je taal. Dat ik je beter versta. Ook van Curaçao komt de door Margarita Molina bezorgde bundel Blijf nog wat met 23 originele Nederlandse (!) liefdesgedichten van de Papiamentstalige dichter en kunstenaar Elis Juliana geschreven voor zijn muze en geïllustreerd met 14 tekeningen van zijn hand. De Curaçaos-Nederlandse dichter Walter Palm verrast met het essay Het sluipend gif van de islamofobie. 1989-2019 dat het radicaal afwijzen van alles wat met de islam te maken heeft in kaart brengt sinds de start van het debat over de Rushdie-affaire in 1989. Het programma wordt muzikaal opgeluisterd door Randy Winterdal & Friends (Ilvio Pietersz, Claudia Valenzuela).
Noteer de datum in uw agenda.
Kaarten voorverkoop/ online € 5,00. *
Kaarten aan de zaal (voor zover dan nog beschikbaar en alleen met pin ) € 7,50
Podium Mozaïek, Bos en Lommerweg 191, 1055 DT Amsterdam. Klik: Route & bereikbaarheid
Op zondag in de omgeving vrij parkeren.
Zondag 8 september 2019, foyer open 13.30 uur; zaal open 14.15 uur, programma 14.30 tot 17.00 uur
Kaart- en boekenverkoop vanaf 14.00 uur; na afloop signeren en napraat in de foyer.
Podium Mozaïek: 020-580 0381 [++ 3120 580 0381]
*Alleen als het digitaal bestellen van kaarten bij het theater niet lukt, mag u de kaarten ook bestellen bij indeknipscheer@planet.nl
Meer over de vorige edities in Podium Mozaïek
«Scherp waarnemer in spannend verslag.» – John Jansen van Galen
Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman uitgeleid door Michiel van Kempen in Argus (57, jrg. 3), 25 juni 2019:
(…) ‘Renaissancemens’ wilde Lou Lichtveld, alias Albert Helman, zijn, van alle markten thuis: als musicus, componist, taalkenner, schrijver, politicus, activist in de Spaanse Burgeroorlog, minister, diplomaat. (…) Hij heeft weinig om handen als hem in 1955 gevraagd wordt mee te gaan op een expeditie naar de witte plekken achter ‘het einde van de kaart’. (…) Helman schrijft een spannend verslag van de tocht, waarbij met kunst- en vliegwerk de talloze woeste soela’s of stroomversnellingen gepasseerd moesten worden die telkens opnieuw opdoemen. Hij is een scherp waarnemer van de Indianen en bosnegers (mocht je toen nog zeggen) die langs de rivieren leven, van hun voorkomen, hun gedrag en hun gewoonten. (…) Op de terugweg belijdt hij reeds zijn afkeer van ‘het steeds gedoe’ dat hem weer te wachten staat: “Inwendig ben ik weer een ‘wilde’ geworden, zoals ik oorspronkelijk als nog niet ‘opgevoed’, nog ongeconditioneerd klein kind moet zijn geweest.” (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer