Over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’ van Frans Lopulalan op Leestafel, 13 maart 2021:
‘Jongen, als ze je vragen waar je vandaan komt, zeg dan nooit dat je uit Woerden komt, maar uit Porto op Saparua.’ Maar hij is geboren in Nederland, in het kamp, waar hij gelukkig was. Tussen de regels door proef je het onvermogen van de zoon, geboren en getogen in Nederland, die zijn weg heeft gevonden en zich niet helemaal kan inleven in de vader die tot op het laatst verteerd wordt door heimwee naar Zijn land. (…) Het waren de jaren vijftig van de vorige eeuw. Met andere KNIL-militairen kwamen ook groepen Molukkers naar Nederland. In Indonesië zijn ze niet meer veilig als Nederland de strijd heeft verloren. Noch de Nederlanders noch de Indonesiërs willen iets horen over een Onafhankelijke Molukse Staat. Een groep Molukkers, waaronder het gezin Lopulalan wordt in Woerden gehuisvest. De vader van Frans is beter geschoold dan menige andere kampbewoner, en wordt vaak om hulp gevraagd. Thuis voedt hij zijn kinderen op volgens de tradities, waarin ook de overledenen deel uit maken van het leven. Ze worden tweetalig opgevoed: ze leren zowel Nederlands als Maleis. (…) De verhalen tonen de liefde die de schrijver had voor zijn vader, misschien bij leven te weinig onderkend, maar nu in dit boek dubbel en dwars goedgemaakt. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’
Meer over Frans Lopulalan bij Uitgeverij In de Knipscheer
Tag: Indische letteren
«Een meesterwerk zoals je maar zelden leest.» – Marianne Janssen
Over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’ van Frans Lopulalan op LeesKost, 18 februari 2021:
De kleine Frans wordt geboren in het Ambonezenkamp in Woerden. Een kamp met hekken eromheen, de jongen weet niet beter. Alle volwassenen om hem heen zijn afkomstig van de Zuid Molukken en iedereen koestert de wens ooit weer terug te gaan, naar huis. ‘Thuis’ is het onderwerp van alle volwassen gesprekken. (…) De auteur haalt vol liefde, weemoed en gevoel voor het kleinste detail herinneringen op aan zijn jeugd. (…) Razernij, verdriet, inwendige woede, en je dan tóch beheersen… dat was de manier waarop zijn vader zijn verlangen en heimwee naar Ambon verbeet. De realiteit verscheurt de dromen en de illusies. (…) Lopulalan heeft de gave kleine gebeurtenissen groots te beschrijven, grote gebeurtenissen terug te voeren tot de kern. De liefde voor zijn vader doordesemt de pagina’s. Dit briljant geschreven en ontroerende boek is een ware parel, zacht glanzend, zeldzaam en kostbaar. Wat is het jammer dat Lopulalan niet meer geschreven heeft. Ik vind het een meesterwerk zoals je maar zelden leest.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’
Meer over Frans Lopulalan bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Gesneuveld voor een regering die niet in wilde zien dat het koloniale tijdperk voorgoed voorbij was.» – Maureen Welscher
Interview met Sanne Biesheuvel over ‘Oorlog aan de overkant’ op Meer dan babipangang, 14 januari 2021:
De vader van schrijfster Sanne Biesheuvel – bekend van het boek ‘Oorlog aan de Overkant’ – werkte als hospik tijdens de politionele acties. Gedesillusioneerd kwam hij terug maar de liefde voor Indonesië is altijd gebleven. Die liefde bracht hij over op zijn dochter. Na de capitulatie van Japan in 1945 riepen Soekarno en Hatta op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid uit: de Republiek Indonesië. Er volgde een gewelddadige periode waarin Indonesische groeperingen, gevoed door nationalistische gevoelens, duizenden Nederlanders, Chinezen en Indische Nederlanders doodden. Ondertussen beschouwde Nederland zich, ook na het uitroepen van de onafhankelijkheid, nog steeds als soeverein. Vanuit Nederland vertrokken tussen 1945 en 1949 200.000 militairen naar Indonesië. Eén van hen was de vader van Sanne Biesheuvel.
Lees hier het interview
Meer over ‘Oorlog aan de overkant’
Meer over Sanne Biesheuvel
«Hartverscheurende details in kraakheldere taal.» – Gerlof Leistra
Over Frans Lopulalan 1953-2020 in Elsevier Weekblad, 14 november 2020:
(…) In ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’ beschrijft Frans Lopulalan zijn jeugd in het kamp in Woerden en de rol van zijn dominante vader, een voormalig KNIL-militair die model staat voor alle Molukse vaders. Het boek werd een klassieker in de Indische literatuur. (…) Ernst Jansz: ‘Na het overlijden van Hugo Claus en Jan Wolkers was Frans Lopulalan voor mij de grootste nog levende Nederlandstalige schrijver. Natuurlijk heeft hij niet véél geschreven, maar het gaat erom wat die woorden met je doen.’ (…) Jos Knipscheer was voor hem meer dan een mentor. Ze maakten samen lange strandwandelingen en spraken uitvoerig over het literaire werk. Toen Knipscheer in 1997 overleed, was Lopulalan volgens partner Cindy Smits zijn maatje en sparringpartner kwijt. Alfred Birney: ‘Hij stelde een briefwisseling voor, maar dat hield ik niet vol.’ (…) ‘Frans leed aan een writer’s block, maar heeft met zijn debuut een monument nagelaten.’ (…)
Lees hier het artikel in EW
Meer over Frans Lopulalan op deze site
Frans Lopulalan – Onder de sneeuw een Indisch graf
Frans Lopulalan
Onder de sneeuw een Indisch graf
roman
Nederland-Indonesië
met een Voorwoord van Ernst Jansz
gebrocheerd in omslag met flappen
182 blz., € 17,50
formaat 145 x 205 mm
oorspronkelijke uitgave 1985
heruitgave januari 2021
ISBN 978-94-93214-20-0
Eigenlijk pas sinds zij het aandurfden de wapens op te nemen ‘bestaan’ Zuidmolukkers – en dan nog in hoofdzaak als item in de media of als studieobject voor sociaal-academici. De twee verhalen van Onder de sneeuw een Indisch graf door de Molukse schrijver Frans Lopulalan gunnen ons nu voor het eerst van binnenuit een blik op het leven van de Molukkers, zoals zich dat vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw in Nederland heeft afgespeeld.
In beide verhalen speelt de vaderfiguur, een militair van het voormalige KNIL, een vooraanstaande rol. Hij staat model voor alle Molukse vaders die in de kracht van hun leven naar Nederland werden getransporteerd en in de kampen geprobeerd hebben hun kinderen in de strenge oosterse traditie op te voeden. De schrijver trekt zich het lot aan van die stoere mannen van weleer, die hun jaren van ouderdom lijdzaam uitzitten in Hollandse doorzonwoningen, wachtend op het einde dat meedogenloos afrekent met elke illusie.
«Hier wordt de essentie van het schrijven geraakt, en van het feit een Molukker te zijn.» – Vrij Nederland
«Moeiteloze beheersing van het literaire métier… Een voortreffelijk boek.» – de Volkskrant
«Onder de sneeuw een Indisch graf laat niets te raden over omtrent Lopulalans stilistische gaven. Eenvoudig, rechtdoorzee en toch geraffineerd. Echt een pret om te lezen.» – Intermagazine
«Een verschrikkelijk trots en verschrikkelijk mooi boek. Het beste literaire debuut van 1985.» – Leidsch Dagblad
Onder de sneeuw een Indisch graf is de debuutroman uit 1985 van Frans Lopulalan (1953–2020). Van zijn hand verscheen in 1994 nog Dakloze herinneringen.
Meer over ‘Onder de sneeuw een Indisch graf’
Meer over Frans Lopulalan bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over de Molukse schrijfster Yvon Muskita
Frans Lopulalan – (Molukse, maar vooral) schrijver
foto: Els Kirst
Over Frans Lopulalan (1953-2020) in de media in 1985, 29 oktober 2020:
Een jaar of zes (?) geleden gaf uitgeverijredacteur Peter de Rijk mij een uitgeknipte boekrecensie uit de NRC in handen. Het ging over een roman van een Molukse schrijver, welk boek omschreven werd als de eerste Molukse roman. Ik weet de naam van de schrijver niet meer, niet de titel van de roman en evenmin de naam van de recensent. Ik heb ze kennelijk geblokt omdat dit te lezen in de NRC te pijnlijk was voor mijzelf en voor de NRC. Het is zo een moment dat tot je doordringt dat wat voor jou bestaat niet waar is voor een ander. Frans Lopulalan? Nou, hij bestaat wel zeker. Het belang van Lopulalan is niet te onderschatten. Hij was de eerste schrijver uit Molukse hoek die in 1985 in Onder de sneeuw een Indisch graf literair vorm wist te geven aan het verdriet van wat de Molukkers in Nederland is overkomen. Dat boek beleefde bij In de Knipscheer 4 drukken, verscheen als Bulkboek en als Geuzenpocket. Een heruitgave bij In de Knipscheer is in voorbereiding. Over zijn Onder de sneeuw een Indisch graf is een ordner vol geschreven aan recensies en interviews. Van die aandacht is op internet weinig terug te vinden, want geschreven in het pre-internettijdperk. Uit die ordner heb ik willekeurig wat knipsels gescand. De belangstellende lezer treft ze hieronder aan. [ f k ]
Interview Jessica Voeten in NRC Handelsblad, 9 mei 1985
Recensie August Hans den Boef in de Volkskrant, april 1985
Recensie Ed van Eeden in Utrechts Nieuwsblad, 5 april 1985
Recensie Tessel Pollmaan in Vrij Nederland, 6 april 1985
Interview Sietse van der Hoek in de Volkskrant, 26 april 1985
Recensie Rabin Gangadin in Algemeen Dagblad, 30 maart 1985
Meer over Frans Lopulalan op deze site
«Zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis in een bredere context geplaatst.» Maureen Welscher
Over ‘Oorlog aan de overkant’ van Sanne Biesheuvel in Pindah, april 2020:
‘Weet je of je vader tijdens de oorlog in Nederlands-Indië een liefje had?’, wordt Sanne Biesheuvel gevraagd. Een vraag waarbij ze nooit stil heeft gestaan. Sanne gaat zoeken in de verhuisdoos waar de spullen van haar vader na diens dood zijn opgeborgen. Ze vindt drie dagboeken die hij heeft bijgehouden in Nederlands-Indië. Dirk wordt als dienstplichtige soldaat in 1946 naar Nederlands-Indië gestuurd waar hij als hospik gaat werken omdat hij geen wapens wil dragen. Hij wil geen mensen doodschieten. De oorlog beleeft hij daardoor vanaf de achterkant: hij verzorgt de gewonden en kist de gesneuvelden. Tijdens de twee politionele acties is hij ongewild getuige van agressie, martelingen en massamoorden. Ook wordt hij voor het eerst echt verliefd. Op de Indische Tati en de twee krijgen een gepassioneerde relatie. Ze kunnen niet bij elkaar blijven. Tati gaat naar haar moeder die haar hulp nodig heeft en Dirk wordt onverwacht eerder naar Nederland gestuurd. De Nederlandse regering beseft dat de strijd een verloren zaak is en de onafhankelijkheid van Indonesië onafwendbaar. Dirk voelt zich verraden omdat hij nu gezien wordt als de wrede bezetter, de onderdrukker. Dirk: ‘Dat voelde zo oneerlijk, zo gemeen.’ Dirk en Tati zien elkaar nooit meer terug. Het boek sluit naadloos aan bij het grootschalig onderzoek van Nederland naar de politionele acties 1946-1949 en het geweld in (voormalig) Nederlands-Indië. Over het eerste heeft koning Willem Alexander in maart 2020 tijdens het staatsbezoek aan Indonesië de excuses aangeboden voor het excessieve geweld van Nederland in die periode. De groep soldaten die dit uit de eerste hand kan vertellen, sterft uit. Met het verhaal van Dirk wordt deze zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis in een bredere context geplaatst.
Meer over ‘Oorlog aan de overkant’
Meer over Sanne Biesheuvel
«Gebalanceerd boek dat uitblinkt in de sobere maar zeer accurate beschrijvingen.» – Marjan Bex
Over ‘Njai Inem’ van Barney Agerbeek op De Leeswolf en MappaLibri, 2014, 2020:
Barney Agerbeek werd geboren in Surabaya, bracht er zijn eerste levensjaren door en keerde later terug naar zijn geboorteland om er enkele jaren als bankier te werken. Dit inspireerde hem tot verscheidene dichtbundels en één verhalenbundel (‘Schaduw van schijn’, 2013). Nu is er de roman ‘Njai Inem’. Het jonge Javaanse meisje Inem wordt omstreeks 1930 gedwongen op de plantages van Sumatra te werken als de persoonlijke bediende (‘njai’) van een Nederlandse opzichter. Op dat moment maakt Indonesië nog deel uit van de Nederlandse koloniën. Hoewel Inem naar de afgelegen gebieden gelokt was met de belofte contractarbeider te worden, dwingen de plaatselijke verantwoordelijken haar om in te trekken bij de Europese rubberplanter. In de praktijk betekent dat dat zij hem in alles van dienst moet zijn, en dat zij dus zijn geliefde moet worden. Barney Agerbeek geeft in zijn eerste roman beurtelings het woord aan de njai en de ‘toean’ en probeert zich in te leven in de eenzaamheid van beiden, en in het misbruik dat er jarenlang gemaakt werd van de inlanders. Het resultaat is gebalanceerd boek dat uitblinkt in de sobere maar zeer accurate en gedetailleerde beschrijvingen van de sfeer en het landschap van het Nederlands-Indië van voor de Tweede Wereldoorlog. (…) Deze zeer indringende roman is een boek dat je niet zomaar opzij legt.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Njai Inem’
Meer over Barney Agerbeek bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Prettig leesbaar, eenvoudig verteld verhaal over een belangrijke periode in de geschiedenis.» – Ko van Geemert
Over ‘Het geheime wapen’ van Janny de Heer in Parbode nr. 169, mei 2020:
In ‘Het geheime wapen’, ondertitel ‘Hoe de liefde standhoudt in een gestoorde wereld’, vertelt Janny de Heer het levensverhaal van Cas Caupi uit Suriname en Elvira van Castel uit Nederland, (…) Cas komt bij het KNIL terecht. We schrijven de jaren dertig van de vorige eeuw. (…) Maar dan slaat het noodlot toe: in 1942 bezet Japan het land. Cas vlucht, maar wordt uiteindelijk gepakt en tewerkgesteld bij de aanleg van de Pakanboeroespoorweg op Sumatra. Elvira belandt met haar kinderen in een Japans interneringskamp. Na veel ontberingen halen ze heelhuids de vrede, 15 augustus 1945. Het gezin wordt herenigd en vestigt zich in Suriname. Janny de Heer is een onderhoudend vertelster en bedreven researchster. (…) Het is een prettig leesbaar, eenvoudig verteld verhaal over een belangrijke periode in de geschiedenis. (…)
Lees hier verder
Meer over ‘Het geheime wapen’
Meer over Janny de Heer bij Uitgeverij In de Knipscheer
«De beeldende, vooral overtuigende en uitgebreide schrijfstijl maakt het lezen tot een feest.» – Moon Kager
Over ‘Het geheime wapen’ van Janny de Heer op Mustreads or Not!, 15 april 2020:
We reizen af naar Suriname, Holland, Indië, waar het in de tijd van de oorlog niet bepaald een weelde was om te leven. ‘Het geheime wapen’ vertelt het verhaal van de Surinaamse Cas en de Hollandse Elvira. Cas en Elvira trouwen in 1935 met de handschoen aan, in de hoop hun leven samen op te bouwen, Cas is militair in het KNIL dan komt de oorlog, en staat het leven van Cas en Elvira op zijn kop. Een historisch verhaal, waarin alle facetten van het leven aanbod komen. (…) De beeldende, vooral overtuigende en uitgebreide schrijfstijl maakt het lezen tot een feest, het verhaal verschijnt op je netvlies, en je voelt als van zelf mee met de personages in het boek. (…) Wat een heerlijke roman, een verhaal waarin je een goed beeld krijgt van het leven van een echtpaar welke hun geluk zoekt, van Suriname reis je naar Holland van Holland naar Nederlands-Indië en weer terug naar hun beider geboortegrond, het verhaal zal je niet onberoerd laten, je proeft de strijd, de onmacht en de liefde. Janny de Heer verweeft alle ingrediënten tot een indrukwekkende roman welke je niet mag missen.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het geheime wapen’
Meer over Janny de Heer bij Uitgeverij In de Knipscheer