«2023 was een schitterend jaar voor de ‘Indische’ letterkunde.» – Remco Raben

Over ‘Razende stiltes’ van Artien Utrecht op Belanda sudah dekat! 29 december 2023:

2023 was een schitterend jaar voor de ‘Indische’ letterkunde. Deze vijf boeken [‘Het mysterie van Mrs Indonesia’, ‘Razende stiltes’, ‘Totok Terror Corps’, ‘Handleiding voor ontheemden’, ‘Indolente’] zijn elk op hun manier prachtig. Heel verschillend van aard, van toon, van vorm, van positie, maar elk van grote literaire kwaliteit. En vreselijk actueel. (…)  Artien Utrecht schreef in de loop van jaren een reeks mooie essays en bundelde ze in ‘Razende stiltes’– eigenlijk vorig jaar al gepubliceerd, maar ik smokkel haar er nog in. Ze schrijft beeldend en met precisie. Haar betoog is helder, humaan en intelligent, ze is onafhankelijk en kritisch op de grote narratieven. Ze is wars van nostalgie en fileert de racistische mentaliteit in Nederland, ook in ‘Indische’ kringen, en in Indonesië. Maar ze gaat veel verder en onderzoekt over allerlei grenzen heen vormen van hokjesdenken, stiltes, minimalisme en liminalisme, en, terug naar haar geboorteland, de verwoestende effecten van de moorden en arrestaties van 1965. Een stem om goed naar te luisteren: “Pendelend tussen twee werelddelen, tussen het land van de ex-kolonisator en dat van de ex-gekoloniseerden, zoek ik naar ervaringen van anderen. Anderen die zich bevinden in het ene of het andere werelddeel maar vooral daarginds, in Indonesië. Hoe lichten we het dikke tapijt op waaronder het koloniale denken voortwoekert, hoe maken we de diepe sporen van het koloniale racisme die in de vloer gekerfd liggen zichtbaar?” (p.85) (…) De ‘Indische’ literatuur leeft, zoemt, klopt, wringt en bespringt. Ze durft óm maar ook vooruit te kijken, te confronteren, vragen te stellen. Aan de schrijver zelf, aan de gemeenschap, aan het verleden, de voorouders, aan Nederland. Ze laat zich niet tot een etnisch label reduceren. Ze is vernieuwend, avontuurlijk, grenzeloos, meerstemmig, gekleurd en koloniaalkritisch, en vooral een feest van taal, kortom alles wat we in deze tijd nodig hebben.
Remco Raben is professor Koloniale en Postkoloniale Literatuur en Cultuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

Lees hier het artikel
Meer over ‘Razende stiltes’
Meer over Artien Utrecht bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Wonderlijke samensmelting tussen autobiografie en roman met veel humor en lichtheid.» – Herman Veenhof

Over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’ van Johnny Laporte in Nederlands Dagblad, 22 december 2023:

Op je 71ste debuteren met een soloalbum en een boek: de langspeelplaat That’s Me, en de roman Zwijgen Zweeg Gezwegen. Dat presteert Johnny Laporte. En natuurlijk zit daar een verhaal achter. Meerdere zelfs. Bij hem geldt: zwijgen is zilver, spreken is goud. (…) Dat boek is dik, bijna vijfhonderd bladzijden. Het is een gelaagd verhaal met als overkoepelend thema het zwijgen. Dat geldt voor de Indische Nederlanders van wie Laporte een telg is. Het geldt ook voor de maffiose wereld, waar het familieverhaal op uitloopt. De familie leefde in Medan, de hoofdstad van het eiland Sumatra. John werd daar in 1952 geboren. (…) Op zijn zesde verhuisde het gezin naar Nederland. (…) Het gezin was zwaar geteisterd. De oorlog, de jappenkampen, de bersiap (het geweld van revolutionaire jongeren tegen vooral Nederlanders en indo’s) en de politionele acties hadden voor een diep trauma gezorgd. (…) De Indische gezelligheid, met vooral veel muziek en altijd lekker eten, heeft een donkere kant: het totale zwijgen over trauma’s en taboes. (…) De Indisch-Nederlandse familie raakt verzeild in een Italiaans complot waarbij boeven en foute priesters een grote rol spelen. (…)  Maar in de wonderlijke samensmelting tussen autobiografie en roman zit ook veel humor en lichtheid. (…)
Ga voor het hele artikel naar website www.nd.nl en tik zoekwoord in.
Meer
Meer over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’
Meer over Johnny Laporte bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een aangename verrassing tussen de usual suspects in thrillerland.» – Rob van Scheers

Over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’ van Johnny Laporte in De Volkskrant, 16 december 2023:

In de schaduw van alle boekengeweld van Grote Namen (als Terry Hayes en Robert Galbraith) verscheen er zojuist ook een heuse surprise: ‘Zwijgen zweeg gezwegen’, het debuut van Johnny Laporte, In de muziekwereld staat Johnny Laporte (Medan, Sumatra; 1952) bekend als een indorocker van het eerste uur, de gitarist van de Oscar Benton Blues Band en Barrelhouse. Je verwacht het misschien niet een-twee-drie, maar Johnny Laporte blijkt ook heel aardig te kunnen schrijven. Ik althans werd door de toon en het timbre aangenaam verrast. In zijn als ‘een roman in drie delen’ aangekondigde uitgave volgen we de jonge hoofdpersoon Joachim Broekhuis, die samen met zijn Nederlandse moeder Anna halsoverkop hun rubberplantage in Sumatra heeft moeten verlaten. (…) Moeder, zoon en het kindermeisje Fietje komen uiteindelijk terecht in Wassenaar. Daar (…) worden op pagina 117 drie kisten met hun achtergebleven spullen uit Nederlands-Indië bezorgd. Anna ruikt onraad. En dat kan goed kloppen want in de kisten zitten onder meer een aantal onthoofde wajangpoppen. (…)  Goenagoena. In haar bijgeloof krijgt Anna prompt een visioen van een vrouwelijk skelet in een blauwe jurk en met zwarte lokken dat uit de geopende kist omhoogstijgt. ‘Een krijtwit gezicht, bijna lichtgevend… statig en ernstig, verdrietig tegelijk.’ En dat is nog maar het begin van alle onheil. Zo verschuift het verhaal – dat begon als een familiekroniek – richting een bovennatuurlijke thriller en onderhoudend is het ook. Ik zal niet zeggen dat we nu de nieuwe Louis Couperus hebben ontdekt, maar echo’s van ‘De stille kracht’ zijn hier toch luid en duidelijk hoorbaar. (…) Met zo veel blockbusters in de schappen van de gekende Grote Namen zal ‘Zwijgen zweeg gezwegen’ de Bestseller 60 van de CPNB waarschijnlijk niet halen, maar een lekker obscuur cultproject blijft het.
Lees hier de recensie ‘Met Zwijgen zweeg gezwegen schreef debutant Johnny Laporte een lekkere cultthriller’
Meer over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’
Meer over Johnny Laporte bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een Indische familiekroniek die overgaat in een Italiaanse maffiathriller.» – Peter Bruyn

Over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’ van Johnny Laporte in Haarlems Dagblad, 15 november 2023:

(…) Johnny Laporte speelt inmiddels een halve eeuw ‘leadguitar’ bij Barrelhouse, misschien wel de beste bluesgroep van Nederland. (…) Daarnaast was hij nauw betrokken bij de comeback van Oscar Benton, de in 2020 overleden Haarlemse blueszanger. (…)  Daarna maakte Laporte tijd voor zijn bijna vijfhonderd bladzijden omvattende literaire debuut ’Zwijgen zweeg gezwegen’: (…) een labyrint aan verhaallijnen en intriges die naarmate het boek vordert steeds fantastischer worden. (…) John, in 1952 geboren in Medan op Sumatra, komt in 1958 met zijn ouders, broers en zus naar Haarlem-Noord, waar hij zijn jeugd doorbrengt. Vader overlijdt na twee jaar. Hij kan niet tegen het Nederlandse klimaat. Voor veel Indische Nederlanders die in de jaren veertig en vijftig naar Holland kwamen geldt dat ze hier een warme ontvangst verwachtten. Maar dat was zelden het geval. Dat gold ook voor mijn ouders. Ze hadden oorlog en geweld in Indië overleefd, waren getraumatiseerd, maar zwegen daarover. Praten over het verleden was taboe. Ze wilden zich zo snel mogelijk aanpassen. (…) Uiteraard spookt ook de ‘goena-goena’, de Indische magie, door het boek. ‘‘Mijn moeder wilde het daar nooit over hebben, maar mijn tante vertelde die verhalen graag. Ik smulde daarvan. Indonesië bestaat uit verhalen…”

Lees hier of hier verder
Meer over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’
Meer over Johnny Laporte bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Absoluut interessant reisverslag en herinneringen aan een vriendschap.» – Marjo van Turnhout

Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys op Leestafel, 11 oktober 2023:

‘De Madurese vriend’ (…) is een reisverslag, een geschiedenis en een persoonlijke brief. In het boek wordt een vriend aangesproken. Die vriend is Djaman, een schelpenverkoper, met wie de schrijver al veertig jaar een vriendschap onderhoudt. (…) Toen Kees Ruys in 1979 reizend door Indonesië terecht kwam in Pasir Putih voelde hij zich daar meteen thuis. Het werd de plek waar hij iedere twee jaar naar toe zou reizen, en waar hij Indonesië goed leerde kennen, met name het Indonesië van dat dorp en omstreken, aan de kust van Oost-Java, tegenover het eiland Madura en op de route naar Bali. (…) Toen hij nog in Nederland was kreeg hij mailtjes van de kleindochter van zijn vriend, met het bericht dat Djaman ziek was. Maar wat er precies aan de hand was, daar kreeg hij geen duidelijkheid over. Terwijl hij reist denkt hij terug aan alle eerdere reizen, aan de ontmoetingen met de bewoners van het land, met vooral herinneringen aan de vriendschap met Djaman. Door zijn verhalen krijgt de lezer een idee van hoe de Madurese cultuur in elkaar zit. Over de verschillen met de onze, verschillen waardoor vaak bijzondere situaties ontstaan. Verhalen over de oosterse magie, die een grote rol speelt in het dagelijkse leven daar; over de cultuur waar de westerling erg aan moet wennen, vooral hoe de oosterling zich voordoet als degene die hij denkt te moeten zijn in de ogen van de ander: ‘voor het gemak en het fatsoen’. (…) Absoluut interessant.

Lees hier de recensie
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Teder, schitterend, humoristisch. Ontroerend ook heel vaak. Kees Ruys schrijft ‘De Stille Kracht’ nabij. Wat een briljante schrijver.» – Marianne Janssen

Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys op LeesKost, 2 september 2023:
Twee vrienden: één uit Nederland en één uit Indonesië. Ze komen uit twee verschillende vaderlanden. Ooit was de geschiedenis van hun landen samengesmolten, voor de ouders en grootouders van de vrienden betekende dat kolonialisme, onderworpenheid, een strijd om vrijheid, oorlog, wreedheid en uiteindelijk de vrijheid waarom verbeten werd gevochten. (…) Niet dat ze elkaar vaak zagen, zo eens in de paar jaar trok Ruys naar Indonesië, kwam aan in Surabaya en reisde van daaruit, vijf uur lang, over de Grote Postweg naar de  gewoonste aller badplaatsen Pasit Putih, zonder zijn vriend Djaman, die daar woonde, daarvan vooraf op te hoogte te stellen. (…)  Maar dit keer, wist Ruys, vervuld van diep verdriet en melancholie, zou Djaman hem niet opwachten. Hij was dood. (…) Terwijl Kees Ruys zijn reis maakt naar het huis waar ooit Djaman woonde komen de gebeurtenissen, de dagen die zij gezamenlijk hebben doorgebracht één voor één weer bij hem boven. Als een rituele dans, een afscheidsceremonie voor de oude vriend. (…) De tocht naar Pasit Puteh is geschreven als een liefdevolle brief, een afscheid met pijn en met vreugde in het hart. De schelpenversierder en -verkoper Djaman was voor Ruys een verpersoonlijking van de cultuur van het land waaraan hij zijn hart verpand heeft. In de terugblikken wandel je mee met de vrienden, door de jaren heen. Dit boek lezen is muziek horen én het kabaal van de het verkeer, voedsel proeven, de brandende zon voelen, rusten, samen zwijgen en soms, bijna onmerkbaar, even de wereld aftasten waarin de ander, de vriend, zich bevindt. Voorheen, als hij aankwam, werd er gezwaaid en geroepen: ‘De lange mister is er weer!’ Nu hing er alleen Djamans schim. De vriend was voorgoed verdwenen. De vriendschap van zoveel jaren wordt vereeuwigd in een boek. Ruys schrijft teder, schitterend, humoristisch. Ontroerend ook heel vaak. Hij schrijft De Stille Kracht nabij. Wat een briljante schrijver. Ik heb nog heel veel in te halen, want ik wil veel van hem lezen.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een boek dat recht doet aan de titel.» – Richard Akihary

VoorplatMadureseVriend-75Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys, 5 augustus 2023:
De Nederlandse schrijver Kees Ruys beschrijft zijn vriendschap met Djaman, een Madurese schelpensouvenirverkoper. Hij doet dit op een liefdevolle manier. Door de vele details geeft hij ons een inkijkje in het leven van zijn Madurese vriend. Ruys observeert en beschrijft het leven van zijn vriend met respect, een leven waar hij op gepaste afstand aan deelneemt. Hij is niet opdringerig en legt zijn mening niet op. “Over dit soort zaken hebben wij het nooit gehad”. Als Nederlander stelt hij zichzelf een actuele vraag: “Waarom maakt me dit zo ongemakkelijk? Wat er gebeurd is, is afschuwelijk, maar het vond plaats voor ik op aarde kwam. Ik sta er net zo ver vanaf als hij. Het kleeft me aan, dat wel, als erfgenaam van de geschiedenis van mijn geboorteland. Geeft me dat ook de plicht me plaatsvervangend te verontschuldigen?” Kees Ruys is een geboren verteller. In de bus naar Kalimantan valt hij in slaap, hij droomt over het Haagse Bos, en zit met zijn vriend Rolf in een opblaasboot. Zij zijn aan het vissen bij Het Sluisje, even waan je je in Nederland, totdat de chauffeur hard remt. “Als één man vallen de staande passagiers naar voren…”, ongemerkt zitten we weer in de bus naar Kalimantan. Als lezer schakel je op een natuurlijke manier van de Oosterse wereld naar de Westerse wereld en andersom. De taal van Ruys is voortreffelijk en het boek leest prettig. Bepaalde passages worden op een humoristische wijze uitgebeeld: “De knieval voor zijn eerste vrouw was hem door Allah ingegeven, en dus zou hij alles slikken, van haar tomeloze woedebuien tot het zwijgen van zijn zoon en zijn verbanning naar een matje in de bijkeuken”. ‘De Madurese vriend’, een boek dat recht doet aan de titel.
Richard Akihary (1955) is dichter en muzikant. Hij gaf 30 jaar les in het speciaal onderwijs. Daarna doceerde hij Nederlands en Engels. Hij is meer dan 50 jaar organist bij de Geredja Indjili Maluku (Moluks Evangelische Kerk). Hij schreef de partituren voor BNG, het Moluks Kerkelijk Liedboek. Ook schreef hij teksten en muziek voor theater, pop- en jazzbands.
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Verfijnde melancholie, aangename weemoedigheid.» – Arjen van Meijgaard

VoorplatMadureseVriend-75Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys op Tzum, 21 juli 2023:
(…) Al veertig jaar reist de auteur vrijwel elke twee jaar naar Indonesië. De eerste keer dat hij er kwam, als onderdeel van een lange en unieke wereldreis in de jaren ‘70, voelde hij zich direct thuis. Pasir Putih, aan de kust van Oost-Java, tegenover het eiland Madura en op de route naar Bali, werd een baken op zijn tochten, een toevluchtsoord en uitvalsbasis in één. Geen bijster interessante plek, maar het ging hem om de mensen. (…) Met Djaman, een man van Ruys’ leeftijd, bouwt hij in de loop van de tijd een onuitgesproken maar steeds hechtere band op. (…) Ruys en Djaman delen vooral herinneringen aan vorige ontmoetingen, ze zijn naar elkaar toegegroeid, kunnen zwijgend naast elkaar zitten zonder dat het ongemakkelijk wordt. Ze staan midden in het leven, maken juist geen grootse plannen en observeren hun omgeving zonder te oordelen. (…) Het blijkt uiteindelijk lastig te kunnen aangeven wat hun vriendschap precies inhoudt, misschien is het juist wel waardevoller als dat niet kan. Het is een gevoel, of zou het iets met de stille kracht te maken hebben die in Indonesië onderdeel is van het dagelijks leven? ‘De Madurese vriend’ blijft je constant verleiden verder te lezen. De lezer reist mee, wacht samen met Ruys op de bus die door het landschap toert, zonder dat er grote dingen gebeuren. De kracht zit hem in de herinneringen aan zijn andere reizen en ontmoetingen met passanten en bekenden die de schrijver verweeft in deze laatste reis naar Pasir Putih. (…) Hij stelt de aankomst deze keer bewust uit, Djaman zal namelijk niet meer op hem staan te wachten, omdat hij er niet meer is. Maar juist doordat Djaman door het verhaal heen met ‘je’ en ‘jij’ aangesproken wordt, is hij steeds aanwezig. Een verfijnde melancholie klinkt overal in door, een aangename weemoedigheid om wat voorbij is, maar daardoor des te meer gekoesterd wordt.
Lees hier de recensie ‘Meeslepend verslag van een vriendschap’
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het universum gezien vanuit Pasir Putih.» – Will Derks

VoorplatMadureseVriend-75Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys op Indies Tijdschrift, 10 juli 2023:
(…) In Pasir Putih, noteert Kees Ruys in de openingspagina’s van het boek, ‘ligt de eeuwigheid te suffen op een oude mat’ – een schitterend beeld dat bol staat van betekenis: saai, heet, groezelig, vadsig, muf, inert, armetierig en onveranderlijk. (…) Ruys komt er thuis, iedere keer opnieuw, hoe mysterieus dat voor hemzelf ook is. En het raadsel wordt nog versterkt door de aanwezigheid van een zekere Djaman, de Madurese vriend uit de titel, die zo ongeveer de incarnatie is van het nietszeggende vlek waar hij woont: hij is uiterst karig met woorden en gebaren, hij heeft nergens een mening over en leest nooit een krant of een boek (vermoedelijk is hij analfabeet), hij heeft meestal geen duidelijke bezigheden, hij is ‘geruisloos’ en ‘misschien zelfs wel een beetje saai’. Toch zou zonder hem de betovering van Pasir Putih meteen verdwenen zijn, aldus Ruys, die door het boek heen Djaman regelmatig direct aanspreekt in de jij-vorm. Hij is cruciaal voor de aantrekkingskracht van die plek, en dat terwijl tegelijkertijd Djaman, zoals Ruys nadrukkelijk meedeelt, hem ‘wezensvreemd’ is. (…) Ruys snapt van die fascinatie na al die jaren eigenlijk nog steeds weinig of niets en met De Madurese vriend doet hij een poging om althans tot een bepaalde mate van inzicht te komen. (…) Het dragende model van dit boek is dan ook het verhaal dat op alle punten in zijn ontwikkeling een afslag kan nemen naar een ander verhaal. Ruys brengt zo als het ware het universum in kaart, gezien vanuit Pasir Putih. (…) Ruys kan over al die ontmoetingen en observaties wel weer een aardig verhaal vertellen, terwijl hij bovendien zo dwalend en meanderend Djaman soms wat naderbij komt en een glimp lijkt op te vangen van diens ‘ware’ aard. (…) Want het gaat zeker ook over het land in dit boek, over Indonesië, en over de relatie die Ruys gedurende ruim vier decennia heeft opgebouwd met deze poreuze en uitermate gastvrije samenleving. (…)
Lees hier verder
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Persoonlijk verslag van reizen naar Javaanse badplaats Pasir Putih, in 1947 nog oorlogszone.»

VoorplatMadureseVriend-75Over ‘De Madurese vriend’ van Kees Ruys voor NBD Biblion, 7 juli 2023:
‘De Madurese vriend’ is een persoonlijk verslag over de reizen van de auteur naar een vriend op Madoera. Langzaam reizend nadert de schrijver de Javaanse badplaats Pasir Putih, sinds de jaren zeventig zijn vaste pleisterplaats in Indonesië. Hij trekt zich terug in herinneringen en denkt aan ontmoetingen die tot ontdekkingsreizen leidden, met de armste mensen die hij in zijn leven heeft gekend, maar ook de meest gastvrije en roekeloze. Maar boven alles denkt hij aan Djaman, zijn oudste vriend in Indonesië, die hem bij elk bezoek opwachtte met de mededeling dat hij hem al in een droom zag naderen. Ook schetst het boek een beeld van de ontwikkeling van het kustplaatsje sinds Nederlandse mariniers er in 1947 voet aan wal zetten om het in een oorlogszone te veranderen. Intiem en beeldend geschreven. Voor een breed tot geoefend lezerspubliek. Met kaarten. Kees Ruys (1955) is een bekende Nederlandse auteur. Hij schreef tientallen boeken. Het boek maakt deel uit van de serie: ‘De randgebieden’.
Meer over ‘De Madurese vriend’
Meer over Kees Ruys bij Uitgeverij In de Knipscheer