Tag: Jacob Israël de Haan

«In vroegere tijden was het ook al bal op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag.» – Carel Peeters

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure in Vrij Nederland, 18 maart 2025:

(…) ‘Sympathie voor de duivel’, het boek van Jaap Goedegebuure over ‘De verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers’, geeft een welkome achtergrond aan wat er zich nu afspeelt op het gebied van de antimoraal. Het boek herinnert er alleen al aan hoezeer het in vroegere tijden (die van de keizers Caligula en Nero) ook al bal was op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag. (…) Een van de interessantste door Goedegebuure behandelde figuren met sympathie voor de duivel en het duivelse is het type dat zich uitleeft in het manipuleren, verdacht maken en intimideren van mensen. Dat is de figuur van Mefistofeles, de man die altijd ‘nee’ zegt, prominent aanwezig in Goethes ‘Faust’. Goedegebuure ziet een Mefisto in Vincent Vere in Couperus’ eerste roman ‘Eline Vere’. Dat is het kwaad als intrigant: ‘met zijn slangenogen en zijn nu eens flemende en dan weer vlijmscherpe tong.’ (…) ‘Sympathie voor de duivel’ gaat wel over de Nederlandstalige literatuur, maar natuurlijk komen ook de schrijvers ter sprake die het kwaad en de duivel op zo’n exemplarische manier hebben behandeld dat het tot wereldliteratuur is geworden: De Sade, Baudelaire, Nietzsche, Bataille. Ze fungeren als zijn referentiekader. Wat niet wil zeggen dat de Nederlandse schrijvers bij hen verbleken. Dat is het verrassende aan ‘Sympathie voor de duivel’: het boek haalt in al zijn diversiteit een belangrijk thema naar voren dat bepalend is voor het gehalte van de Nederlandse literatuur. Dat gehalte ontstaat door stijl én inhoud: door de heikele thema’s die men durft aan te snijden, ze niet uit de weg te gaan. Nederlandse schrijvers (Jacob Israël de Haan, Louis Couperus, Arnon Grunberg, A.F.Th. van der Heijden, Oek de Jong, Manon Uphoff, P.F. Thomése, Marcel Möring, Gerard Reve, Willem Frederik Hermans, S. Vestdijk) hebben zich wel degelijk geconfronteerd met de doos van Pandora, met het pijnlijke, lastige, donkere, beschamende, laffe, peilloze, gewelddadige en het duivelse in de werkelijkheid. Vanuit vrees en fascinatie. Om een spiegel voor te houden. (…)

Lees hier of hier de recensie
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een uitzonderlijk rijk en doordacht werk, een prachtig prisma.» – Manon Uphoff

Bij de presentatie van ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure, 13 maart 2025:

(…) Is het mogelijk een routemap te bieden, de deur naar dit boek vast op een kier te zetten en een glimp te tonen van de rijkdom en reikwijdte ervan? (…) We bewegen ons langs verderf en het verderfelijke, en van een verfijnd bederf naar het parasiterende, dit bederf in gang zettende, van het sadistische naar het sadomasochistische, van het sublieme, ontzagwekkende, ‘heilige’ kwaad naar het banale, kille, botte, rekenkundige, machinale kwaad van met name de Tweede Wereldoorlog. We betreden het kwaad van de verleiding, van gespeelde of mythologische onschuld, ontmoeten de kwaadaardigen en de listigen, passeren zondebokken, geofferden en zichzelf opofferenden. In dubbelgangers zien we het kwaad weerspiegeld, gedraaid, verwrongen. We belanden op het pad van vergelding, vergeving, verzoening—maar vooral op dat van de leugen en het zelfbedrog. (…) We dalen af in griezelkelders waar de griezelromantiek hoogtij viert, komen uit bij het kwaad als stompzinnig oerverschijnsel en eindigen bij de vraag van de auteur of we werkelijk tot de kern van het kwaad kunnen doordringen, of dat er misschien vele kernen zijn. (…) Bijna alle auteurs tasten in hun werken de grenzen af: waar de werkelijkheid van het kwaad zich ophoudt en de illusie van het kwaad begint, of omgekeerd: waar de verbeelding van het kwaad overgaat in de uitoefening van het kwaad. ‘Sympathie voor de duivel’ is een uitzonderlijk rijk en doordacht werk, een prachtig prisma, een boek dat uitnodigt en stimuleert om verder te denken, om dwarsverbanden te leggen, om te blijven dwalen langs de vele gestalten die het kwaad in de literatuur heeft aangenomen en zal blijven aannemen.

Lees hier de toespraak van Manon Uphoff
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Manon Uphoff op deze site

Presentatie’ Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure.

Bij Boekhandel Douwes, Herengracht 60, 2511 EJ Den Haag, vanaf 19.30 uur op donderdag 13 maart 2025:

‘Sympathie voor de duivel’, het nieuwe boek van Jaap Goedegebuure,  wordt op de eerste dag van de Boekenweek 2025 feestelijk gepresenteerd bij Boekhandel Douwes Herengracht 60, 2511 EJ Den Haag.  Het boek telt een elftal essays over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. Jaap Goedegebuure laat zien hoe Nederlandse schrijvers, van Louis Couperus tot en met Manon Uphoff, de fascinatie voor het kwaad hebben verbeeld. Hun werk confronteert de lezer met het kwaad dat men bedrijft om er lust aan te beleven, lust zoals die wordt beschreven door Jacob Israël de Haan, bezongen door Slauerhoff, en beleefd door de personages van Simon Vestdijk, A.F.Th. van Heijden en Arnon Grunberg. Er is het kwaad van de oorlogsmisdadigers die Harry Mulisch en Louis Ferron ten tonele voeren, het satanische kwaad dat Renate Dorrestein en Thomas Rosenboom oproepen, en het zoet smakende maar niettemin giftige kwaad in de romans en verhalen van Manon Uphoff. Uitgeverijredacteur Peter de Rijk gaat met Jaap Goedegebuure in gesprek over het kwaad in de Nederlandse letteren dat  de verbeelding prikkelt en de lezer verleidt tot een blik in de afgrond. Het eerste exemplaar wordt uitgereikt aan Manon Uphoff. Wilt u deze presentatie meemaken? Meldt u aan via info@boekhandeldouwes.nl. Het programma begint om 19.30 uur. Na afloop is er napraat en signeert Jaap Goedegebuure zijn boek voor belangstellenden. Kopers krijgen vanzelfsprekend  gratis een exemplaar van het Boekenweekgeschenk.

Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Manon Uphoff op deze site

Jaap Goedegebuure – Sympathie voor de duivel. Essays

Jaap Goedegebuure
Sympathie voor de duivel
Over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers
uitgebreid met een Personenregister
vormgeving omslag Els Kort
gebrocheerd in omslag met flappen,
332 blz., € 29,50
ISBN 978-94-93368-23-1
NUR 321, 620
eerste uitgave maart 2025

Al zo lang mensen elkaar verhalen vertellen, gaan hun verhalen vooral over goed en kwaad. Daarbij is een gelukkige afloop maar al te vaak een kwestie van hopen tegen beter weten in. En dat niet alleen omdat het kwaad net als in de ware wereld winnaars macht en profijt oplevert, maar ook vanwege de fascinerende werking die er voor de verteller en zijn gehoor van uitgaat. Het kwaad prikkelt de verbeelding en verleidt tot een blik in de afgrond.

In Sympathie voor de duivel laat Jaap Goedegebuure zien hoe Nederlandse schrijvers, van Louis Couperus tot en met Manon Uphoff, de fascinatie voor het kwaad hebben verbeeld. Hun werk confronteert ons met het kwaad dat men bedrijft om er lust aan te beleven, lust zoals die wordt beschreven door Jacob Israël de Haan, bezongen door Slauerhoff, en beleefd door de personages van Simon Vestdijk, A.F.Th. van Heijden en Arnon Grunberg. Er is het kwaad van de oorlogsmisdadigers die Harry Mulisch en Louis Ferron ten tonele voeren, het satanische kwaad dat Renate Dorrestein en Thomas Rosenboom oproepen, en het zoet smakende maar niettemin giftige kwaad in de romans en verhalen van Manon Uphoff.

Wie het kwaad in de literatuur, en dus ook in de werkelijkheid om ons heen en in ons zelf, wil leren kennen kan zich laten leiden door een van de motto’s van dit boek, opgetekend uit de mond van Oek de Jong: ‘Je moet het kwaad in om te kunnen groeien.’

Jaap Goedegebuure (1947) doceerde letterkunde aan de universiteiten van Leiden, West-Berlijn, Tilburg en Nijmegen. Hij publiceerde boeken over onder meer H. Marsman, Jeroen Brouwers, Frans Kellendonk, het fin de siècle, literatuur en religie, en poëzie en mystiek. Sinds 1975 recenseert hij voor tal van kranten en tijdschriften. Bij Uitgeverij In de Knipscheer verscheen van hem in 2022 Door de jaren heen lezen, biografische notities van literaire auteurs: Gerard Reve, Harry Mulisch, Doeschka Meijsing, Boudewijn Büch, Rogi Wieg, F. Springer en vele anderen. Goedegebuure publiceerde ook in de literaire tijdschriften waarbij Uitgeverij In de Knipscheer betrokken is,  Extaze en Elders.

Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«‘Zwijgplicht’ geeft zicht op de keerzijde van fatsoen.» – Carinne Elion-Valter

Opmaak 1Over ‘Zwijgplicht’ van Theo Stokkink in Ponder*, nr. 42, juli 2018:
De roman ‘Zwijgplicht’ van Theo Stokkink speelt zich af in Nederland rond WO 1 en in de decennia daarna. De roman verhaalt over de zoektocht naar de eigen naam van een Belgisch vluchtelingenkind dat de aangenomen dochter is van een homoseksuele notaris en zijn vrouw, een voormalig prosituee. (…) ‘Zwijgplicht’ is gebaseerd op historische feiten. (…) Alleen goede daden vermochten de brug te slaan tussen wet en werkelijkheid. Zo was ieder in deze roman slachtoffer van het masker van orde en regelmaat dat de 19de en begin 20ste eeuw droeg. Het is daarom te prijzen dat Theo Stokkinks verhaal zicht geeft op de keerzijde van fatsoen.
*] Mededelingenblad van de Stichting ter bevordering der notariële wetenschap
Klik hier voor het artikel
Meer over ‘Zwijgplicht’
Meer over Theo Stokkink bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Bijzonder levensverhaal goed gedocumenteerd.» – Ingrid Glorie

Opmaak 1Over ‘Zwijgplicht’ van Theo Stokkink op Voertaal, 25 januari 2018:
(…) ‘Zwijgplicht’ is een historische familieroman. Theo Stokkink vertelt hierin het bijzondere levensverhaal van zijn moeder, Hélène. (…) De roman omspant de periode 1913-1948. Hoewel Stokkink het verhaal van zijn moeders leven systematisch afwerkt, lijkt de belangstelling van de auteur toch vooral uit te gaan naar het leven van zijn grootvader, Theo Borret, en de impact die Wet 248bis in die beginjaren op de Amsterdamse homogemeenschap heeft gehad. Stokkink heeft zich goed gedocumenteerd en beschrijft Theo’s leefwereld tot in detail. Verschillende bekende figuren, zoals Jacob Israël de Haan (schrijver van het “schandaalboek” Pijpelijntjes) en Louis Couperus, krijgen een glimpoptreden in het verhaal. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Zwijgplicht’
Meer over Theo Stokkink bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Geraffineerd.» – André Oyen

coverE19voorDEF.inddOver ‘Extaze 19 – Vrouw en Literatuur’ op Ansiel, 29 december 2016:
(…) ‘Extaze’ is er op een geraffineerde maar niet te drammige manier in geslaagd om belangrijke vrouwelijke literatoren in de schijnwerpers te plaatsen. (…) Marlene de Vries geeft een pittige schets van Betje Wolff en Aagje Deken. (…) Elisabeth Leijnse beperkt zich hier tot Cécile de Jong van Beek en Donk, die de ‘encyclopedische’ tendensroman ‘Hilda van Suylenburg’ schreef waarin alle aspecten van de vrouwenkwestie werden belicht. (…) Jacques Sicking confronteert ons met het wel aparte werk van Carry van Bruggen, schrijversnaam van Caroline Lea de Haan, zuster van Jacob Israël de Haan. (…) Joke Linders heeft de dankbare taak om grootheid Annie M.G. Schmidt, die spot met van bovenaf opgelegde regels en opvattingen, te doorlichten. (…) Michiel van Kempen duidt op de hang naar vrijheid van de Surinaamse Bea Vianen (…) zij beschrijft Suriname lyrisch, maar is uiterst kritisch over de sfeer van benauwenis.
Lees hier en hier de recensie
Meer over Extaze 19