«Om te eindigen als een kasplantje zie ik niet zo zitten.» – Jos van Daanen

Jos DaanenIn Memoriam bij het overlijden van Jos van Daanen, 31 augustus 2022:
Vandaag viel dan de rouwkaart in de bus: op 29 augustus rustig ingeslapen in de leeftijd van 63 jaar. Jos van Daanen (pseudoniem van René Vossen) schrijft daarin: ‘Het was me een waar genoegen met jullie, maar nu is het tijd om te gaan. Zeven herseninfarcten hebben me tot euthanasie gedwongen en hebben me teruggestuurd naar mijn thuisplaneet. Aan jullie de taak om je leven goed af te maken en mij in ’t hiernamaals terug te zien.’ De worsteling met zijn gezondheid hing hij niet aan de grote klok. Ik bewaar de beste herinneringen aan hem bij de enkele keer dat hij toch deelnam aan een tournee van onze Limburgse schrijvers tijdens de Boekenweek van 2018, het jaar waarin zijn eerste boek, de dichtbundel ‘De schoonspringer’ bij Uitgeverij In de Knipscheer verscheen. En aan, nog maar negen maanden geleden, de online-presentatie van zijn jongste roman ‘Liefde is een onwoord’. Op 29 juli van dit jaar liet hij mij zijn besluit weten middels een e-mail met in de onderwerpregel ‘Einde verhaal’ uit welk bericht ik de titel van dit bericht ontleen. Jos, we zien je graag terug; als het niet in het hiernamaals is dan in je boeken, waarvan ik zo hoop dat ze nooit kasplantjes worden.

Haarlem, franc knipscheer

Meer over Jos van Daanen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«En steeds klinkt in haar werk die echo om rechtvaardigheid. Beslist een aanrader.» – Wim van Til

VoorplatRoemerBloemlezing-75Over ‘Ik ga strijden moeder’ van Astrid H. Roemer in De Auteur, juni 2022:
Astrid H. Roemer neemt in de Nederlandstalige literatuur een aparte positie in. Van meet af aan werkt zij haar thematiek uit met eigen inkt. Centraal daarin staat de dekolonisering met alle aspecten die daar bij horen: verlies van en zoeken naar de eigen identiteit, ontluikend en groeiend besef van haar plaats in haar wereld, de groei van haar persoonlijkheid en de maatschappelijke positie die zij daarbij inneemt. Naast de bekendere thema’s zoals liefde, verlangen en gemis. (…) Samensteller Koos van den Kerkhof heeft uit 50 jaar poëzie kunnen putten, vanaf haar debuut in 1970 tot aan de publicatie van ‘Tot nader’ in ‘De Gids’ (6/2020). (…) Koos heeft mooie, treffende gedichten gekozen, soms strijdvaardig, soms innemend sensueel. En steeds klinkt in haar werk die echo om rechtvaardigheid, om gerechtigheid, een stem die niet ophoudt te zoeken naar woorden die de uiteindelijke bevrijding bewerkstelligen. Astrid H. Roemer is voor haar oeuvre in 2021 bekroond met de Prijs der Nederlandse Letteren, en dat is niet zomaar gebeurd. Haar activistische houding ten opzichte van de Surinaamse politieke leiders heeft nog wel consequenties gehad voor de officiële uitreiking. Het maakt duidelijk dat ook beleidsmakers en andere politici zich beter zouden moeten verdiepen in haar werk, waarin Astrid H. Roemer oproept tot een duidelijke stem die het lange wachten op die gerechtigheid verwerkelijkt. (…) Voor wie nog niet bekend is met de poëzie van Astrid H. Roemer is deze bloemlezing beslist een aanrader.
‘De Auteur’ is een driemaandelijks tijdschrift van de Vereniging van Vlaamse letterkundigen.
Lees hier de recensie ‘Mijn leven mijn liefde mijn gevecht’
Meer over ‘Ik ga strijden moeder’
Meer over Astrid H. Roemer bij Uitgeverij In de Knipscheer

«De Surinaamse geschiedenis in de Nederlandstalige poëzie.» – Louis Smit

VoorplatRoemerBloemlezing-75Over ‘Ik ga strijden moeder’ van Astrid H. Roemer voor NBD/Biblion, 9 maart 2022:
(…) De gedichten, in totaal zo’n 80, zijn bij elkaar gebracht uit eerdere bundels en literaire tijdschriften. Verscheidene gaan over de zwarte Surinamer die zich niet thuis voelt in Nederland en de ‘roze blagen die mij om mijn huidskleur plagen’. Andere gaan over liefde en andere ontroerende onderwerpen. De gedichten hebben kracht, maar krijgen vooral kleur als ze worden voorgedragen, zoals bleek bij podiumoptredens van de schrijfster. (…) In zijn verhelderende inleiding gaat de samensteller Koos van den Kerkhof) in op de aandacht voor het slavernijverleden in het werk van Roemer. De bundel zal vooral in de smaak vallen bij mensen die geïnteresseerd zijn in de invloed van de Surinaamse geschiedenis in de Nederlandstalige poëzie.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Ik ga strijden moeder’
Meer over Astrid H. Roemer bij Uitgeverij In de Knipscheer

« * * * * Authentieke, strijdbare en ontroerende poëzie.» – Ko van Geemert

VoorplatRoemerBloemlezing-75Over ‘Ik ga strijden moeder’ van Astrid H. Roemer in Parbode, februari 2022:
De vele malen bekroonde Astrid H. (Heligonda) Roemer (Paramaribo, 1947) kwam de laatste tijd vaak in het nieuws door haar uitspraken over Desi Bouterse. Hier hebben we het gelukkig weer over waar het toch in eerste instantie om gaat: haar werk, en om preciezer te zijn: haar poëzie. Roemer is allereerst bekend als auteur van romans, maar haar gedichten maken een belangrijk onderdeel van haar oeuvre uit, ze debuteerde zelfs met poëzie, met de bundel ‘Sasa: mijn actuele zijn’, in 1970, onder het pseudoniem Zamani. (…) Onlangs verscheen de bloemlezing ‘Ik ga strijden moeder’, ondertitel: ‘gekozen gedichten’, gekozen uit haar bundels, maar ook uit allerlei tijdschriften. De keuze (80 gedichten) is gemaakt, in- en uitgeleid door de half november overleden dichter Koos van den Kerkhof. (…) Terug naar de poëzie, en specifiek naar de wat minder bekende ‘verspreide gedichten’, die vanaf 2015 in diverse tijdschriften verschenen. Een paar citaten: ‘Zet mijn gedachten in de week / bleek ze / wring ze uit de herinneringen / wil geen nattigheid en niets wat druppelt’. (…) De laatste woorden van het laatste gedicht (over haar moeder) in deze bundel: ‘Wij moesten jou begraven in stromende regens. / De zonnigste vrouw. / Ik blijf aan jou denken als warm licht in mij / Leven. / Ik houd van jou.’ Kort samengevat: authentieke, strijdbare en ontroerende poëzie. In de Verantwoording noemt Van den Kerkhof het samenstellen van een dergelijke bloemlezing ‘monnikenarbeid’. We zijn verheugd dat hij zich daaraan gezet heeft en dat uitgeverij In de Knipscheer dit monnikenwerk heeft uitgegeven.
Lees hier de recensie of hier
Meer over ‘Ik ga strijden moeder’
Meer over Astrid H. Roemer bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een mooi overzicht van haar werk.» – Hilde Neus

VoorplatRoemerBloemlezing-75Over Ik ga strijden moeder van Astrid H. Roemer in De Ware Tijd Literair van
weekendeditie van 14 t/m 16 januari 2022:
De bundel van Roemer is bezorgd door Koos van den Kerkhof. (…) Van den Kerkhof geeft in zijn inleiding een wandeling door haar werk, vanaf ‘Sasa, mijn actuele zijn’, waarin haar jeugdpoëzie is verzameld (1970). Uit deze bundel komt een gedicht, getiteld ‘voor mama’ waarin de laatste regel van elke strofe is: ‘ik ga strijden’. Dit heeft de basis gelegd voor deze verzameling, onder de titel: ‘Ik ga strijden moe[1]der’. Voor Astrid. H. Roemer is haar moeder vanaf het begin een belangrijke inspiratiebron geweest en gebleven, en steeds weer spreekt uit haar werk haar grote, tedere liefde voor de vrouw die haar heeft gebaard. Daaraan zijn nauw gekoppeld de thema’s vrouw -zijn, bloed, het gehele leven zelf. (…) Aanvankelijk snijdt Roemer thema’s aan als afscheid, toekomst, of de ziel van de immigrant. Deze vloeien later over in onderwerpen als etniciteit en vrijheid, uitgedrukt in beschouwingen over het slavernijverleden. Ook de lesbische liefde en katten zijn belangrijke elementen. (…) Van den Kerkhof roemt het muzikale in haar werk en haalt het begrip ‘vertelbeeld’ aan. (…) Vertelbeeld is het uitgaan van een kernzin, die steeds in andere bewoordingen terugkomt en zo steeds beter determineert wat er gezegd moet worden. Dit is een spelen met taal, maar ook het uiterste er uit halen. Voorbeelden worden geschetst aan de hand van Roemers poëzie, maar ook duidelijk gemaakt door fragmenten uit interviews en beschouwingen over haar werk toe te voegen. (…) De laatste woorden (uit verspreide gedichten) in het boek zijn, hoe kan het anders, een ode aan haar moeder.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Ik ga strijden moeder’
Meer over Astrid H. Roemer bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Hoe onverwacht kan een overlijden zijn?» – Franc Knipscheer

KoosvandenKerkhofFoto Rosa van den Kerkhof

Toespraak bij de crematie van Koos van den Kerkhof in Venlo, 19 november 2021:
(…) De uitgeverij is op een leeftijd dat het niet te vermijden is dat zij met enige regelmaat afscheid moet nemen van schrijvers uit het fonds. Elke keer schrik ik als zo’n bericht bij mij binnenkomt. Soms is dat overlijden al enige tijd te voorzien, want heel hoge leeftijd of een aangekondigd ziekbed. Het bericht over Koos kwam keihard aan. Hij was een jaar ouder dan ik nu ben, zag daar niet naar uit. Koos behoorde, zonder dat hij dat wist, tot mijn rijtje voorbeelden dat mij inspireert om door te gaan, vol te houden. Ik was best jaloers op zijn staat van conditie, zijn monterheid. Hij beoefende heel lang de pencak silat, een Indonesische vechtkunst die het uiterste vraagt van lichaam en geest: beheersing, concentratie, respect – aspecten die hem voor de ander tot een aangenaam mens maakten. En dat gold zeker voor de vele Knipscheer-auteurs die hij onder zijn hoede nam. (…) In de literatuur komt alles voor, ook de gescheurde aorta. En Koos kende het fenomeen waaraan hij zou bezwijken: in 2018 redigeerde hij een novelle van Helen Knopper. (…) Wonder boven wonder overleefde ze drie zware operaties. (…) Dichter Koos. Ja, dat was hij zeker, al trad hij met zijn poëzie mondjesmaat naar buiten; slechts enkele bundels, waarvan één bij In de Knipscheer: ‘Oud zink’. Als redacteur moest hij kritisch zijn op het werk van anderen, maar kritisch was Koos zo mogelijk nog méér als het om eigen werk ging. (…) Natuurlijk eindig ik met een gedicht van Koos uit die bundel. Het heet ‘Reisgenoot’. (…)

Lees hier de hele tekst
Lees hier het IM van 14 november 2021
Meer over Koos van den Kerkhof bij Uitgeverij In de Knipscheer

“Zin om te schrijven.” Koos van den Kerkhof onverwacht overleden.

koos_van_den_kerkhof_bew_kl_2Deze zondag vernam ik dat in de nacht van zaterdag op zondag 14 november 2021 dichter en redacteur Koos van den Kerkhof (11 april 1946) onverwacht is overleden aan een gescheurde aorta. Als dichter debuteerde hij in 1978 bij de toenmalige Limburgse uitgeverij Corrie Zelen. Vanaf die tijd zit zijn naam in mijn geheugen, vanwege de samenwerking die Uitgeverij Corrie Zelen, de Rotterdamse uitgeverij Flamboyant/P en Uitgeverij In de Knipscheer in die jaren hadden op het gebied van vertegenwoordiging van hun fondsen naar de boekhandel toe. Pas in 2000 kwam het tussen hem in zijn hoedanigheid van redacteur en de uitgeverij tot een sindsdien ononderbroken samenwerking. De debuutroman De bruine zeemeermin van de toen in Paramaribo woonachtige auteur Annel de Noré was het eerste boek dat hij, al actief als schrijfdocent, voor In de Knipscheer redigeerde. Hij had antropologie gestudeerd en die gevormde belangstelling voor andere culturen gecombineerd met zijn dichterstalent voor taal maakte dat hij fascinatie had voor het schrijven van Surinaamse en Antilliaanse auteurs. Hij was begin deze eeuw een aantal jaar stadsdichter van Venlo; een aantal van die stadsgedichten is opgenomen in de bundel Oud zink, die in 2008 bij Uitgeverij In de Knipscheer verscheen. Enkele jaren later was hij gastdocent aan de Schrijversvakschool Paramaribo van Ruth San A Jong. Zijn laatste boek waaraan hij voor de uitgeverij werkte betrof de samenstelling en bezorging van een bloemlezing uit het poëtisch werk van Astrid H. Roemer Ik ga strijden moeder, die op het punt van verschijnen staat. Koos heeft de presentexemplaren nog net kunnen bewonderen. Onze laatste e-mailwisseling dateerde van een paar uur voor zijn overlijden:

Beste Franc, (…) Ik vond de kussenenvelop met twee exemplaren van Ik zal strijden moeder op de deurmat. Dank daarvoor. Mooi omslag met de handen, bijzonder mooie kleur ook. Ik heb met plezier en overgave aan de selectie gewerkt en het essay en de verantwoording geschreven. Het was een stimulerende opdracht. Ik kreeg erdoor zin om te schrijven. (…) Niets bepaalt wat ik schrijf dan mijn eigen verhaal en dat verhaal verandert steeds zoals alle deeltjes in mijn lichaam. Onlangs schreef ik onverwacht twee eerste versies van gedichten. Afbeeldingen van het werk van de Amerikaanse schilder Joan Mitchell brachten me ertoe terug te keren naar technieken die ik al vaker heb toegepast. (…). En ik mailde om 19:38 terug: Dag Koos, Ik hoop dat ze zullen leiden tot een bundel. Het is de tragiek van de redacteur: werk van anderen gaat voor.

Die anderen zullen hem dankbaar zijn: Barney Agerbeek, Peter Andriesse, Orchida Bachnoe, Alfred Birney, Eric de Brabander, Cándani [Yasmine Amores], Aly Freije, Els de Groen, Edwin de Groot, E. de Haan, Jopi Hart, Hans van Hartevelt, Elodie Heloise, Hanneke van der Hoeven, Hein van der Hoeven, Ernst Jansz, Mala Kishoendajal, Roni Klinkhamer, Helen Knopper, Frank Kraaijeveld, Karin Lachmising, Els Launspach, Diana Lebacs, Joan Leslie, Clyde R. Lo A Njoe, Ronny Lobo, Djordje Matic, Arjen van Meijgaard, Henriette de Mezquita, Quito Nicolaas, Annel de Noré, Frank Ong-Alok, Fred Papenhove, Glenn Pennock, Hans Plomp, Ton van Reen, Astrid H. Roemer, Arjen Sevenster, Brigitte Spiegeler, JP den Tex, Jacques Thönissen, Diana Tjin, Edith Tulp, Hans Vaders, Etchica Voorn, Bert Vuijsje, Karel Wasch, Rogi Wieg, Kristien De Wolf en de velen die ik zonder twijfel nu vergeet.

franc knipscheer
Haarlem, 14 november 2021

Meer over Koos van den Kerkhof bij Uitgeverij In de Knipscheer

Astrid H. Roemer – Ik ga strijden moeder. Gekozen gedichten

VoorplatRoemerBloemlezing-75Astrid H. Roemer
Ik ga strijden moeder
gekozen gedichten
bezorgd door Koos van den Kerkhof

Suriname, Nederland
gebrocheerd in omslag met flappen,
royaal formaat, 138 blz., € 19,50
ISBN 978-94-93214-57-6
eerste uitgave november 2021

Samenstelling, inleiding en verantwoording Koos van den Kerkhof

Het poëtische oeuvre van Astrid H. Roemer is niet groot, maar wel spannend, interessant, actueel en provocerend en gelukkig niet in een hokje te stoppen. Van Astrid H. Roemers poëzie zou je wel tien verschillende bloemlezingen kunnen samenstellen. Ik ga strijden moeder echter laat de ontwikkeling zien van de jonge activistische dichter tot de diva die in spannende vertelbeelden de lezer weet te betoveren. De voortdurende gedaanteverandering in de poëzie van Astrid H. Roemer vindt zijn voorlopige voltooiing in haar laatste bundel uit 2012. Zinnen zijn herkenbaar, maar de grens tussen de ene en de andere is vloeibaar. Deze bloemlezing bundelt gedichten van Astrid H. Roemer uit haar eerste bundel van 1970 tot en met haar jongste poëziepublicaties in literaire tijdschriften vanaf 2015 tot in 2020. Haar vroege poëzie heeft een wat bescheiden plaats en het latere dichtwerk krijgt meer ruimte. Zo wordt de groei zichtbaar van een dichter met een directe en persoonlijk geladen expressieve stem tot een intrigerende epische verteller die een eigen wereld creëert. Een dichter die haar gedachten en emoties vormgeeft, actievoert, haar solidariteit uit maar vooral het bestaan liefheeft.

Astrid H. Roemer is natuurlijk op de eerste plaats als prozaschrijver bekend en niet als dichter. In de luwte van het proza rijpt haar poëtische meesterschap. Haar poëzie is nauwelijks te vergelijken met die van welke Nederlandstalige dichter dan ook. Voor Roemer is een gedicht een manier om met de lezer te communiceren. In haar vroegste verzen kondigt zich alles al aan. Vrije verzen doortrokken van emotie, zelfs rebellie. Astrid H. Roemer blijkt dan al de taal in al zijn facetten en in al zijn poëtische nuances te beheersen. Alle registers van het gevoelsleven slaat ze aan: de woede, het heimwee, de moed, de nostalgie en het verdriet. Poëzie met een grote betrokkenheid bij het leven van mensen die in de ogen van de ‘doorsnee Nederlander’ ‘anders zijn’. Met elke bundel zet de verandering in Astrid H. Roemers poëzie door. Het verhaal wordt poëzie. De liederen worden vrije verzen, vrije verzen worden liederen. De voortdurende gedaanteverandering is vanaf het begin een kenmerk van haar poëzie en ze eindigt voorlopig in pure muzikaliteit, taligheid en vormkracht. Het is een bijna mythologische gedaanteverandering.

Astrid H. Roemer (1947) debuteert onder het pseudoniem Zamani in 1970 met de dichtbundel Sasa. Ze breekt door naar een groot publiek met de roman Over de gekte van een vrouw (Uitgeverij In de Knipscheer, 1982). Inmiddels heeft ze een veertigtal titels op haar naam staan, in alle denkbare literaire genres: van gedichten tot novellen, romans, columns, toneelwerken, liederen, libretto’s en autobiografieën. Voor haar romans is ze in 2016 bekroond met de P.C. Hooftprijs en voor haar gehele oeuvre in 2021 met de Prijs der Nederlandse Letteren. Ik ga strijden moeder (2021) markeert haar 50-jarig schrijverschap.

Meer over ‘Ik ga strijden moeder’
Meer over Astrid H. Roemer bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Astrid H. Roemer op deze site

«Geen revolutie is volbracht.» – Franc Knipscheer

astrid_roemer750-Chris van Houts foto Chris van Houts
Geen revolutie is volbracht. Over Bouterse en Roemer en De prijs der Nederlandse Letteren 2021’ op website In de Knipscheer, 14 augustus 2021:
De recente uitspraken van Astrid H. Roemer over oud-legerleider en ex-president van Suriname Desi Bouterse veroorzaken veel ophef. Ik herinner me heel goed de tijd – 1980 – waarin de staatsgreep plaatsvond. Het was de tijd dat de poster van Che Guevara nog op menige studentenkamer hing. Het was een revolutionaire tijd, niet alleen in Nederland maar zeker in Zuid- en Midden-Amerika. Hoe welwillend men in progressief Nederland tegenover die staatsgreep van Bouterse stond, herinner ik me nog goed. In brede kring vond men dat het beleid van de toenmalige democratisch gekozen regering van Suriname onder Henck Arron had gefaald. Bouterse c.s. kreeg van velen in Suriname, maar ook in Nederland, het voordeel van de twijfel. Wat dat betreft hebben de hekelaars van nu wel boter op hun hoofd.

Wie het werk van Astrid H. Roemer tot op zekere hoogte kent, weet dat deze omwenteling indruk op haar maakte. Haar engagement op dat moment ten opzichte van de coup kan geen verrassing zijn, hoewel ze in haar werk de coup nimmer expliciet noemde en in mijn herinnering nimmer Bouterse publiekelijk bejubelde. Dat politieke engagement is al terug te lezen in haar bij In de Knipscheer verschenen jaren tachtig romans ‘Nergens ergens’ en ‘Levenslang gedicht’ en zeker in haar roemruchte jaren negentig trilogie ‘Gewaagd leven’, ‘Lijken op liefde’ en ‘Was getekend’, verschenen bij Uitgeverij De Arbeiderspers. (…)
Uitgeverij In de Knipscheer brengt dit najaar van Astrid H. Roemer een door Koos van den Kerkhof uit haar poëtisch oeuvre samengestelde bloemlezing uit onder de titel ‘Ik ga strijden moeder’ die het 50-jarig schrijverschap van Roemer markeert.

Lees verder op Columns+ of klik hier
Meer over Astrid H. Roemer bij Uitgeverij In de Knipscheer

Gedicht van Koos van den Kerkhof

In zijn bijna dagelijkse Facebookbericht memoreert Wim van Til, oprichter van en coördinator bij Poëziecentrum Nederland, de geboorte- en sterfdagen van Nederlandstalige dichters. Vandaag (11 april 2021) is het in ieder geval de geboortedag van Koos van den Kerkhof (1946). Bij wijze van felicitatie/gedenken kiest Wim van Til voor een gedicht naar eigen voorkeur van een van de gememoreerde dichters. Uitgeverij In de Knipscheer kiest in dit bericht voor het gedicht ‘Onze vader’ van Koos van den Kerkhof uit zijn bij Uitgeverij In de Knipscheer verschenen bundel ‘Oud zink’ uit 2008. Dit gedicht is ook opgenomen in de door Klaas de Groot samengestelde bloemlezing ‘Grenzenloos – 40 jaar Knipscheer poëzie’.

Onze vader

Het steenstof, rose, verwaait
op de rode, rode schoenneus.

Zand valt op zijn handen.
Geaderd als wit marmer
grijpen zij, omklemmen
appelwangrode bakstenen.

Diep ligt hij. Diepzwart
blakert in de bandschacht.

Meer over ‘Oud zink’
Meer over Koos van den Kerkhof bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over ‘Grenzenloos – 40 jaar Knipscheer poëzie’