Tag: Louis Couperus

«De verbeelding van het kwaad In een tiental essays, als het ware schriftelijke colleges.» – Hans Hovens

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure in nd (Nederlands Dagblad), 15 mei 2025:

Het nieuws confronteert ons dagelijks met oorlog, terreur en misbruik. Wat drijft mensen tot zulke daden? Jaap Goedegebuure laat zien hoe literatuur ruimte biedt om het kwaad te onderzoeken maar ook na te denken over onze eigen duistere kanten. (…)  In ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure worden we meegenomen door de verbeelding van het kwaad in de wereld van de literatuur en dan met name in die van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. In een tiental essays, als het ware schriftelijke colleges, bespreekt de auteur, met talrijke dwarsverbanden naar de wereldliteratuur, het werk van onder meer Louis Couperus, Jacob Israël de Haan, Vestdijk, Reve, Mulisch, Louis Paul Boon, Oek de Jong, Manon Uphoff en Arnon Grunberg. Al gaat het hier over het ‘kwaad’, het is tegelijkertijd een cursus moderne Nederlandse letterkunde, het vak dat de voormalig hoogleraar Goedegebuure gaf. De verschillende hoofdstukken geven een goed beeld van de rijkdom van de geschriften van de besproken auteurs en zijn dusdanig uitnodigend dat de lezer met graagte hun werk wil (her)lezen. Goedegebuure heeft dat zelf ook gedaan in de acht jaar dat hij met dit boek is bezig geweest. Het blijkt ook wel uit de gedegen samenvattingen en de vele citaten. (…)

Lees hier of hier
Meer over Sympathie voor de duivel
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

Live interview met Jaap Goedegebuure over het kwaad in de Nederlandse literatuur

(foto André Homan)

Peter de Rijk interviewt Jaap Goedegebuure in Pletterij, 10 april 2025:

Op donderdagavond 10 april 2025 knetterden de letteren in het Haarlemse debat-en cultuurpodium Pletterij met Jaap Goedegebuure. De oud-hoogleraar Nederlandse Taal- en Letterkunde en, gedurende bijna twee decennia, de vaste literatuurcriticus voor Haagse Post/HP De Tijd, doceerde letterkunde aan de universiteiten van Leiden, West-Berlijn, Tilburg en Nijmegen. Goedegebuure publiceerde boeken over onder meer H. Marsman, Jeroen Brouwers, Frans Kellendonk, het fin de siècle, literatuur en religie, en poëzie en mystiek. Sinds 1975 recenseert hij voor tal van kranten en tijdschriften. Van Jaap Goedegebuure verscheen vorige maand Sympathie voor de duivel, een kloeke bundel essays over de verbeelding van het kwaad in de literatuur van onze lage landen, waarin je niet uitgelezen raakt. Je hebt het kwaad van grensoverschrijdend gedrag zoals lustbeleving, of  het kwaad van de oorlogsmisdadigers, zoals in het werk van de overleden Haarlemse schrijvers Harry Mulisch en Louis  Ferron, of het satanische kwaad van de griezelromantiek en de gothic novel van bijvoorbeeld wijlen Renate Dorrestein, een geliefd auteur die ook in deze regio woonachtig was. In zijn bundel Door de jaren heen lezen, een bundel over boeken en schrijvers uit 2018, schrijft Jaap Goedegebuure over recenseren en refereert dan aan twee voorvallen waarbij auteurs van In de Knipscheer betrokken waren. Ik citeer: «Wie recenseert, krijgt onvermijdelijk te maken met wrok en agressie. Toen Michaël Zeeman de klauwhamerpoëzie van de Maximalen had afgedaan als ‘een teil rotte vis’, kreeg hij bij wijze van vergelding een emmer van dat spul over zich heen. Eerder had zijn collega Aad Nuis het gewaagd om aanmerkingen te maken op de bloemrijke stijl van Léon de Winter, die een personage had laten glimlachen ‘als een geslacht varken’. Bij de redactie van de Haagse Post liet De Winter omgaande een varkenskop bezorgen; kon de criticus met eigen ogen zien hoe adequaat zijn beeldspraak was.» Het gesprek over ‘Sympathie voor de duivel’ tussen Jaap Goedegebuure en uitgeverijredacteur Peter de Rijk begint op de tijdlijn vanaf  05:10 en eindigt op 38:32. Wat is het kwaad? Bestaat het? In weerwil van Rutger Bregman: de meeste mensen deugen niét. Achtereenvolgens komen o.a. langs Louis Couperus (Noodlot, Eline Vere), Gerard Reve, Jacob Israël de Haan (Pijpelijntjes), Renate Dorrestein (Hart van steen), Conny Palmen (o.a. over Pim Fortuyn), Manon Uphoff, de Franse filosoof Bataille, Frans Kellendonk, Louis Paul Boon, Harry Mulisch (Siegfried).

Kijk hier naar het programma
Kijk hier naar de foto’s die André Homan maakte
Meer over Sympathie voor de duivel
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een boek dat mij nog meer wil laten lezen, is voor mij eigenlijk altijd al geslaagd.» – Teunis Bunt

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure op Bunt Blogt, 9 april 2025:

(…) Jaap Goedegebuure onderzocht acht jaar lang hoe het staat met het kwaad (of het Kwaad) in de Nederlandse literatuur. Dat resulteerde in Sympathie voor de duivel, De verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. In de verschillende hoofdstukken diept hij steeds een bepaald soort kwaad uit. In de inleiding vertelt hij wat hij bestudeerd heeft. (…)  Het zijn tien fikse essays geworden, voorafgegaan door een inleiding en afgesloten met een nabetrachting. (…) In de essays komen schrijvers aan de orde van wie de meesten een vrij uitgebreid oeuvre hebben en Goedegebuure heeft daar een groot deel van herlezen. Uit het boek spreekt dan ook een jaloers makende belezenheid. Niet alleen noemt hij allerlei boeken die ik nu wil gaan lezen (…), maar ik vraag me ook af wat ik eigenlijk nog weet van boeken die ik wel degelijk gelezen heb. (…) Een boek dat mij nog meer wil laten lezen, is voor mij eigenlijk altijd al geslaagd. In de verschillende essays neemt Goedegebuure je mee in zijn zoektocht. Hij opent met een stuk over ‘de verderver’ bij Louis Couperus en gaat daarbij op verschillende romans in. (…) Het mooie van zo’n stuk vind ik dat daarin het hele oeuvre van Couperus wordt beschouwd, bekeken op een bepaald aspect. Maar, net als in de andere essays, blijkt het niet zomaar te gaan om een aspect van het werk van Couperus, maar er wordt iets wezenlijks in dat werk aangeraakt. Dat vernieuwde mijn aandacht voor het werk van de besproken auteurs. Doordat Goedegebuure zoveel verschijningsvormen van het kwaad beschouwt, zie je ook de dwarsverbanden en de constanten. Bijna altijd gaan afschuw en aantrekking samen. Er wordt een grens overschreden en dat is ook de bedoeling. Goedegebuure legt uit dat het schenden van een taboe ook zorgt voor de bevestiging ervan. (…) De dubbelheid van het kwaad en dat het afschuw en aantrekking oproept, maakt het interessant. (…)  De veelzijdigheid van het kwaad komt duidelijk naar voren in Sympathie voor de duivel. En hoe meer je in het dit boek leest, hoe meer je het kwaad in allerlei boeken terugziet. (…) De stof is complex, maar de stijl van Goedegebuure is helder. Je wordt als lezer goed meegenomen door de essays heen. (…)

Lees hier de recensie
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«In vroegere tijden was het ook al bal op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag.» – Carel Peeters

Over ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure in Vrij Nederland, 18 maart 2025:

(…) ‘Sympathie voor de duivel’, het boek van Jaap Goedegebuure over ‘De verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers’, geeft een welkome achtergrond aan wat er zich nu afspeelt op het gebied van de antimoraal. Het boek herinnert er alleen al aan hoezeer het in vroegere tijden (die van de keizers Caligula en Nero) ook al bal was op het gebied van grof grensoverschrijdend gedrag. (…) Een van de interessantste door Goedegebuure behandelde figuren met sympathie voor de duivel en het duivelse is het type dat zich uitleeft in het manipuleren, verdacht maken en intimideren van mensen. Dat is de figuur van Mefistofeles, de man die altijd ‘nee’ zegt, prominent aanwezig in Goethes ‘Faust’. Goedegebuure ziet een Mefisto in Vincent Vere in Couperus’ eerste roman ‘Eline Vere’. Dat is het kwaad als intrigant: ‘met zijn slangenogen en zijn nu eens flemende en dan weer vlijmscherpe tong.’ (…) ‘Sympathie voor de duivel’ gaat wel over de Nederlandstalige literatuur, maar natuurlijk komen ook de schrijvers ter sprake die het kwaad en de duivel op zo’n exemplarische manier hebben behandeld dat het tot wereldliteratuur is geworden: De Sade, Baudelaire, Nietzsche, Bataille. Ze fungeren als zijn referentiekader. Wat niet wil zeggen dat de Nederlandse schrijvers bij hen verbleken. Dat is het verrassende aan ‘Sympathie voor de duivel’: het boek haalt in al zijn diversiteit een belangrijk thema naar voren dat bepalend is voor het gehalte van de Nederlandse literatuur. Dat gehalte ontstaat door stijl én inhoud: door de heikele thema’s die men durft aan te snijden, ze niet uit de weg te gaan. Nederlandse schrijvers (Jacob Israël de Haan, Louis Couperus, Arnon Grunberg, A.F.Th. van der Heijden, Oek de Jong, Manon Uphoff, P.F. Thomése, Marcel Möring, Gerard Reve, Willem Frederik Hermans, S. Vestdijk) hebben zich wel degelijk geconfronteerd met de doos van Pandora, met het pijnlijke, lastige, donkere, beschamende, laffe, peilloze, gewelddadige en het duivelse in de werkelijkheid. Vanuit vrees en fascinatie. Om een spiegel voor te houden. (…)

Lees hier of hier de recensie
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een uitzonderlijk rijk en doordacht werk, een prachtig prisma.» – Manon Uphoff

Bij de presentatie van ‘Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure, 13 maart 2025:

(…) Is het mogelijk een routemap te bieden, de deur naar dit boek vast op een kier te zetten en een glimp te tonen van de rijkdom en reikwijdte ervan? (…) We bewegen ons langs verderf en het verderfelijke, en van een verfijnd bederf naar het parasiterende, dit bederf in gang zettende, van het sadistische naar het sadomasochistische, van het sublieme, ontzagwekkende, ‘heilige’ kwaad naar het banale, kille, botte, rekenkundige, machinale kwaad van met name de Tweede Wereldoorlog. We betreden het kwaad van de verleiding, van gespeelde of mythologische onschuld, ontmoeten de kwaadaardigen en de listigen, passeren zondebokken, geofferden en zichzelf opofferenden. In dubbelgangers zien we het kwaad weerspiegeld, gedraaid, verwrongen. We belanden op het pad van vergelding, vergeving, verzoening—maar vooral op dat van de leugen en het zelfbedrog. (…) We dalen af in griezelkelders waar de griezelromantiek hoogtij viert, komen uit bij het kwaad als stompzinnig oerverschijnsel en eindigen bij de vraag van de auteur of we werkelijk tot de kern van het kwaad kunnen doordringen, of dat er misschien vele kernen zijn. (…) Bijna alle auteurs tasten in hun werken de grenzen af: waar de werkelijkheid van het kwaad zich ophoudt en de illusie van het kwaad begint, of omgekeerd: waar de verbeelding van het kwaad overgaat in de uitoefening van het kwaad. ‘Sympathie voor de duivel’ is een uitzonderlijk rijk en doordacht werk, een prachtig prisma, een boek dat uitnodigt en stimuleert om verder te denken, om dwarsverbanden te leggen, om te blijven dwalen langs de vele gestalten die het kwaad in de literatuur heeft aangenomen en zal blijven aannemen.

Lees hier de toespraak van Manon Uphoff
Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Manon Uphoff op deze site

Presentatie’ Sympathie voor de duivel’ van Jaap Goedegebuure.

Bij Boekhandel Douwes, Herengracht 60, 2511 EJ Den Haag, vanaf 19.30 uur op donderdag 13 maart 2025:

‘Sympathie voor de duivel’, het nieuwe boek van Jaap Goedegebuure,  wordt op de eerste dag van de Boekenweek 2025 feestelijk gepresenteerd bij Boekhandel Douwes Herengracht 60, 2511 EJ Den Haag.  Het boek telt een elftal essays over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. Jaap Goedegebuure laat zien hoe Nederlandse schrijvers, van Louis Couperus tot en met Manon Uphoff, de fascinatie voor het kwaad hebben verbeeld. Hun werk confronteert de lezer met het kwaad dat men bedrijft om er lust aan te beleven, lust zoals die wordt beschreven door Jacob Israël de Haan, bezongen door Slauerhoff, en beleefd door de personages van Simon Vestdijk, A.F.Th. van Heijden en Arnon Grunberg. Er is het kwaad van de oorlogsmisdadigers die Harry Mulisch en Louis Ferron ten tonele voeren, het satanische kwaad dat Renate Dorrestein en Thomas Rosenboom oproepen, en het zoet smakende maar niettemin giftige kwaad in de romans en verhalen van Manon Uphoff. Uitgeverijredacteur Peter de Rijk gaat met Jaap Goedegebuure in gesprek over het kwaad in de Nederlandse letteren dat  de verbeelding prikkelt en de lezer verleidt tot een blik in de afgrond. Het eerste exemplaar wordt uitgereikt aan Manon Uphoff. Wilt u deze presentatie meemaken? Meldt u aan via info@boekhandeldouwes.nl. Het programma begint om 19.30 uur. Na afloop is er napraat en signeert Jaap Goedegebuure zijn boek voor belangstellenden. Kopers krijgen vanzelfsprekend  gratis een exemplaar van het Boekenweekgeschenk.

Meer over ‘Sympathie voor de duivel’
Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Manon Uphoff op deze site

Jaap Goedegebuure – Sympathie voor de duivel. Essays

Jaap Goedegebuure
Sympathie voor de duivel
Over de verbeelding van het kwaad in het werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers
uitgebreid met een Personenregister
vormgeving omslag Els Kort
gebrocheerd in omslag met flappen,
332 blz., € 29,50
ISBN 978-94-93368-23-1
NUR 321, 620
eerste uitgave maart 2025

Al zo lang mensen elkaar verhalen vertellen, gaan hun verhalen vooral over goed en kwaad. Daarbij is een gelukkige afloop maar al te vaak een kwestie van hopen tegen beter weten in. En dat niet alleen omdat het kwaad net als in de ware wereld winnaars macht en profijt oplevert, maar ook vanwege de fascinerende werking die er voor de verteller en zijn gehoor van uitgaat. Het kwaad prikkelt de verbeelding en verleidt tot een blik in de afgrond.

In Sympathie voor de duivel laat Jaap Goedegebuure zien hoe Nederlandse schrijvers, van Louis Couperus tot en met Manon Uphoff, de fascinatie voor het kwaad hebben verbeeld. Hun werk confronteert ons met het kwaad dat men bedrijft om er lust aan te beleven, lust zoals die wordt beschreven door Jacob Israël de Haan, bezongen door Slauerhoff, en beleefd door de personages van Simon Vestdijk, A.F.Th. van Heijden en Arnon Grunberg. Er is het kwaad van de oorlogsmisdadigers die Harry Mulisch en Louis Ferron ten tonele voeren, het satanische kwaad dat Renate Dorrestein en Thomas Rosenboom oproepen, en het zoet smakende maar niettemin giftige kwaad in de romans en verhalen van Manon Uphoff.

Wie het kwaad in de literatuur, en dus ook in de werkelijkheid om ons heen en in ons zelf, wil leren kennen kan zich laten leiden door een van de motto’s van dit boek, opgetekend uit de mond van Oek de Jong: ‘Je moet het kwaad in om te kunnen groeien.’

Jaap Goedegebuure (1947) doceerde letterkunde aan de universiteiten van Leiden, West-Berlijn, Tilburg en Nijmegen. Hij publiceerde boeken over onder meer H. Marsman, Jeroen Brouwers, Frans Kellendonk, het fin de siècle, literatuur en religie, en poëzie en mystiek. Sinds 1975 recenseert hij voor tal van kranten en tijdschriften. Bij Uitgeverij In de Knipscheer verscheen van hem in 2022 Door de jaren heen lezen, biografische notities van literaire auteurs: Gerard Reve, Harry Mulisch, Doeschka Meijsing, Boudewijn Büch, Rogi Wieg, F. Springer en vele anderen. Goedegebuure publiceerde ook in de literaire tijdschriften waarbij Uitgeverij In de Knipscheer betrokken is,  Extaze en Elders.

Meer over Jaap Goedegebuure bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een aangename verrassing tussen de usual suspects in thrillerland.» – Rob van Scheers

Over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’ van Johnny Laporte in De Volkskrant, 16 december 2023:

In de schaduw van alle boekengeweld van Grote Namen (als Terry Hayes en Robert Galbraith) verscheen er zojuist ook een heuse surprise: ‘Zwijgen zweeg gezwegen’, het debuut van Johnny Laporte, In de muziekwereld staat Johnny Laporte (Medan, Sumatra; 1952) bekend als een indorocker van het eerste uur, de gitarist van de Oscar Benton Blues Band en Barrelhouse. Je verwacht het misschien niet een-twee-drie, maar Johnny Laporte blijkt ook heel aardig te kunnen schrijven. Ik althans werd door de toon en het timbre aangenaam verrast. In zijn als ‘een roman in drie delen’ aangekondigde uitgave volgen we de jonge hoofdpersoon Joachim Broekhuis, die samen met zijn Nederlandse moeder Anna halsoverkop hun rubberplantage in Sumatra heeft moeten verlaten. (…) Moeder, zoon en het kindermeisje Fietje komen uiteindelijk terecht in Wassenaar. Daar (…) worden op pagina 117 drie kisten met hun achtergebleven spullen uit Nederlands-Indië bezorgd. Anna ruikt onraad. En dat kan goed kloppen want in de kisten zitten onder meer een aantal onthoofde wajangpoppen. (…)  Goenagoena. In haar bijgeloof krijgt Anna prompt een visioen van een vrouwelijk skelet in een blauwe jurk en met zwarte lokken dat uit de geopende kist omhoogstijgt. ‘Een krijtwit gezicht, bijna lichtgevend… statig en ernstig, verdrietig tegelijk.’ En dat is nog maar het begin van alle onheil. Zo verschuift het verhaal – dat begon als een familiekroniek – richting een bovennatuurlijke thriller en onderhoudend is het ook. Ik zal niet zeggen dat we nu de nieuwe Louis Couperus hebben ontdekt, maar echo’s van ‘De stille kracht’ zijn hier toch luid en duidelijk hoorbaar. (…) Met zo veel blockbusters in de schappen van de gekende Grote Namen zal ‘Zwijgen zweeg gezwegen’ de Bestseller 60 van de CPNB waarschijnlijk niet halen, maar een lekker obscuur cultproject blijft het.
Lees hier de recensie ‘Met Zwijgen zweeg gezwegen schreef debutant Johnny Laporte een lekkere cultthriller’
Meer over ‘Zwijgen zweeg gezwegen’
Meer over Johnny Laporte bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Roman ‘Bik’ van Cor Gout is een mustread als je op vakantie gaat naar Den Haag.» – Coen Peppelenbos

Over ‘Bik’ en negen andere Haagse tips als mustreads  op Tzum, 6 augustus 2023:
«Het zou flauw zijn om de prachtige romans Victorie en De valkunstenaar te noemen waarin Den Haag een rol speelt, maar ondergetekende kent Den Haag van vele vakanties. Als je al die vakanties bij elkaar optelt, dan heeft hij meer dan een jaar in Den Haag gewoond.»  ‘Victorie’ en ‘De valkunstenaar’ zijn romans van Coen Peppelenbos zelf. Hij noemt en roemt vervolgens wel de ‘Haagse’ romans van Cécile de Jong van Beek en Donk, Louis Couperus, Nicolette Smabers, Helga Ruebsamen, Lucas Zandberg, Bart Chabot, Koos van Zomeren, F. Bordewijk, Arie Storm én ‘Bik’ van Cor Gout: Over de zoon van een Haagse hoedenmaker. De roman speelt deels in Berlijn en deels in Den Haag. De Tweede Wereldoorlog is van grote invloed op het leven van de hoofdpersoon in deze documentaire roman.
Lees hier  zijn top 10-tips voor Den Haag
Meer over ‘Bik’
Meer over Cor Gout bij Uitgeverij In de Knipscheer

«In lichtvoetige, beeldende stijl geschreven.»

Opmaak 1Over ‘Zena’s arena’ van Pim Wiersinga voor NBD / Biblion, 20 februari 2023:
Een lijvige (581 blz.) historische roman waarin massavorming welig tiert tegen de achtergrond van het christendom als nieuwe religie. Het boek volgt het verhaal van Zena, die na de dood van haar moeder, die weigerde te zwichten voor het nieuwe geloof, op de vlucht slaat. In de wereldstad Alexandrië bloeit ze op. Ze vindt aansluiting bij een vriendengroep waarmee ze veel lol heeft, maar die helaas ook christenen en joden tegen elkaar opzet. Te midden van deze wanhoop vindt Zena, voordat zij Egypte voorgoed zal verlaten, haar ware doch kortstondige liefde. In lichtvoetige, beeldende stijl geschreven. Voor een brede tot literaire lezersgroep. Pim Wiersinga (1954), wiens epische ‘Oudheidroman Gracchanten’ (1995) op één lijn is gesteld met het werk van Couperus en Vestdijk, debuteerde in 1992 met ‘Honingvogels’, dat genomineerd werd voor de AKO Literatuurprijs. Van Pim Wiersinga verschenen bij Uitgeverij In de Knipscheer de romans ‘Het paviljoen van de vergeten concubines’ (2014) en ‘Eleonora en de liefde’ (2016).
Meer over ‘Zena’s arena’
Meer over Pim Wiersinga bij Uitgeverij In de Knipscheer