Literair café: Over slavernij en verzet

30 OKT Knipscheer FACEBOOK 1920x1080

Zondagmiddag 5 maart 2023 Literair café in Pletterij om 15.00 uur:
Op 19 december 2022 bood premier Mark Rutte namens de Nederlandse regering excuses aan voor het slavernijverleden van Nederland. Op initiatief van Bureau Discriminatiezaken Kennemerland vinden in 2022 en 2023 tal van activiteiten plaats onder de noemer ‘De erfenis van ons Koloniaal Verleden in Haarlem’. Een van de initiatieven is dit ‘literair café’ in de Pletterij. Daarin zijn op 5 maart 2023 twee schrijvers te gast met toelichtingen op hun meest recente titels: Fred de Haas over de geschiedenis van de slavernij en Aart Broek over Merdardo de Marchena. Suriname heeft Anton de Kom, maar Curaçao blijkt in Medardo de Marchena zijn evenknie te hebben.

Eeuwenlang was slavernij de normaalste zaak in Europa en iedereen kon in handen komen van slavenhandelaren. Hier werd de basis gelegd voor de Trans-Atlantische slavenhandel. Ook de rol van het christendom en de islam – die de slavernij faciliteerden – komt sterk naar boven. Fred de Haas legt de historische en religieuze processen uit, die verklaren waarom juist zwarte mensen het slachtoffer werden van de slavenhandel: eerst in Europa – met name Portugal, Spanje en islamitische landen – en later in het Caribisch Gebied.

Op 1 juli 1863 maakte een proclamatie van koning Willem III formeel een einde aan slavernij op de Nederlands-Caribische eilanden. De slaven verloren de status van bezit en zouden gaandeweg volwaardige burgers worden. Ruim 65 jaar later schreef Medardo de Marchena in 1929 (vijf jaar vóórdat Wij slaven van Suriname van Anton de Kom verscheen) in het Papiaments een schotschrift, waarin hij onomwonden stelde dat van de beoogde emancipatie niets terecht was gekomen. Het kwam De Marchena duur te staan. Gebrandmerkt als ‘staatsgevaarlijk’ bracht hij de oorlogsjaren door in een interneringskamp op Bonaire. Dat pamflet is onlangs herontdekt en nu eindelijk vertaald in het Nederlands door Aart G. Broek.

Presentatie Franc Knipscheer. De presentatie vindt plaats in de Pletterij, Lange Herenvest 122, 2011 BX Haarlem. De toegang is gratis, inlopen mag/kan maar een plaats reserveren via de website wordt op prijs gesteld. En vol=vol. Het programma wordt ook live gestreamd. U kunt de livestream volgen op de homepage van debat- en cultuurpodium Pletterij, op hun Facebook-pagina of op hun YouTube-kanaal. Op het moment van de uitzending openen zich op deze drie platforms vensters met de livebeelden. Een inlogcode is niet nodig. Op het YouTube-kanaal van de Pletterij kunt u de uitzending later ook terugzien.

Klik hier voor de aankondiging op website Pletterij
Meer over ‘Servus. Macht, slavernij, uitbuiting en verzet’
Meer over ‘Medardo de Marchena. Staatsgevaarlijk in koloniaal Curaçao’

«Wat Mark Rutte inademde was achterstand.» – Walter Palm

VoorplatPalmGezichten-75Naar aanleiding van ‘De vele gezichten van mijn pen’ van Walter Palm in Trouw, 2 januari 2023:
(…) Walter Palm (Curaçao, 1951) is schrijver en oud-adviseur integratiebeleid. Onlangs verschenen zijn literaire memoires, ‘De vele gezichten van mijn pen’. (…) “Dertien was ik, en ik mocht met schrijver Pierre Lauffer mee. (…) Onder een boom droeg Pierre zijn nieuwe gedicht ‘Balada di Buchi Fil’ (1964) voor. Die ballade had voor tumult gezorgd. Pierre had namelijk een dubbel zwijgen doorbroken. Hij schreef in een onderdrukte taal, het Papiaments, míjn taal die we op school niet mochten spreken, deel van wat ze ‘lage cultuur’ noemden. Ook het thema was taboe: slavernij. (…) Ik ben een telg uit de Curaçaose componistendynastie Palm. In mijn voorgeslacht zitten slavenhouders. Maar ook slaafgemaakten – van dat deel van mijn identiteit wist ik niets, daar werd niet over gesproken. Tot Pierre onder die boom zijn ballade reciteerde, over de trots van Buchi Fil, ‘een plantageslaaf, sterk als een stier’. Zijn bomba, de slavenopzichter, verkocht zijn vrouw om Fil te breken, maar Fil liet zich niet kleineren: ‘Als de bomba mij wil slaan, dan heeft hij het mis.’ Die zin, die opende voor mij een nieuw venster. (…) Op 19 december is de zin van Pierre – wie mij wil slaan, heeft het mis – gerealiseerd. Toen sprak premier Mark Rutte excuses uit voor de slavernij. Hij erkende dat Tula, de leider van de slavenopstand uit 1795, een held was. (…) In augustus 2007, Mark Rutte was toen net VVD-partijleider, speelde op Curaçao en Aruba het toneelstuk ‘Changá’. Ik had daaraan meegeschreven. Omdat ik musicoloog ben, gaf ik daar een workshop. Mark wilde graag mee, hij houdt van muziek. Daar, op het platteland, ontmoette hij Curaçaoënaars. ‘Mijn oma, mijn opa was slaafgemaakt’, vertelden ze. Daarna reden we langs de Shell-raffinaderij. Mark zei: ‘wat is het hier mistig’. ‘Dat is geen mist’, legden we hem uit, ‘maar smog’. Wat hij inademde was achterstand. Het verleden was niet voorbij, het was er nog. Dat is ‘doorwerking’, zoals Mark het op 19 december noemde. (…) In 2007 is het zaad voor zijn erkenning van het slavernijverleden geplant. (…)
Lees hier het artikel inclusief vertaalde ballade van Pierre Lauffer
Meer over ‘De vele gezichten van mijn pen’
Meer over Walter Palm bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Hoe integer zijn wíj als het om Oekraïne gaat?» – Els de Groen

Opmaak 1Over ‘Oekraine, grensland tussen 0ost en west’ in Pletterij op 9 juni 2022:
Lid van de Europese Unie worden is geen sinecure. (…) In 2016 klopte Oekraïne aan. (…) Het vroeg geen EU-lidmaatschap maar vergaande samenwerking middels het Associatieverdrag. In een referendum, georganiseerd door Thierry Baudet, stemde Nederland tegen. Nu, 6 jaar later, gaat het wel om lidmaatschap en belooft Ursula von der Leyen, voorzitter van de Commissie, president Zelensky een versnelde procedure. Weer ligt Nederland dwars, ditmaal in de persoon van Rutte. Het land zou nog niet klaar zijn… Oekraïne betekent grensland. De Donbas, waar vlucht MH17 neerstortte, is bezig te veranderen in een niemandsland, vol ruïnes, graven en schroot. Slachtofferschap creëert nog geen democratie, maar was Oekraïne verder geweest als het de vazalstatus onder Janoekovitsj aanvaard had? Juist omdat het de corrupte Janoekovitsj verjaagd heeft, riep het oorlog over zich af. Wat moet een land nog meer doen om in de ogen van Rutte geloofwaardig te zijn? Hoe geloofwaardig is Rutte zelf met zijn permanente amnesie? Wat geeft ons – met onze brievenbusfirma’s en verdienmodel aan de Zuidas – het morele recht Oekraïne zelfs de kandidaat-lidstatus te onthouden? (…)
Lees hier of hier de inleiding ‘Oekraïne: grensland of niemandsland?’
Meer info over de lezing op 9 juni 2022

«Een vlammend essay over discriminatie.» – André Oyen

Opmaak 1Over ‘Het sluipend gif van de islamofobie 1989-2019’ van Walter Palm op Lezers tippen lezers, 31-10-2019:
Walter Palm (…) scheef een vlammend essay over de discriminatie. Het is een logboek van de volgens Palm discriminerende bejegening van moslims. Dit essay ‘Het sluipend gif van islamofobie – 1989-2019’ gaat uitgebreid in op de politieke exploitatie van islamofobie (het radicaal afwijzen van alles wat met de islam te maken heeft) nadat deze geëxplodeerd was als consequentie van 11 september 2001. (…) Een constitutioneel hof kan helpen (…) door het toetsen of voorstellen strijdig zijn met de Grondwet. De [huidige] islamofobe wetten zijn strijdig met de Grondwet en ze ondergraven daarmee het fundament van de rechtsstaat. Het is een sluipend proces dat begint met uiterlijkheden. (…) Maar daar blijft het niet bij. Er zijn meer islamofobe wetten aan de horizon. In naam van de Grondwet moet dit sluipend proces gestopt worden. Een gedurfd boek in tijden dat populisten verkiezingen ingaan met islamofobische slogans.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het sluipend gif van islamofobie’
Meer over Walter Palm bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een gedurfde analyse.» – Karel van Heijster

Opmaak 1Over ‘Het sluipend gif van islamofobie 1989-2019’ van Walter Palm op De Leesclub van Alles, 15 oktober 2019:
(…) Palm betreurt het in de openingspagina’s van ‘Het sluipend gif van islamologie: 1989 – 2019’, als hij zich over de Rushdie-affaire buigt, dat na de rel het beeld in de publieke opinie bleef hangen van de islam als intolerante godsdienst met fanatieke gelovigen. Een beeld dat volgens hem niet voortkomt uit het feit dat fanatieke islamieten zich en plein public intolerant betoonden, maar uit de pijnlijke onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Een gedurfde analyse. (…) Zijn zorg dat anti-islamitische sentimenten bepaalde grondwettelijke beginselen aantasten, is er een om serieus te nemen. Er vallen meer dan genoeg goede discussies te voeren over de vraag in hoeverre bijvoorbeeld het verbod op ritueel slachten of gezichtsbedekkende kleding de vrijheid van godsdienst aantast, en indien ja, hoe problematisch dat is. (…)
Meer over ‘Het sluipend gif van islamofobie’
Meer over Walter Palm bij Uitgeverij In de Knipscheer

«In een vlammend essay waarschuwt hij voor het gevaar dat moslims in zijn ogen lopen.» – Bas Soetenhorst

Opmaak 1Interview met Walter Palm over ‘Het sluipend gif van islamofobie 1989-2019’ in Het Parool, 20 september 2019:
(…) Palm is bezorgd over de omgang van de politiek met moslims. Hij wijst erop dat veel Joden in het vooroorlogse Duitsland het antisemitisme onderschatten. ‘Hitler paste de salamitactiek toe,’ schrijft hij. ‘Geleidelijkheid zorgt ervoor dat abnormale zaken als antisemitisme en islamofobie op termijn als normaal worden beschouwd.’ (…) Er is momentum voor een alliantie, meent Palm. ‘Het overgrote deel van de islamitische gemeenschap is ongelukkig over de terreur uit naam van de islam. Zie de honderden imams die na de aanslag in 2017 bij de London Bridge weigerden begrafenisrituelen uit te voeren voor de gedode terroristen. Maak daar gebruik van. De AIVD en NCTV doen goed werk, maar kunnen het niet alleen. Je hebt de moslimgemeenschap nodig bij terreurbestrijding.’ (…)
Lees hier het interview
Meer over ‘Het sluipend gif van islamofobie’
Meer over Walter Palm bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Uitstekend geschreven roman, gebaseerd op sterk empirisch materiaal.» – Cor Gout

VoorplatMonkhorst-72Over ‘De blijmoedige leugenaar’ van Theo Monkhorst op Extaze.nl, 23 mei 2016:
(…) Een echte sleutelroman is ‘De blijmoedige leugenaar’ niet. Er zijn sleutels te vinden, maar die vallen niet altijd even gemakkelijk in het slot. Bovendien biedt het verhaal naast ‘versleutelde’ personages ook plaats aan personen die met hun werkelijke namen worden aangeduid. (…) Als je een sleutelroman (of een satire, wat een sleutelroman meestal is… ook dit boek) half-fictie kan noemen, dan bestaat het boek uit fictie, half-fictie en journalistiek. (…) De fictie verbreidt zich met name rond Tiddo, die de openheid van zijn Gronings landschap is kwijtgeraakt en, sinds de stad hem in zijn greep heeft gekregen, een politieke manipulator en leugenaar is geworden. (…) Ook de uitbeelding van de perikelen rond de ‘Culture Dome’ kent fictieve momenten, maar toch vooral journalistieke. De wijze waarop dit ultieme voorbeeld van Haagse hoogmoed via goedkope verkooptechnieken aan de man (het volk) is gebracht, heeft Monkhorst met verve en naar waarheid opgetekend. (…) Hoe Tiddo met machiavellistische technieken het gevaar te lijf gaat is te komisch beschreven om de passage hier te resumeren. Welk een genot om weer eens een boek te lezen over dingen die er toe doen, doortrokken van historisch besef en gekruid met kritiek, waarbij ook kleinere onderwerpen de aandacht krijgen. (…) ‘De blijmoedige leugenaar’ is een uitstekend geschreven roman, gebaseerd op sterk empirisch materiaal. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘De blijmoedige leugenaar’

«Van Leeuwen is één van de beste schrijvers die het koninkrijk heeft voortgebracht.» – Sheila Sitalsing

BoeliPortretHermanvanBergen75dpiOver o.a. Boeli van Leeuwen in column ‘Rijksgenoten’, de Volkskrant 20 november 2013:
‘Het koninkrijk bestaat niet’, kopte de Volkskrant dit weekend boven een artikel over wederzijdse wrevel en desinteresse. (…) Stuitend gebrek aan belangstelling in elkaar. Zo veroorzaakte de moord op Helmin Wiels – vergelijkbaar met die op Pim Fortuyn – aan de Noordzeezijde van Willem-Alexanders rijk amper een rimpeling. Mediacategorie aardbeving in Italië zonder Nederlandse slachtoffers. (…) Binnenkort belegt de Volkskrant een debat onder de zorgelijke titel ‘Kan het koninkrijk nog 200 jaar zo doorgaan?’
O jawel hoor, zou Boeli van Leeuwen opgewekt zeggen als hij nog zou leven. Van Leeuwen is één van de beste schrijvers die het koninkrijk heeft voortgebracht, en aan de Noordzeezijde schandalig onbekend. (…) Eigenlijk, schreef Van Leeuwen, zijn de ex-Antillen sinds 1634, ‘toen Johan van Walbeeck met merkbare tegenzin op Curaçao aan wal stapte, onafgebroken bezig ten onder te gaan’. Dat zullen ze vrolijk blijven doen, in rijksverband. Een kwarteeuw geleden voorspelde Van Leeuwen het al: ‘Je kunt die roteilanden eenvoudigweg niet meer kwijt. Wij hebben de onafhankelijkheid gezien op Haïti, wij krijgen dagelijks onafhankelijke hoeren uit Santo Domingo, die daar van de honger creperen, dank u zeer.’

Lees hier de hele column

Meer over Boeli van Leeuwen