Gedicht van Chawwa Wijnberg [3]

In zijn bijna dagelijkse Facebookbericht memoreert Wim van Til, oprichter van en coördinator bij Poëziecentrum Nederland, de geboorte- en sterfdagen van Nederlandstalige dichters. Vandaag, 6 juli, is het de geboortedag van Joris Denoo, Daan Cartens, Lucas Hirsch en Chawwa Wijnberg en de sterfdag van David Kouwenaar, Co ’t Hart en Frans van Dooren. Bij wijze van felicitatie/gedenken kiest Wim van Til voor een gedicht van Daan Cartens; uitgeverij In de Knipscheer kiest voor het gedicht ‘Ongeschreven brieven [V]’ van Chawwa Wijnberg (1942-2019) uit haar bij deze uitgeverij verschenen bundel ‘Nachtvlinders door het kattenluik’ uit 2012. Dit gedicht werd ook geselecteerd door Klaas de Groot in zijn bloemlezing ‘Grenzenloos; 40 jaar Knipscheer Poëzie’ (2018).

Ongeschreven brieven V

Geachte geliefste
fijnbesnaarde
hoe vond je het concert
was de staande ovatie
niet geweldig en die bloemen
wist je dat ik die geweldige violiste
pianiste celliste dirigent
jammer dat ik geen noot kan spelen
hoe ontroostbaar dat we elkaar na afloop
in de kleedkamer hebben gemist
en wie was jij, de paukenslag
de eerste viool, het hele orkest
het licht, de vloer, het schouwtoneel
de aandachtige ogen en oren in de zaal
de recensent of natuurlijk
jijzelf de muziek

Meer over ‘Nachtvlinders door het kattenluik’
Meer over Chawwa Wijnberg
Meer over ‘Grenzenloos’

Het is de geboortedag van Chawwa Wijnberg [1]

Wim van Til is oprichter van en coördinator bij Poëziecentrum Nederland. Hij plaatste onderstaand gedicht van Chawwa Wijnberg om aan haar geboortedag in 1942 te herinneren. Hij koos voor het gedicht ‘Kus’ uit ‘Nachtvlinders door het kattenluik’ uit 2012. 6 juli is ook de geboortedag van Joris Denoo, Daan Cartens, Lucas Hirsch en de sterfdag van David Kouwenaar, Co ’t Hart en Frans van Dooren.

Kus

Een kubieke centimeter liefde
gaat een lichtjaar mee
of twee
en een kus
een welgemeende kus reikt
en rijkt tot de verste ster
en terug
als onze armen
ons wegen, meten, tillen
dan krullen
onze lippen en tenen
en glimlachen
onze billen
hoor je me als ik roep
vibreert je haar mee
met mijn zinnen
lach je in de wind
speel je buiten
mijn schat
en wanneer kom je binnen

Zie
Meer over ‘Nachtvlinders door het kattenluik’
Meer over Chawwa Wijnberg

Chawwa Wijnberg – Het ontbreken hoor je niet. Gedichten

VoorplatOntbreken75Chawwa Wijnberg
Het ontbreken hoor je niet

gedichten
Nederland
gebrocheerd in omslag met flappen,
64 blz., € 17,50
978-90-6265-762-9
2019

Het ontbreken hoor je niet is de bundel waarin alle thema’s samenkomen die Chawwa Wijnberg haar leven lang beschreef. Net als in haar debuut Aan mij is niets te zien komt de pijn van het (oorlogs)verleden en de echo ervan in het heden voor. Het niet kunnen horen of zien zorgt voor gedichten die verklanken wat normaal onderhuids blijft. Ze zijn intens, doorleefd en glashelder. Het is niet alleen het verleden dat in deze gedichten een rol speelt, ook het heden en de toekomst klinken door: in geluk en liefde, in humor zoals alleen Chawwa die gebruiken kan, maar ook in liefdeloosheid en haat. De natuur, met name het gras, is de metafoor van alles wat overleeft. Al haar gedichten lijken de wereld te willen bezweren. Bescheidenheid siert deze dichter die liefst de hoofdletters omzeilt en je laat glimlachen waar huilen op zijn plaats zou zijn.

Ik zeg je

Het is tijd voor een gedicht
een bal met ronde woorden
of een grasspriet door
duimendik beton

een zacht vers voor dove oren
een streel over de bebloede
kus voor een vermoorde
ik wou dat ik het kon

wij zitten na de maaltijd
volgegeten en spreken
over een bloedbad uit
de krant

we hebben oordelen en
woorden, we wassen af
vegen de tafel schoon, ja
ja mevrouw, alles is aan kant

Beeldend kunstenaar en dichter Chawwa Wijnberg (1942) was een onderduikkind. Haar vader zat in het verzet en werd in de oorlog gefusilleerd. Ze debuteerde in 1989 met Aan mij is niets te zien (opnieuw uitgegeven in 2019). Standaard der Letteren: ‘Het niet-doordeweekse debuut van een authentiek dichteres.’ In 1993 verscheen Handboek voor de joodse kat, waarover de Poëziekrant schreef: ‘Een van de opmerkelijke dichteressen uit de Nieuwe Wilden. Deze bundel bevestigt haar talent. Kenmerkend voor haar poëzie zijn de weerbaarheid en de humor.’ In haar derde bundel Matses en Monsters (2000, herdrukt in 2015) vindt Wijnberg de woorden om te beschrijven wat overlevenden van de holocaust dagelijks ervaren. Paul Gellings: ‘Zang en dans dus, tot op de laatste bladzijde. De poëzie van Chawwa Wijnberg is onontkoombaar uitnodigend. Wie haar leest gaat met haar mee op reis.’ In Echo van de roos (2003) wisselen liefdesliedjes en stadsoden elkaar af maar is er ook ruimte voor de elfde september, de wandelende jood of het eigen ego. Mario Molegraaf: ‘Dit is Chawwa Wijnberg op haar best, in meer dan één opzicht herinnert ze aan Judith Herzberg. Woorden ter bezwering. Woorden om met het verleden in het reine te komen.’ Met haar vijfde bundel Nerf en flanken (2008) bewijst ze wederom met mooie metaforen de grenzen van taal te kunnen doorbreken. Mark Meekers: ‘Ik ben een dag met Chawwa in haar bundel op stap geweest. Ik heb het mij niet beklaagd.’ Nachtvlinders door het kattenluik (2012) is haar zesde bundel. Biblion: ‘Zeer intense en aansprekende en ontroerende poëzie.’ Over Krassen (2015) schreef Hans Franse op Meander Magazine: ‘Alles is geschreven met een grote helderheid van taal. Haar integere engagement lijkt haar credo.’

Haar achtste bundel Het ontbreken hoor je niet (2019) maakt de cirkel rond met haar debuutbundel Aan mij is niets te zien en markeert het 30-jarig dichterschap van Chawwa Wijnberg. In 2003 en 2004 was Chawwa Wijnberg stadsdichter van Middelburg. Van 2004 tot 2007 schreef zij wekelijks een column voor de PZC. Als dichter trad zij vijf keer op in de Nacht van de Poëzie.

Meer over Chawwa Wijnberg bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een fenomenale bundel.» – Ezra de Haan

Opmaak 1Over ‘Krassen’ van Chawwa Wijnberg op Literatuurplein, 23 december 2015:
Als nooit tevoren zet Chawwa Wijnberg in haar gedichten de taal naar haar hand. Zelfstandige naamwoorden worden werkwoorden. Woorden worden bedacht en krijgen een vanzelfsprekendheid die verbijsterend is. Interessant is dat ze zo typisch Wijnberg zijn. Ze hebben iets grappigs, zijn vilein. Met nieuwe woorden reageert ze zich af op de wereld die haar omringt en mogelijk zelfs bedreigt. Deze woorden verdienen opgenomen te worden in het dagelijks taalgebruik, wat zeg ik, in de volgende editie van de Van Dale! Schrikvoorraad, snoerloze tijden, gisterzinnetjes, fluisterregen, maandagochtendvragen, zesbaanshaast, zijn prachtige vondsten die geen enkele uitleg behoeven. (…) Het speelse taalgebruik klinkt soms verraderlijk naïef in de oren. Als door een kind bedacht. Niets is minder waar. Het is taal ontstaan door het ‘schreeuwen tegen dove oren’, door het zingen in de tegenwind. Het is spelen met alle registers van de taal.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Krassen’
Meer over Chawwa Wijnberg bij Uitgeverij In de Knipscheer

Chawwa Wijnberg – Krassen. Gedichten + cd Minimazzel en andere verhalen

Opmaak 1Chawwa Wijnberg
Krassen. Gedichten + cd Minimazzel en andere verhalen

Nederland
Paperback, 64 blz. + cd (51:57), € 19,50
ISBN 978-90-6265-898-5
1 november 2015

Het schreeuwen tegen dove oren, het zingen in de tegenwind, dat zijn de ‘kleine’ krassen die Chawwa Wijnbergs gedichten vormen. De reden ervoor is divers. Het kan haar ‘schrikvoorraad’ betreffen, maar kan ook een ‘verstapje’ zijn. Vaker echter zijn het grotere problemen als vluchtelingenstromen, oorlog of de aanslagen door Haatman.
Speels en kritisch was Chawwa Wijnberg altijd al en ook haar helderheid en humor heeft ze behouden, Krassen biedt echter ook een stroom aan nieuwe woorden. ‘Wijnbergs’ klinkt door in vrijwel al haar gedichten. Zesbaanshaast, nulzessen, gisterzon, taalvlees het zijn woorden die naadloos aansluiten bij onze snoerloze tijden. Alle maandagochtendvragen komen aan bod in deze bundel. Het volgevretene vraten en grommend grief krijgen er flink van langs. En ondanks al die emotie valt er soms een stilte. Dat kan door peilloze woede of verdriet komen, maar ook door inzicht. Het zijn haar stilste woorden die het hardst aankomen.

Als tijd vloeibaar was
en het nu
een hek op de weg
zo stil werd het

De cd bevat Minimazzel en andere verhalen bevat 5 verhalen: Elizabeth, De minimazzel, Het vlekjesbeest, Fiona de bosfaun, Ma Fladderkip. Chawwa Wijnberg (1942) is beeldend kunstenaar en dichter en woont in Middelburg. Zij was als joods kind een onderduikkind. Haar vader zat in het verzet en werd in de oorlog door de Duitsers gefusilleerd. Zij debuteerde in 1989 met Aan mij is niets te zien. Over haar vorige bundel Nachtvlinders door het kattenluik (2012) schreef Mario Molegraaf: ‘De begaafdste dichter die vandaag de dag op Zeeuwse bodem rondloopt’ en de Provinciale Zeeuwse Courant: ‘Wijnberg kiest, zoals altijd, haar eigen benadering. Niet zwaarwichtig, maar ogenschijnlijk luchthartig en vlinderachtig en tegelijkertijd intens en trefzeker.’ Krassen is haar zevende bundel.
Meer over ‘Krassen’
Meer over Chawwa Wijnberg bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Zeer intense en aansprekende en ontroerende poëzie.» – R.A. Wagenaar-Duursma

Nachtvlinders door het kattenluikOver Nachtvlinders door het kattenluik van Chawwa Wijnberg voor NBD/Biblion, 30 mei 2012:
Bundel met 36 gedichten in vrije versvorm, verdeeld in twee titelloze afdelingen en een cd waarop de Nederlandse dichteres (1942) 25 “vrolijke” gedichten voordraagt uit eerdere bundels. Het belangrijkste thema is het persoonlijk leed, door de oorlog verminkt met een pijn die nooit ophoudt. Wijnberg was Joods onderduikkind en overleefde samen met haar moeder de oorlog. De tweede afdeling gedichten is gericht aan juffrouw D(ood), die wordt ondervraagd over allerlei facetten van sterven, dood en het hiernamaals. Vragen die iedereen heeft, maar nooit stelt. De nachtvlinders uit het titelgedicht zijn de herinneringen. Onderkoelde toon, niet zwaarwichtig, ogenschijnlijk luchthartig en vlinderachtig, maar zeer intense en aansprekende en ontroerende poëzie. Doet wel iets denken aan Judith Herzberg. De zesde bundel van deze auteur die in 1989 debuteerde met “Aan mij is niets te zien” en die in 2003-2004 stadsdichter was van Middelburg.
Meer over ‘Nachtvlinders door het kattenluik’
Meer over Chawwa Wijnberg bij In de Knipscheer

«De begaafdste dichter die vandaag de dag op Zeeuwse bodem rondloopt.» – Mario Molegraaf

Over Nachtvlinders door het kattenluik door Chawwa Wijnberg in Zeeuws Tijdschrift, jrg. 62, nummer 3-4 [juli] 2012:
De dood is een belangrijk onderwerp in de bundel. (…)Toch kan Chawwa Wijnberg, schrijfster van beladen herinneringen, bespiegelingen over de dood, een cd die bij deze bundel hoort ‘Vrolijke Gedichten’ noemen. Met recht, zij verstaat namelijk de zeldzame kunst om het zware een beetje lichter te laten wegen.

Lees hier de recensie.

«Wijnberg kiest, zoals altijd, haar eigen benadering. Niet zwaarwichtig, maar ogenschijnlijk luchthartig en vlinderachtig en tegelijkertijd intens en trefzeker.» – Rolf Bosboom

Over Nachtvlinders door het kattenluik van Chawwa Wijnberg in Provinciale Zeeuwse Courant , 20 maart 2012:
Tijd, afscheid en dood spelen een belangrijke rol in de nieuwe, zesde bundel van Chawwa Wijnberg, dichter en beeldend kunstenaar uit Middelburg. De nachtvlinders uit de titel zijn de herinneringen. Die willen ‘het heelal bevatten/ filefladderend en stukgeslagen/ door de nagels van de tijd’, zoals in het openingsgedicht staat. Het leven gaat door, de dood is er onlosmakelijk mee verbonden. Het relativerende blijkt ook uit het extraatje bij de poëziebundel: een door Phons Bakx opgenomen cd waarop Wijnberg 25 gedichten uit haar oeuvre voorleest. Titel: Vrolijke gedichten.

Lees

«Hier schrijnt de zon en knipoogt de pijn.» – Matthijs Smits

Over Nachtvlinders door het kattenluik van Chawwa Wijnberg , 21 maart 2012 :
In haar werk duiken thema’s op die dikwijls wederkerend zijn. Vrouwen, haar grote liefde M., katten, Mam, het jodendom c.q. Jodin zijn en de zware erfenis. En – ik refereerde er al aan – de dood. Het alles geknutseld en gekneed in een wonderlijk en steeds wisselend mengsel van frivool tot loodzwaar.
En waar het frivool oogt, ligt er toch nog vaak een tweede bodem onder en waar het zwaar schijnt, glimt door een kier frivoliteit.

Matthijs Smits is oud-journalist van Financieel Dagblad.

Lees

Op 21 maart 2012 werd Chawwa Wijnbergs zesde bundel door Matthijs Smits gepresenteerd in De Drvkkery in Middelburg.

Zie

Chawwa Wijnberg – Nachtvlinders door het kattenluik + cd Vrolijke gedichten

CHAWWA WIJNBERG
Nachtvlinders door het kattenluik. + Chawwa Wijnberg leest Vrolijke gedichten

Nederland
Ingenaaid met flappen, 56 blz. + cd € 18,50
2012
ISBN 978-90-6265-694-3

de wereld is gevangen in een cirkel
leesletters en het gekrompen winterzicht

Herinneringen en gedachten over het verstrijken van de tijd vormen de voedingsbodem van Nachtvlinders door het kattenluik, de zesde dichtbundel van Chawwa Wijnberg.

Zoals in vrijwel al haar dichtbundels speelt het missen van de moeder en de kindertijd een belangrijke rol. Afscheid nemen valt de dichter zwaar. En zelfs voor het zover is, denkt ze eraan in De ouverture van het afscheid. De geliefde die achterblijft moet getroost.
Deze bundel gaat over de dorre winter van het leven, het eindstation, waarin Chawwa Wijnberg met oog voor alles wat haar geluk geeft ook de keerzijde belicht. In Ongeschreven brieven schrijft zij rechtstreeks Juffrouw D. (dood) aan. Ze durft de vragen te stellen die iedereen heeft maar niet stelt. Het levert unieke gedichten op die je bewust maken van dat wat leven is.

Waar gaan die tikken heen
die zo haastig uit de wekker vallen
je zou verwachten dat
er bergen tijd
gespaard, vergrijsd, gestapeld
op het kastje liggen

Chawwa Wijnberg leest Vrolijke Gedichten

Bij deze bundel hoort een cd waarop Chawwa Wijnberg vrolijke gedichten leest uit eigen werk, een bloemlezing van 25 gedichten uit haar vijf eerder verschenen dichtbundels Aan mij is niets te zien, Handboek voor de Joodse kat, Matses en monsters, Echo van de roos en Nerf en flanken.