Over ‘Razende stiltes’ van Artien Utrecht op Ansiel, 25 november 2022:
De Extazereeks-essays is een voortzetting van de Extazereeks voor korte verhalen en romans die sinds 2016 onder redactie van het literair tijdschrift Extaze door uitgeverij In de Knipscheer werd uitgegeven. De redactie en de uitgever bieden talentvolle essayisten de kans hun werk in een zelfstandige uitgave te presenteren. De essay-reeks wordt bezorgd door Cor Gout (redactie) en Els Kort (vormgeving). De tweede bundel in de reeks, ‘Razende stiltes’, laat ons kennis maken met Artien Utrecht (1950), van huis uit stedenbouwkundige. Ze is het grootste deel van haar leven als onderzoeker en projectmedewerker werkzaam geweest in de internationale samenwerking. Altijd binnen het domein van maatschappelijke organisaties. Daarin bekleedde zij posities waarin de strijd voor mensenrechten vooropstond. Opgegroeid in Indonesië, kwam zij op haar twintigste naar Nederland. In 2018 begon zij met het schrijven van essays, waarvan enkele gepubliceerd zijn in het literair tijdschrift Extaze. ‘Razende stiltes’ is een bijzonder knappe bundel met essays over onderwerpen rond kunst, architectuur, cultuur, sociologie en politiek. Aan alle essays ligt de persoonlijke ervaring van de schrijfster ten grondslag. In een persoonlijke en soms bloemrijke stijl geschreven. Met enkele zwart-witfoto’s. De elf opgenomen essays zijn ondergebracht in drie afdelingen: Taal van de stilte, Transities en De stiltes van geweld. Beginnend bij kunst en architectuur, zoals beleefd in Japan maar niet alleen daar, beweegt het schouwspel dat ons geboden wordt zich naar groepen vluchtelingen die zich tussen hoop en vrees naar het noordelijke halfrond begeven. Sporen terug leiden naar de nalatenschap van het koloniaal racisme in Nederlands-Indië/Indonesië, en heen naar de verwoestende gevolgen van de genocidale massamoorden en verdwijningen in het Indonesië van 1965 en daarna. Door het zichtbaar maken van verbindingen met feiten krijgt de gebeurtenis haar betekenis, iets waar Artien Utrecht zich aan zet en wat ze al doende tot kunst weet te verheffen. Bijzonder mooi is haar bespreking en analyse van ‘Exit West’ van Moshin Hamid waarin een verliefd stel een magisch vluchtelingenbestaan beleeft: steeds stappen ze door een deur naar een nieuw leven in een nieuwe omgeving. Alle essays tonen de rijke culturele bagage van de auteur. Zij weet ook de lezer heel nauw bij haar persoonlijke ervaringen te betrekken door een rijke schrijfstijl en een mooie woordkeuze.
Bron
Meer over ‘Razende stiltes’
Meer over Artien Utrecht bij Uitgeverij In de Knipscheer
Tag: nederlands-indië
«Heimwee wanneer je gaat en heimwee wanneer je verlaat.» – Janny de Heer
Over ‘Oorlog aan de overkant’ van Sanne Biesheuvel op Boeken vinden hun lezers, 14 september 2022:
Je zou ieder kind van een Indiëveteraan de kostbare schat toewensen die Sanne’s vader voor haar achterliet op zolder. Dagboeken, drie nog wel en persoonlijke herinneringen. (…) Met de dagboeken is een rijke schat aangeboord om de jongeman uit een tuindersfamilie die als dienstplichtig soldaat naar de Insulinde werd gestuurd weer tot leven te wekken. En dat doet ze! Het is heel knap om als dochter, vrouw, je als schrijfster te verplaatsen in je vader en beschrijven hoe hij als jongeman emotioneel in het leven stond. (…) Dirk Biesheuvel geeft tijdens de keuring aan dat hij helemaal geen zin heeft om naar Indië te gaan omdat hij geen mensen wil doden. Deze opmerking was de aanzet tot zijn opleiding tot hospik, ziekenverpleger. (…) Hij was erop voorbereid mensen te verzorgen en helpen beter te maken maar als hospik kreeg hij de meest vreselijke wonden en verminkingen onder ogen. Talloze militairen werden levenloos de kazerne binnengedragen, allemaal slachtoffers van mijnen en hinderlagen. Tragisch duidelijk is beschreven hoe onmogelijk de situatie van de kampongbewoners was. (…) Ondanks de gewelddadige omstandigheden ontstonden vriendschappen tussen de bevolking en de Nederlandse soldaten. (…) Voor al die kinderen van Indiëveteranen die nooit spraken over hun belevenissen aan de Gordel van Smaragd is dit boek een must have. Het boek beschrijft het dagelijks leven in den vreemde, de omgang met elkaar en dat in oorlogstijd. De spanning, het geweld, maar ook liefde en vriendschap, de mores van het land, eten en drinken, de ontberingen, verlangen naar vrede, heimwee. Heimwee wanneer je gaat en heimwee wanneer je verlaat. Verwarde gevoelens neem je mee terug, gevoelens die je bij thuiskomst niet kwijt kunt en daarom doe je er het zwijgen maar toe. Velen namen hun ervaringen mee in het graf, zo niet de vader van Sanne die haar een doos met verhalen naliet. Vanaf zijn wolkje zal hij ze met trots herbeleven.
Lees hier of hier de hele recensie
Meer over ‘Oorlog aan de overkant’
Meer over Sanne Biesheuvel
«Openhartig, zonder omwegen. Eric Schneider ontdeed zich in dit mooie boekje van alle tooi.» – Mario Molegraaf
Over ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’ van Eric Schneider in Den Haag Centraal, 2 juni 2022:
(…) Heel de bundel is in het zicht van het einde geschreven. En met de dood voor ogen biedt hij tegelijk uitzicht op zijn leven. Eric Schneider (1934-2022) was uiteraard in de eerste plaats toneelspeler. Maar hij maakte ook tekeningen (in deze bundel zijn daarvan fraaie voorbeelden te zien), publiceerde proza en schreef poëzie. Een van zijn broers, bekend geworden onder de schrijversnaam F. Springer, begon zijn literaire loopbaan met gedichten. Zelf eindigde hij zijn carrière dus met een dichtbundel (…) vooral vol van zijn eigen persoon. Openhartig, zonder omwegen. Daarvoor was geen tijd meer en was het de tijd niet meer, vlak voor zijn dood. (…) Hij neemt afscheid. Afscheid van zijn jaren als toneelspeler, waaraan hij een aantal gedichten wijdt. Afscheid van zijn familie, er is een gedicht over zijn moeder die zingt in een Japans interneringskamp op Java. Maar misschien vooral afscheid van alle rollen, de rollen die hij in de schouwburg speelde en ook de rollen op het toneel van zijn eigen leven. (…) Eric Schneider ontdeed zich in dit mooie boekje van alle tooi. (…)
Lees hier de recensie ‘Alleen nog in mijzelf wonen’
Meer over Eric Schneider op deze site
«Groot acteur die nadenken zichtbaar maakte.» – Bert Jansma
Over Eric Schneider (1934-2022) in Den Haag Centraal, 26 mei 2022:
(…) Naast de acteur Eric Schneider was er de auteur Schneider. Van theaterstukken als ‘Tweelicht’, ‘Rinkelrooien’, ‘Theodoor, of een total loss’ – dat ook internationaal scoorde – en ‘Nocturne’. Dat laatste stuk werd zijn eigen variant op ‘King Lear’, met een oudere acteur en een ex-souffleur in de hoofdrollen. Een bittere komedie vol cynische humor en tandknarsende valsheid over grandeur op z’n laatste benen, doorgeprikte ijdelheid, de tragiek van een toneel dat ánders is geworden. Als romanschrijver debuteerde hij (toen 79) met ‘Een tropische herinnering’ en in 2021 kwam nog zijn dichtbundel ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’ uit. Schrijven zat blijkbaar in de familie, want zijn broer publiceerde onder het pseudoniem F. Springer. (…)
Lees hier verder
Meer over Eric Schneider op deze site
Artien Utrecht – Razende stiltes. Essays
Artien Utrecht
Razende stiltes
Extazereeks-essays
omslagafbeelding Harry Haarsma
reeksredactie Cor Gout
vormgeving Els Kort
gebrocheerd in omslag met flappen,
166 blz., € 19,50
ISBN 978-94-93214-72-9
eerste uitgave mei 2022
De essays in Razende stiltes vormen een waaier van uiteenlopende culturele, sociale en politieke kwesties, nu eens opschuivend van stil naar roerig, dan weer in een toon die onder de hoofdtoon meeklinkt. De elf opgenomen essays zijn ondergebracht in drie afdelingen: Taal van de stilte, Transities en De stiltes van geweld. Beginnend bij kunst en architectuur, zoals beleefd in Japan maar niet alleen daar, beweegt het schouwspel dat ons geboden wordt zich naar groepen vluchtelingen die zich tussen hoop en vrees naar het noordelijke halfrond begeven.
Sporen terug leiden naar de nalatenschap van het koloniaal racisme in Nederlands-Indië/Indonesië, en heen naar de verwoestende gevolgen van de genocidale massamoorden en verdwijningen in het Indonesië van 1965 en daarna. Nooit staat een beschreven gebeurtenis op zichzelf, altijd ontdekken we daarbij een verbinding met het verleden of de toekomst, die een kleine rimpeling in een mondiale oceaan van soms traag voortrollende, soms woest kolkende golven teweegbrengt. Door het zichtbaar maken van deze verbindingen krijgt de gebeurtenis haar betekenis, iets waar Artien Utrecht zich aan zet en wat ze al doende tot kunst weet te verheffen.
Aan alle essays ligt de persoonlijke ervaring van de schrijfster ten grondslag, nu eens als herinnering aan momenten uit haar eigen leven, dan weer als zintuigelijke beleving of diepgevoelde overtuiging.
Artien Utrecht (1950), van huis uit stedenbouwkundige, is het grootste deel van haar leven als onderzoeker en projectmedewerker werkzaam geweest in de internationale samenwerking. Altijd binnen het domein van maatschappelijke organisaties. Daarin bekleedde zij posities waarin de strijd voor mensenrechten vooropstond. Opgegroeid in Indonesië, kwam zij op haar twintigste naar Nederland. In 2018 begon zij met het schrijven van essays, waar – van enkele gepubliceerd zijn in het literair tijdschrift ‘Extaze’. Indonesië blijft een rode draad in haar leven. In de jaren ’80 doet ze sociaaleconomisch onderzoekswerk in ruraal West Java. Vanaf de jaren ’90 reist ze veel in o.a. Zuidoost- en Zuid Azië Voor de ontwikkelingsorganisatie Hivos. Zij is mede-organisator van het International People’s Tribunal 1965 (Indonesië) dat eind 2015 plaatsvond in Den Haag. Razende stiltes is haar eerste essaybundel.
‘Razende stiltes’ van Artien Utrecht is de tweede essay-uitgave in de Extazereeks. De Extazereeks-essays is een voortzetting van de Extazereeks voor korte verhalen en romans die sinds 2016 onder redactie van het literair tijdschrift Extaze door uitgeverij In de Knipscheer werd uitgegeven. De redactie en de uitgever bieden talentvolle essayisten de kans hun werk in een zelfstandige uitgave te presenteren. De essay-reeks wordt bezorgd door Cor Gout (redactie) en Els Kort (vormgeving).
Meer over Artien Utrecht bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Extaze-essays
Rudi Jansz, verzetsstrijder uit Nederlands-Indië
Over Rudi Jansz in ‘Vergeten helden’ op NPO 2, dinsdag 3 mei 2022:
Programmamaker Jörgen Tjon duikt in het leven van drie verzetsstrijders afkomstig uit Nederlands-Indië. Hij belicht de gevaarlijke verzetsacties van verzetsstrijders als de Indische Rudi Jansz, vader van Doe Maar-zanger Ernst Jansz en de verzetshelden Evy Poetiray en Rachmad Koesoemobroto die tientallen Joodse kinderen uit handen van de Duitsers wist te houden. Ernst Jansz schrijft over het verzetsverleden van zijn vader in zijn boeken ‘De Overkant’ en ‘Molenbeekstraat’. ‘Vergeten helden’, aflevering 2, wordt om 22.15 uur door omroep MAX uitgezonden.
Meer over het programma
Meer over Rudi Jansz in de boeken van Ernst Jansz
Marius Atmoredjo – Loslaten zullen ze nooit meer. Gedichten
Marius Atmoredjo
Loslaten zullen ze nooit meer
gedichten
Suriname
met illustraties van Robert Bosari
eindredactie Michiel van Kempen
gebrocheerd in omslag met flappen,
52 blz., € 16,50
ISBN 978-94-93214-70-5 NUR 306
eerste uitgave 2022
De gedichten in Loslaten zullen ze nooit meer zijn geïnspireerd door de verhalen van zes generaties Javanen in diaspora. Die verhalen beginnen bij de tewerkstelling van de overgrootmoeder van de dichter, wanneer zij als contractarbeider vanuit Java in Suriname aankomt en gaan daarna over haar kinderen en kindskinderen die in Suriname en Nederland wonen. De moeder van de dichter, Marie Atmoredjo, vertelde haar kinderen die verhalen in de avonduren voor het slapen gaan. Zij hebben in sterke mate de verbeeldingskracht van de dichter gevormd.
De kunstenaar Robert Bosari voorzag elk van de twintig gedichten gedicht van een fraaie tekening in zwart-wit.
Wij kenden elkaars wortels
en meer dan dat
de betekenis van de kleine witte bloem
die zij zo lang draagt
in een knop, melati
Marius Atmoredjo, geboren in 1959 in Lelydorp, Suriname, woont vanaf 1980 in Nederland. Hij heeft zich jarenlang ingezet als vrijwilliger in het sociaal-culturele werk ten behoeve van de Surinaams-Javaanse gemeenschap in Nederland. En in de loop van de jaren dienden zich de gedichten aan die hier zijn samengebracht, indringende poëzie met vaak verrassende beelden. Deze debuutbundel is een welkome bijdrage aan het tot op heden bescheiden corpus van de Surinaams-Javaanse literatuur.
«Op hoge leeftijd onthult hij zich als poëet.» – Pauline Kruithof
Over ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’ van Eric Schneider in Friesch Dagblad, 22 september 2021:
Eric Schneider (1934) (…) werd geboren in Batavia, maar kam naar Nederland en verwierf bekendheid als toneelspeler, regisseur en schrijver (…) Op hoge leeftijd onthult hij zich als poëet. (…) Schneider verhaalt van de onrust en strijd die over de toenmalige Nederlandse kolonie valt. (…) Hij blijft weg van (…) gevoelige politiek (…) en focust op ogenschijnlijk onbeduidende persoonlijke ervaringen. Die weten de sfeer waarin hij opgroeide, die hem vormde, extra scherp neer te zetten. (…) De dichter koppelt zijn eigen wederwaardigheden aan de lotgevallen van mythische en dramatische figuren. (…) De thema’s worden naar een universeel niveau getild en de vertelsels krijgen een extra plot. (…) De dichter komt tot de conclusie dat opgroeien een illusie is, terwijl het steeds minder duidelijk is wat het betekent iemands kind te zijn. Wie waren zijn ouders precies. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’
Meer over Eric Schneider bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Het is de nietsontziende oprechtheid die deze gedichten indrukwekkend maakt.» – Hettie Marzak
Over ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’ van Eric Schneider op Meander Magazine, 10 september 2021:
(…) De gedichten laten zich op het oog al gauw onderbrengen in drie thema’s: de gedichten die handelen over karakters uit toneelstukken die al dan niet door Schneider zelf vertolkt zijn, (…) vervolgens gedichten die gaan over zijn familie en zijn verleden en de gedichten die spelen in de tegenwoordige tijd. In de gedichten die de titel dragen van een toneelpersonage geeft Schneider de invulling van die rol weer zoals hij die ziet, maar ook kan de rol of de mythologische figuur aanleiding zijn tot uitdrukking van een gevoel dat niet rechtstreeks met de mythe te maken hoeft te hebben. Eurydike I (…) heeft een ritme dat de lezer mee stuwt met de stroom, die in korte zinnen steeds sterker wordt opgezweept om te eindigen in de climax en dan uit te vloeien in langere regels, waarin rust en stilte eindelijk drijven zonder doel. Ademen, hijgen, stil worden. Het rijm dat gehanteerd wordt, is onnadrukkelijk, onvolkomen en functioneel. (…) De gedichten over de toneelkarakters komen samen in het gedicht ‘Eindspel’. Dit gedicht vormt de overgang van het toneel en de diverse rollen naar de gedichten over de biografische werkelijkheid en het verleden van de dichter. De dichter heeft zijn hart binnenstebuiten gekeerd en zichzelf daarbij niet gespaard. Het is de nietsontziende oprechtheid die deze gedichten indrukwekkend maakt. De maskers van het toneel zijn afgerukt en het naakte gezicht van de dichter kijkt ons aan.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’
Meer over Eric Schneider bij Uitgeverij In de Knipscheer
«Melancholische bundel, verfraaid met schitterende pentekeningen van de auteur.» – Marc De Pril
Over ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’ van Eric Schneider voor NBD / Biblion, 12 augustus 2021:
De jeugd en carrière van Eric Schneider (Batavia, 1934) als toneelspeler, regisseur en schrijver zijn een duidelijke inspiratiebron voor deze bundel. Wonden zijn geheeld doch de littekens blijven zichtbaar. ‘Wij tweeën keken tennis / en tussen twee sets in / zei je Je bent geen kind van mij’ in ‘Zoon’ (p.27), waarna hij over zijn ouders in ‘Batavia 1936’ (p.19) laconiek schrijft: ‘wat verderop spelen mijn ouders geluk’. De toneelspeler-regisseur laat mythische figuren defileren als Eurydike in het titelgedicht, Hamlet en Ophelia, of Goethe’s Faust: ‘Toen ik hem speelde had ik niet de jaren / Toen ik die had, miste ik de moed / die berg van woorden te beklimmen / Voorgoed (p.47) Negenentwintig gedichten als een koppelteken tussen heden en verleden. ‘We hebben onze oorlog / zo vaak weg gezwegen’ (p.25). Keiharde herinneringen: ‘Uw vader is onlangs geruimd / kreeg ik op mijn vraag te horen / Grond is tegenwoordig schaars / zoiets weet men van tevoren’ (p.43). Een melancholische bundel, verfraaid met schitterende pentekeningen van de auteur. Zeer verzorgde uitgave.
Meer over ‘Waar weg weg is en stilte stiller nog’
Meer over Eric Schneider bij Uitgeverij In de Knipscheer