Lezing: Oekraïne, grensland tussen oost en west

LezingOekraineOp donderdag 9 juni 2022 geeft Els de Groen een lezing over ‘Oekraïne, grensland tussen oost en west’ in de Pletterij.
In 1989 viel de Muur. Maar de voorzichtige toenadering tussen Oost en West leidde niet tot ontspanning. Met het aantreden van Poetin in 2000 ontstond er een nieuwe rivaliteit, waarin grenslanden als Oekraïne dreigen te worden vermalen. Als schrijver en onderzoeksjournalist schreef Els de Groen een tiental boeken over Oost-Europa, waaronder ‘Nuttige idioten’. Van 2004 tot 2009 zat ze in het Europees Parlement, waar ze zich vooral met Oost-Europa bezighield. Een kleine 6 jaar geleden vond in de Pletterij een debat plaats over het Associatieverdrag tussen Oekraïne en de Europese Unie n.a.v. het Nederlandse ‘nee’ tegen zo’n samenwerking. Anno 2022 belooft Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, Oekraïne een versnelde procedure om lid van de EU te worden. Politiek is een opmerkelijk bedrijf, waaraan Els de Groen 5 jaar heeft meegedaan. Vrijwel alles draait er om geld en macht. Immateriële waarden als vrijheid, gerechtigheid en cultuur gedijen het best in een rechtsstaat, in een parlementaire democratie. Oekraïne betekent letterlijk grensland. Hoewel Oekraïne geografisch geheel in Europa ligt, is het de grens geworden tussen landen met een democratie en een dictatuur waar het recht geen enkele rol meer speelt. Oekraïne lijkt een bufferstaat die de klappen opvangt uit het Oosten, maar onze beschaving verplicht. Ze houdt niet op bij een grensland.
Locatie: Lange Herenvest 122, 2011 BX Haarlem. Aanvang 20.00 uur stipt. Toegang € 3,00 . Het programma wordt ook live gestreamd. U kunt de livestream volgen op de homepage van debat- en cultuurpodium Pletterij, op hun Facebook-pagina of op hun Youtube-kanaal. Op het moment van de uitzending openen zich op deze drie platforms vensters met de livebeelden. Een inlogcode is niet nodig. Op YouTube kunt u de uitzending later ook terugzien.
Klik hier voor de aankondiging op de site van Pletterij
Meer over Oekraïne op deze site

Dichter Barney Agerbeek leest in Oekraïne

Agerbeek1-75Op 21 september 2018 treedt Barney Agerbeek op bij het Lviv Book Forum and International Literature Festival 2018 in Oekraïne. Lviv is de geboortestad van Bruno Schulz en Joseph Roth en ligt nabij de grens met Polen. Vanaf haar stichting tot 1945 was de stad een centrum van de Poolse nationale cultuur en het Poolse academische leven. Barney Agerbeek zal er 11 gedichten voorlezen (in Engelse vertaling van Scott Rollins) en daarna geïnterviewd worden. De gedichtencyclus is afkomstig uit ‘Een Poolse saga’, een bundel in voorbereiding. Eerder publiceerde Agerbeek gedichten over Polen in de bundel ‘Een warme oostenwind’.
Lees hier het gedicht ‘In Liviv’
Meer over Barney Agerbeek bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Bevat heel wat nuttige informatie.» – Jef Abbeel

Opmaak 1Over ‘Nuttige idioten. Voor, na en door de Muur’ van Els de Groen op Histoforum, 25 november 2015:
De naam “Nuttige idioten” werd begin jaren ’80 in Nederland gegeven aan mensen zoals schrijfster Els de Groen, die veel naar het Oostblok reisden. Het boek verdient wel een positievere titel, want het bevat heel wat nuttige informatie. De schrijfster trok meer dan twintig jaar lang door de Sovjet-Unie en de landen van Oost-Europa. Ze beschrijft hoe ze in de jaren ’80 in Moskou ontvangen (en in ’t oog gehouden) werd door de Schrijversbond, hoe het eten eruit zag, hoe leeg de winkels waren, hoe de kranten zwegen over de ramp in Tsjernobyl (1986) en hoe onwetende soldaten de boel moesten opkuisen, hoe moeizaam de contacten verliepen en hoe die schrijvers zich voelden en gedroegen wanneer ze tijdens Gorbatsjovs perestrojka in Nederland op bezoek mochten komen. (…) Ze vertelt ook over de verwoestingen in Irak en de gevolgen van 500 ton “depleted” uranium uit de oorlogen van 1991 en 2003, 40 keer de hoeveelheid die in Joegoslavië gedropt werd. (…) Ze eindigt met de oorlog in Oekraïne en de moord op Poetin-criticus Boris Nemtsov (27.02.15), omdat hij kritiek uitte op de Russische oorlog in Oost-Oekraïne. Het boek is met veel kennis van zaken geschreven. Het bevat helaas weinig lichtpuntjes : het gaat van de ene naar de andere wantoestand. En na de val van de Muur, is de muur van onbegrip tussen Oost en West overeind gebleven, ondanks de pogingen van de auteur om daar iets aan te verhelpen.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Nuttige idioten’

Els de Groen – Nuttige Idioten. Essay

Opmaak 1Els de Groen
Nuttige Idioten
Voor, na en door de Muur

Essay
Paperback, 134 blz., € 14,50
Eerste uitgave 2015
ISBN 978-90-6265-886-2

Muren hebben iets treurigs: ze verrijzen uit angst. De langste muur ter wereld is de Chinese muur, de meest politieke is de muur in Berlijn. In 1989 werd hij bestormd en vernietigd door Oost- en West-Berlijners, die elkaar uitzinnig van vreugde in de armen vielen. De Koude Oorlog leek voorbij. Maar sinds de strijd in Oekraïne, met zijn duizenden burgerslachtoffers, onder wie de inzittenden van vlucht MH17, weten we dat één muur tussen Oost en West nooit is afgebroken: die van het onbegrip.
Els de Groen raakte gefascineerd door het onbekende en ontoegankelijke Oosten. Toen, begin jaren tachtig, werd ze nog geplaatst in de categorie ‘Nuttige Idioten’. Die benaming werd voor haar een geuzennaam. Ze reisde 20 jaar door Rusland en de landen van Oost-Europa. Ze schreef er een groot aantal boeken over die ter plekke veel aftrek vonden. Haar kritiek op de Europese Unie kwam haar te staan op de uitnodiging ‘het dan zelf maar te komen oplossen’. Van 2004 tot 2009 was ze lid van het Europees Parlement.
Vandaag klinkt opnieuw de roep om beschermende grenzen en muren. Maar schuilen gaat niet meer, stelt De Groen. ‘Van een vestingvolk zijn we vlaktebewoners geworden, kwetsbaar op een manier die niet meer te harnassen valt. Deden we vroeger ons best ons van anderen te onderscheiden, nu worden we gedwongen te zoeken naar overeenkomsten.’
Met Nuttige Idioten levert Els de Groen met krachtige 23 columnachtige hoofdstukken een bijdrage aan (het begin van) een inhoudelijke discussie over hoe-nu-verder.
Meer over ‘Nuttige Idioten’

Mooie woorden (4) over Devah van Jacques Thönissen

De pers over ‘Devah’:

«Deze roman is een zoektocht van de hoofdpersoon door Oost-Europese landen naar de zigeunerin Devah, een mysterieus persoon. In eerste instantie is Devah simpelweg de aangenomen dochter van Leo, de vader van hoofdpersoon van het boek. Toen Louise, de vrouw van Leo, Devah niet in huis tolereerde, is zij opgevoed door Leo’s boezemvriend Herr Müber die in Wenen woont. Naarmate het boek vordert wordt gesuggereerd dat Devah en de hoofdpersoon elkaar al kennen uit een eerder leven. Hij was toen een tempelier-monnik die Gregorio heette en Deva een zigeunermeisje dat Egipta heette. Ook lijkt Sirene, een vrouw die vanaf de kindjaren van de hoofdpersoon aan hem verschijnt in zijn dromen, steeds meer samen te vloeien met Devah. De auteur voert ons door een spannende speurtocht met verrassende wendingen. Een spannend boek dus.» – Walter Palm voor NBD/Biblion

«Wat onmiddellijk opvalt aan deze bijzonder knap geschreven roman, is de heldere, no nonsens stijl. In de roman gaat het niet om de landen en de beschrijvingen van die landen, maar om de mensen en hun verhoudingen. Langzaam wordt duidelijk dat er een relatie tussen Devah en de hoofdpersoon bestaat die zowel horizontaal als verticaal de tijd doorklieft. Ik zou me kunnen voorstellen dat een Europees-Nederlandse recensent deze roman direct zou vergelijken met het werk van de grote Zuid-Amerikaanse magisch realistische auteurs, ware het niet dat het Zuid-Amerikaanse continent in Devah niet aangedaan wordt. Maar Thönissen overstijgt een dergelijke vergelijking. Hij heeft het magisch realisme van de twintigste eeuw in een nieuw jasje gestoken. Sterker nog, hij heeft een nieuw soort magie uitgevonden. Voor zover Harry Mulisch dat nog niet gedaan had in ‘De ontdekking van de hemel’. » – Eric C. de Brabander in Amigoe

«Veel van de handelingen van de hoofdpersoon, die net de kunstacademie heeft afgerond, worden gestuurd door Sirene, een vrouw die alleen in zijn dromen bestaat. Hij vindt op een rommelmarkt een door zijn vader gemaakt meisjesportret, koopt het en brengt het naar hem terug. Als deze de tekening ziet, zakt hij ineen en kan alleen nog maar ‘Lviv… Lviv…’ en ‘Devah… Devah…’ uitbrengen voor hij sterft. Die laatste woorden zetten de zoon aan tot een lange zoektocht naar Devah – het meisje op het portret – die hem onder meer in Oekraïne en Indonesië brengt. (…) Thönissen slaagt er in zijn roman in om droom en werkelijkheid geloofwaardig bijeen te brengen. Toch blijft het een duidelijk magisch-realistisch boek. Net als de boeken van Zuid-Amerikaanse schrijvers als Gabriel Garcia Marquez en Paulo Coelho, die hij bewondert.» – Adri Gorissen in Dagblad De Limburger/Limburgs Dagblad

«Jacques Thönissen richtte zich met zijn schrijven aanvankelijk op Aruba en enkele sociaal-economische problemen van dit eiland, maar heeft zich in de loop van zijn schrijverschap veel meer gericht op persoonlijke algemeen menselijke problemen ten opzichte van de totale wereld waarin we leven: de thematisering van ‘a sense of belonging’. (…) Ook in Devah is er sprake van een geheimzinnige speurtocht naar een persoonlijk verleden en een geheimzinnige familiegeschiedenis. Die zoektocht neemt de lezer mee naar relatief recente politieke problemen in Oost-Europa, maar voert ook – via een uitvoerig ingelast verhaal van een oude herder – terug tot de historische kruistochten. Het belangrijkste is dat de hoofdpersoon niet van opgeven weet en doorgaat tot de oplossing er uiteindelijk is, waarbij hij voortdurend gebruik weet te maken van zijn kunstzinnig tekentalent.» – Wim Rutgers in Antilliaans Dagblad

«Denk alleen maar aan Spaanstalige schrijvers als Gabriel García Márquez en Isabel Allende, beiden belangrijke vertegenwoordigers van het magisch realisme. Net als zijn illustere voorgangers is ook Thönissen een meesterverteller. Hij laat op overtuigende wijze zien dat er meer is tussen hemel en aarde en dat de dingen niet gebeuren zonder reden. Ook heeft hij zijn verhaal omgeven met een prettig uitgebalanceerde raadselachtigheid en ontvouwt het verhaal zich op precies het juiste tempo. Thönissen neemt de lezer mee in een wondere wereld zonder te haasten of te verwachten van de lezer dat deze het bovennatuurlijke als waar aanneemt.» – Rosalien Koster op Literairnederland.nl

Jacques Thönissen – Devah

Jacques Thönissen
Devah

Roman. Nederland
Ingenaaid, 320 blz.,
ISBN 978-90-6265-652-3 € 19.50
Eerste druk 2010

Ik bracht de foto dichter bij mijn ogen en focuste op het verlegen
lachend meisje op de achtergrond. Haar gezichtje lichtte op, en als door mijn oog ingezoomd, vergrootte het zich uit, kwam als het ware op mij af. Ik draaide de foto om. De datering stond in pa’s typische, aan de voet afgeplatte blokschriftletters. Devah 22-8-85, las ik. 22 augustus: mijn geboortedag, 1985: toen werd ik acht. Mijn mond viel open.

Een net afgestudeerde student aan de kunstacademie treft op een rommelmarkt een tekening van een jong meisje aan, gesigneerd door zijn vader. Wanneer hij zijn vader met het portret confronteert, valt deze dood neer. Om de identiteit van het meisje te achterhalen begint de ik-persoon een zoektocht die hem door verschillende Oost-Europese landen voert. Daarbij wordt hij gestuurd en geïnspireerd door Sirene, een figuur uit zijn droomwereld, met wie hij van kinds af aan is meegegroeid naar volwassenheid.

Devah is een boek waarin de herinnering wedijvert met droombeelden, en droombeelden aanschurken tegen de werkelijkheid van het heden. Wie vergeten was wat het magisch realisme ook alweer inhield, wordt met Devah op zijn wenken bediend. Thönissen toont het, ontvouwt het.

Aruba is sinds een halve eeuw het tweede vaderland van Jacques Thönissen. Na zijn carrière in het onderwijs als o.a. leraar Spaans aan en directeur van het Augustinus College in San Nicolas, wijdt hij zich aan het schrijven met drie Arubaans-Caraïbische romans: Tranen om de ara, Eilandzigeuner en De roep van de troepiaal. Vanaf 2000 schrijft hij tevens drie kinder- en jeugdboeken die ook in het Papiaments zijn verschenen.