Tag: Osmose

Trouw, waaks en brutaal

foto Helen foto: Johannes van Vugt

 

 

 

 

 

I.M. Helen Knopper door Peter de Rijk, 9 december 2022:
Op 7 december verkoos Helen Knopper (1934-2022) euthanasie boven een leven dat door fysieke beperkingen gekenmerkt werd en haar het schrijven zelfs onmogelijk maakte. Knopper debuteerde in 1966 met de dichtbundel Emotioneel Esperanto en de roman Osmose die beide goed ontvangen werden. Het was het begin van een zeer productieve literaire carrière die ruim twintig titels opleverde. Naast beeldend kunstenaar was ze ook vertaler van Engelse en Amerikaanse literatuur waaronder Richard Brautigans Forel vissen in Amerika en Melvilles Moby-Dick.
Liever dood dan rood! (1979) is een rapportage waarin Knopper verslag deed van de tragische vluchtpoging van Dieter R. uit Oost-Duitsland. In 1997 beëindigde ze haar ‘eerste schrijfperiode’ met een trilogie van kronieken waarin ze verslag deed van de jaren negentig. Daarna werd het stil, tot ze in 2016 na 18 jaar stilte, haar glorieuze comeback maakte met Het loopt het ademt het leeft, biografie van een vriendschap waarmee ze werd genomineerd voor de Halewijnprijs en de Reinaerttrofee. Een onfatsoenlijk afscheid (1977) werd herdrukt, de psychologische roman over een vader-dochterrelatie waarin Knopper haar zoektocht beschrijft naar wie haar vader was. Eindelijk kreeg het boek de aandacht die het al zo lang verdiende. In Het onbesproken beeld (2018) deed de auteur verslag van de impact die ziekte en zware operaties op haar, tot dat moment nog zeer actieve, leven had. In plaats van droefheid en melancholie besloot ze eerder aandacht te schenken “aan de kleine wonderen die het leven naast grote rampen te bieden heeft.” Een ‘tijdloos bestaan’ was aangevangen en toch schreef ze door. Ze voltooide Het brandende huis (2019) dat al voor haar ziekbed in de steigers stond. Het is een verzameling essays waarin ze het belang van een geestelijk gezond milieu en de noodzakelijkheid daarvan benadrukt. Het boek toont alle kennis die ze in haar leven opdeed. Psychologische theorieën en de grondleggers ervan, religie, technologie, de digitale opmars en de virtuele toekomst vormen de basis voor een wijs en zeer persoonlijk werk. Ze vat het in haar voorwoord samen met de woorden: “Om wat houdbaar is en wat weg kan. Om wat echt is en wat niet. Om tegenwoordigheid van geest. In het hier en nu.”
Een heel leven lang heeft Helen Knopper altijd gezegd wat ze vond. “Ik ben trouw, waaks en brutaal. Dus ga geen flauwekul met me uithalen, want ik bijt.” Zo begon ze eens aan een interview. Haar laatste gepubliceerde roman, want ze schreef door tot ze het letterlijk niet meer kon, werd En dan nog de liedjes (2021), een sleutelroman over een zesentachtigjarige vrouw die terugblikt op haar leven. Haar herinneringen gaan gepaard aan liedjes van weleer, heden en verleden wisselen elkaar af. Zowel Knoppers jeugd, de Tweede Wereldoorlog als de roerige jaren zestig komen aan bod. Madeleine, zoals Knopper haar alter ego noemt, geniet van de liefde en de mannen die ze tegenkomt. Wie scherp leest zal in diverse personages dichters, schrijvers en uitgevers herkennen, al heeft de auteur zich alle moeite getroost om dat te verhullen. De liefde voor het leven en de mensen die ze kende kregen in dit boek een monumentje, net zoals het boek ook alles toont wat Helen Knopper tot zo’n bijzonder mens maakte. Iemand met het hart op de tong, scherp tot haar laatste dag.

“Het lijkt er verdacht veel op dat ik geen vraag meer over heb. Ik leef het antwoord zo goed als ik kan, en dat dag in dag uit.” – Helen Knopper in Het brandende huis.

Meer over Helen Knopper bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een wonderschoon, maar rauw boek.» – Ezra de Haan

VoorplatKnopper1-72Over ‘Het loopt het ademt het leeft’ van Helen Knopper op Literatuurplein, 1 september 2016:
Helen Knopper (1934) had al een volledig oeuvre geschreven toen ze uit zicht van de literaire pikorde raakte. Ze debuteerde in 1966 met de dichtbundel Emotioneel Esperanto en de roman Osmose. Een voor haar typerend begin want Knopper heeft altijd flink geproduceerd. Met grote regelmaat verscheen er weer poëzie, een verhalenbundel of een roman. Een onfatsoenlijk afscheid, een roman met sterk autobiografische kenmerken, werd unaniem geprezen. In de jaren negentig schreef ze een drieluik over dit decennium: De pretentie, De terugtocht, De bestemming. Ondanks goede recensies werd het daarna stil en raakte ze in de vergetelheid, een radiostilte die 18 jaar duurde. Met Het loopt het ademt het leeft is Helen Knopper weer helemaal terug in de Nederlandse letteren. Haar boek staat zelfs genomineerd voor De Halewijnprijs. Vriendschap is een ingewikkeld begrip. Soms verwatert het, soms levert het een voortdurende irritatie op. En toch houd je het in stand, wellicht uit gewoonte. In Het loopt het ademt het leeft beschrijft Helen Knopper haar tumultueuze vriendschap met Roos Bonheur, haar heksenketel. Ze was degene die goed kon luisteren, aandacht en troost schonk en vooral onbaatzuchtig was. Toch zijn de beschrijvingen van Roos’ mindere kant die we in deze ‘biografie van een vriendschap’ te lezen krijgen, genadeloos. (…) Wat mensen bindt, is voor de buitenstaander vaak een raadsel. Liefde, vriendschap, het ligt dicht tegen elkaar en de dunne lijn met haat wordt maar al te makkelijk gepasseerd. Helen Knopper schreef met haar laatste roman een wonderschoon, maar rauw boek. Ze slaagt erin je deelgenoot te laten zijn van die heerlijke, maar vaak ook onmogelijke jaren met Roos. Het is een roman over echte mensen die je voor eens en altijd duidelijk maakt dat ouderdom er niet toe doet. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het loopt het ademt het leeft’