Aly Freije / Annemarie van Buuren – De donkere kamer. Poëzie en fotografie

VoorplatDonkereKamer-75Aly Freije
De donkere kamer
gedichten
fotografie Annemarie van Buuren
foto omslag Annemarie van Buuren
gebrocheerd in omslag met flappen,
48 blz., geïllustreerd met 14 zwartwit foto’s,
€ 16,50
ISBN 978-94-93214-11-8
eerste druk september 2023

In de zomer van 2021 werkten dichter Aly Freije en fotograaf Annemarie van Buuren samen tijdens het jaarlijks terugkerende kunstproject Monnikenwerk, kunst in de kerk. Zes weken lang reageerden ze, ieder vanuit een andere middeleeuwse kerk in het noorden van Groningen, op elkaars experimenten. Ze onderzochten de beelden en associaties die bovenkwamen en probeerden daar een gezamenlijke vorm voor te vinden.

De donkere kamer is een voortzetting van deze samenwerking. In deze bundel is een belangrijke rol weggelegd voor het besef van de eindigheid en een sterke verbondenheid met de omringende natuur, met de elementen, de planten en dieren en de gevaren die overal dreigen op planeet Aarde. Dichter en fotograaf dwalen door aangetaste landschappen, stuiten op sporen, zijn op zoek naar een zeker evenwicht. Ze moeten beiden ‘de donkere kamer in’ om de betekenissen aan het licht te brengen, ieder in hun eigen genre. Een dichter kan wellicht het onzichtbare bovenhalen en de fotograaf het onzegbare laten zien.

In de interactie tussen beeld en taal ontstaan in tussenruimtes nieuwe gedichten en foto’s die samen een mozaïek vormen. Engelen veranderen in gevleugelden, die tijdens hun reis boodschappen beginnen over te seinen. Wanhoop maar ook verwondering en verlangen gaan hand en hand.

Annemarie van Buuren (1961) zoekt in haar werk graag de grenzen van fotografie op. Van klassieke fotografie met moderne camera’s tot avonturen met oude camera’s, van fotograferen met een conservenblikje tot het ombouwen van het gebouw van de reddingsbrigade tot enorme camera obscura. Voor deze bundel werkte ze veel met een houten droge-plaat camera uit 1880. De papieren negatieven en de ongecorrigeerde lenzen van deze antieke camera geven beelden een extra dimensie: ze gaan niet langer alleen over ruimte, maar ook over tijd. Ze won met haar fine art fotografie internationale prijzen en eervolle vermeldingen.

Aly Freije (1944) bracht haar jeugd door in de Oost-Groninger Veenkoloniën, vlak bij de Duitse grens. Grensganger zijn en tussen de regels het onzichtbare, het leven met verlies en het niet-gezegde bovenhalen was steeds de inzet van haar schrijven. Haar verbondenheid met het landschap speelt daarbij een eigen rol. In 2008 werd aan haar de Duitse Freudenthal-prijs voor Nedersaksische literatuur toegekend. Ze publiceerde in 2009 de Groningstalige poëziebundel Wondpoeier bij Uitgeverij kleine Uil. Daarna volgde Nederlandstalig werk bij Uitgeverij In de Knipscheer:  in 2016 de poëziebundel Door het vanggat,  in 2018 de novelle De vloeivelden in en 2021 de dichtbundel Een engel aan de deur.

De pers over haar eerder werk:
«Het afgelopen jaar waren er heerlijke eerstgeborenen [zoals] het romantisch-zwarte Door het vanggat van Aly Freije.» – Ellen Deckwitz in De Morgen
«Meteen aan het begin van het boek De vloeivelden in worden al je zintuigen aangesproken: het gaat over warmte, licht, geluid. (…) De natuur spiegelt de sfeer van het verhaal, die nu eens weids, dan weer onheilspellend is.» – Nels Fahner in Fries Dagblad
«Wat opvalt in Een Engel aan de deur is dat Freije niets invult (…) maar door de sfeertekening, de stapeling van beelden voel je des te meer, en dat vraagt om rustige herlezing, na rustige herlezing.» – Erik-Jan Hummel op Tzum
«Ik heb nog nooit gedichten over stilte gelezen met zoveel geluiden en lawaai.» – Tonnus Oosterhoff

«De betekenis splijten tot het binnenste zichtbaar kan worden.» – Richard Foqué

VoorplatWiggelied-75Over ‘Wiggelied’ van Margriet Westervaarder in De Auteur, 24 maart 2023:
(…) De wat duistere titel van haar bundel is zonder twijfel bedoeld door de dichteres als een verwijzing naar de inhoud. Wigge is het verouderde en in onbruik geraakte woord voor wig, het voorwerp dat gebruikt wordt om hout te splijten of iets vast te zetten. Dat pogen ook haar gedichten te doen. Ze willen de gedachten en gevoelens, die ze oproepen bij de lezer, splijten maar tezelfdertijd verankeren en zo een ontregelend gevoel achterlaten. Ze doet dat in een afgemeten taal met een staccato ritme. Westervaarder gebruikt daarbij de klassieke bekende thema’s zoals geboorte, afscheid, verlies, dood, man-vrouw relaties, erotiek, afstoting en conflict, als handvatten om door te dringen in het ‘wat daar achter’ ligt. In andere woorden de betekenis ervan splijten tot het binnenste zichtbaar kan worden. (…) De bundel bevat zeventig op zich staande gedichten zonder een zekere ordening of voortschrijdend patroon.
‘De Auteur’ is een driemaandelijks tijdschrift van de Vereniging van Vlaamse letterkundigen.
Lees hier de recensie in rubriek ‘De Boekhouding’
Meer over ‘wiggelied’
Meer over Margriet Westervaarder bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Margriet Westervaarder kan haar eigen bestaansrecht in de poëzie opeisen.» – Hettie Marzak

VoorplatWiggelied-75Over ‘Wiggelied’ van Margriet Westervaarder op Meander Magazine, 27 januari 2022:
(…) Een wig is bedoeld om iets uit elkaar te drijven. In deze wrange bundel zijn dat de mensen in het algemeen, die niet tot elkaar kunnen komen, maar zeker geldt dat voor het gezin waarin de lyrische ik opgroeide, waar volgens de gedichten angst, eenzaamheid en dreiging haar jeugd beheersten. De wig van onbegrip en liefdeloosheid drijft het kind en de ouders uit elkaar. Geen ‘wiegelied’ dus, waarbij een kind zacht in slaap valt, maar een ‘wiggelied’, een lied van pijn, dat je met een klap wakker maakt en je nog lang uit je slaap houdt. (…) Nadat over de liefdeloze jeugd van de ik-figuur verteld is, komt verderop in de bundel in vijftien gedichten een liefdesrelatie aan de orde, een liefde tussen ‘twee argeloze dieren’. Maar ook deze relatie ontaardt in geweld, dat voornamelijk van seksuele aard is. (…) De ik keert als volwassene terug in het ouderlijk huis en probeert zich te verzoenen met een bitter verleden. (…) Hard, direct en confronterend is haar taalgebruik, alsof ze de lezer onverhoeds met een natte handdoek in het gezicht slaat. Ik vind het helemaal niet erg om een kaakslag te krijgen van een gedicht, integendeel. (…) Margriet Westervaarder (…) kan haar eigen bestaansrecht in de poëzie opeisen.
Lees hier de recensie ‘Een bundel als een knock-out’
Meer over ‘wiggelied’
Meer over Margriet Westervaarder bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het is prachtig om te lezen hoe taal haar fascineert.» – André Oyen

VoorplatWiggelied-75Over ‘Wiggelied’ van Margriet Westervaarder op Ansiel (België), 8 januari 2023:
‘Wiggelied’ is een titel die nieuwsgierig maakt en uitnodigt om te lezen. De taal van de Haagse kunstschilderes Margriet Westervaarder (1945) in haar nieuwe bundel is heel beeldend en duidt op verder artistiek werk in de beeldende en grafische sector. Haar alomtegenwoordig motto ‘alles wil waar zijn’ loopt als een rode draad door de zeventig gedichten die vaak amper een paar strofen lang zijn. Voor haar kan in taal alles uitdrukbaar en grijpbaar zijn. De auteur laat de lezer meereizen in haar jeugd, deelhebben aan haar pijn, afscheid nemen en op zelfonderzoek trekken: in taal kan alles /misschien ben ik deze vrouw/
misschien een welvarend koekoeksjong/ misschien een visarend boven het bos/ misschien heb ik mij verzonnen/ misschien ben ik een mus/ een badende mus met fladderveertjes/. Het is prachtig om te lezen hoe taal haar fascineert: De woorden/ze branden in mijn hoofd/ maar ik zal ze niet zeggen/ik aai ze, masseer met milde zalf/ik mijd fel licht en spreek hen toe/niet bijten, niet snijden/kom maar, je bent lief/
Wiggelied is een prachtige bundel die de lezer onderdompelt in een weldoende roes!
Lees hier de recensie
Meer over ‘wiggelied’
Meer over Margriet Westervaarder bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Het ongeziene, het kleine een gedicht geven. Ja. Dat vind ik mooi.» – Tim Donker

VoorplatWiggelied-75Over ‘Wiggelied’ van Margriet Westervaarder op Alles over boeken en schrijvers, 28 november 2022:
(…) Alleen in taal is alles uitdrukbaar, in taal is het erge minder erg misschien, geef het woorden en je kunt het al bijna grijpen, misschien hoorde je eigenlijk in een ander nest thuis, welk kind heeft die gedachte niet ooit eens gehad?, in luttele regels een psychologie schetsen, pijn bedekken met veertjes, nog steeds is het niet licht maar nog steeds vind ik het mooi, ja heel erg mooi. (…)
Meer over ‘wiggelied’
Meer over Margriet Westervaarder bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Zintuiglijk, vaak angstaanjagend, keihard, maar steeds confronterend. Sentiment, maar geen sentimentaliteit.» – Marc De Pril

VoorplatWiggelied-75Over ‘Wiggelied’ van Margriet Westervaarder voor NBD/Biblion, 16 november 2022:
De taal van de Haagse kunstschilderes Margriet Westervaarder (1945) in haar nieuwe bundel ‘Wiggelied’ is al even beeldend als in haar zeer herkenbare Monoprint werken. Haar alomtegenwoordig motto ‘alles wil waar zijn’ loopt als een rode draad door de zeventig gedichten die vaak amper een paar strofen lang zijn. Net als in haar beeldende werken wil de auteur haar wil niet opleggen aan haar gedachten en poëzie doch laat ze zich, in omgekeerde richting, leiden door hetgeen haar gevoelens, ervaringen haar ‘opleggen’ te verwoorden. Het gedicht op de flaptekst duikt meteen in de impulsieve wereld van de auteur: ‘ik heb schriften en diploma’s/zakdoeken met rozengeur/gezellige vazen/bergschoenen en een waterpas/ik heb carbonpapier/voor liefdesbrieven/en mezelf/ een meisje voor dag en nacht’. De auteur laat de lezer meereizen in haar jeugd, deelhebben aan haar pijn, afscheid nemen. Zintuiglijk, vaak angstaanjagend, keihard, maar steeds confronterend. ‘Het varken aan het spit/druipend van vet en geur/niemand zag/dat het vader was’. Sentiment, maar geen sentimentaliteit. Een poëziebundel in het verlengde van de beeldende Monoprint werken van de Haagse kunstenares.
Meer over ‘wiggelied’
Meer over Margriet Westervaarder bij Uitgeverij In de Knipscheer