Rudy Kousbroek – Uitgeverij In de Knipscheer

Gedichten van Michiel van Kempen [1], Bernardo Ashetu [2] en Wim Brands [2]

In zijn bijna dagelijkse Facebookbericht memoreert Wim van Til, oprichter van en coördinator bij Poëziecentrum Nederland, de geboorte- en sterfdagen van Nederlandstalige dichters. Vandaag (4 april 2021) is het de geboortedag van onder anderen Albert Bontridder, Bernardo Asheto, Toon Brouwers, Michiel van Kempen, Fred Penninga, Mariet Lems en Yentl van Stokkum. Bert Willems, F. ter Harmsen van Beek, Rudy Kousbroek, Redbad Fokkema en Wim Brands stierven op 4 april. Bij wijze van felicitatie/gedenken kiest Wim van Til voor een gedicht van Michiel van Kempen (1957) uit diens bij Uitgeverij In de Knipscheer verschenen bundel ‘Wat geen teken is maar leeft’ uit 2012. Uitgeverij In de Knipscheer brengt hierbij ook eer aan Bernardo Ashetu (1929-1982) en Wim Brands (1959-2016). Van Bernardo Ashetu het gedicht ‘As’ uit zijn door In de Knipscheer uitgebrachte bloemlezing ‘Dat ik je liefheb’ uit 2011. Dit gedicht is door Klaas de Groot ook opgenomen in de bloemlezing ‘Grenzenloos – 40 jaar Knipscheer poëzie’. En van Wim Brands het titelloze gedicht ‘Ik zat in de trein met een verkeerd kaartje’ gepubliceerd in Extaze 5 (In de Knipscheer, 2013 nr. 1).

Runenteken

Vanuit mijn ronde huis kijk ik een vogel na
die aan een wolkendek zich optrekt van west naar
oost, ik volg oranje room daar bovenop
bereik de plaats waar wij zoëven liepen
steeds dichter gingen wij daar naast elkaar
tot op de heuvelkam waar jij een sigaret opstak
en onze wegen, zo zei je, zich zouden scheiden
en hoe wij daar opgelucht vrede mee hadden
en ik de hond riep die voor een auto overstak
en jij mijn arm greep om niet onderuit te glijden
Terwijl ik in het ronde huis op mijn gemak
mijn honingraat van hersens observeer
vraag ik mij af waarom er zoveel lucht gekomen
was op het moment dat je zuurstof nodig had
om tabak te laten branden, en niet meer
dreef op deze engte van de golf, je ontkomen
was aan de smalte van het middaguur
Nog altijd schuiven die oranje randen
voorbij maar nu als rook van vuur
dat spoelt en bruist en niet zal verzanden
Dit huis met zijn wenkbrauwen van hout
omvat zoveel wat daarbuiten het bestaan niet houdt
en wat wij koesteren als de baan van ons bestaan
die ons bijeenbracht, uiteen liet gaan
Deze vallei die traag omlaag glijdt naar de rivier
houdt het huis als eiland in een lagune
daarginds een dode boom, hier in mijn hoofd
een runenteken op de buiging van de wind
Nu is de hemel helder, geen vogel volgt
de laatste stip die regen nog zou kunnen dragen
maar die verder vallen zal, niet hier
niet in het ruim van lucht tussen deze flanken
en wij die binnen de klanken van dit waterland
wonen, laten geen traan, want wat niet zinkt
en wat niet drijft en wat niet zweeft
en wat geen teken is maar leeft
en is en is en is, begraaft de waan
het is van geen betekenis geweest

Dat zich op de heilige berg
de holen van zigeuners bevinden –
Zo droomde ik een weg omzoomd door rozenstruiken
en een zee, een zee van as.
Toen sprongen er uit een oude
krant felle letters op die mijn
kracht ontzetten en mijn moeheid
doodden. Ik sprong als een gladde
vis een sprong onstuitbaar en
ik weet niet wat juichte, ik
weet niet wat. Maar zo vond ik
op een omzoomde weg zeer zacht
slapend een zigeunerin en ril
van wat ik rond haar lichaam zag,
ril van de smaak en de duivelse
zoetheid waar ik mij zo kinderlijk
aan waagde en van die zee, die zee
van as.

Ik zat in de trein met een verkeerd kaartje

ik zat in de trein met een verkeerd kaartje
hoewel ik het bedrag dat ik had betaald
ook voldeed voor deze route

dus maakte ik mij geen zorgen
de conducteur zou instemmend
knikken

maar ik werd wakker getikt door
mijn vader die – voor het eerst
in zijn leven het zo begeerde

uniform aan had – het stond
hem goed, het was oud
maar als nieuw

naam? vroeg hij, adres?
en schreef een boete.

Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over ‘Wat geen teken is maar leeft’
Meer over Bernardo Ashetu bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over ‘Dat ik je liefheb’
Meer over Wim Brands op deze site
Meer over ‘Grenzenloos – 40 jaar Knipscheer poëzie’

«Kortom, het is een voortreffelijk boekje.» – Hans Vervoort

Opmaak 1 Over ‘Koude Sambal. Indische jeugdverhalen’ van Peter Andriesse, 24 april 2017:
(…) Ik schreef er destijds in een recensie over: ‘Kleine en schrijnende, maar toch niet droevige verhaaltjes over het wel en wee van een kind dat zich moet proberen te handhaven in situaties waarin het niet terug kan vallen op de steun van liefhebbende ouders. […] De verhalen maken de indruk zichzelf geschreven te hebben, Ze hebben een natuurlijk einde, er zijn géén stijlbloempjes en geen gedachten van de volwassene achteraf. Kortom, het is een voortreffelijk boekje. (…)’
Lees hier de recensie
Meer over ‘Koude Sambal’
Meer over Peter Andriesse bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Niemand anders kan zijn herinneringen zó precies opschrijven.» – Hans Vervoort

VoorplatClaireObscure-75 Over ‘Claire Obscure’ van Peter Andriesse, Facebook 28 april 2017:
De herinneringen zijn nog heel levendig en niemand anders kan ze zó precies opschrijven als hij. En natuurlijk lopen de verhalen altijd verkeerd af. Dat weet je als lezer van zijn werk. De verrassing zit bij Andriesse in de manier waaróp zo’n seksueel avontuur en de bijbehorende verliefdheid verkeerd afloopt. (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Claire Obscure’
Meer over Peter Andriesse bij Uitgeverij In de Knipscheer

Peter Andriesse – Claire Obscure. Verhalen

VoorplatClaireObscure-75 Peter Andriesse
Claire Obscure
Verhalen van lust en verlangen
Nederland
gebrocheerd in omslag met flappen,
142 blz., € 18,50
april 2017
ISBN 978 90 6265 959 3

In Claire Obscure schrijft Peter Andriesse trefzeker en met humor over stuklopende relaties of vergeefse verlangens. In het titelverhaal is de verteller wanhopig op zoek naar Claire, een volmaakte, helaas onbereikbare vrouw met bijna doorschijnend zwarte huid. Dat hij tijdens die zoektocht tegen een andere mooie donkere dame aanloopt mag geen verrassing heten. We lezen over een zinderende ervaring met een ‘donkere prinses met de schoonheid van het nog net niet volgroeide’ bij het haventje van Prapat, maar ook over de perfecte borsten van Florentien in het Amstel Hotel.
In een ander verhaal is de verteller – na wekenlang op Sumatra naar onbereikbare, gesluierde exotische meisjes te hebben gekeken – rijp voor een roekeloze stap. Tijdens zijn terugvlucht maakt hij een tussenstop te Bangkok. In gedachten ziet hij zichzelf al met een Thaise schone aan zijn arm naar huis vliegen. Het seksparadijs blijkt zijn naam eer aan te doen, maar alle aanbiedingen van aantrekkelijke dames ten spijt, verkiest hij uiteindelijk een ietwat timide barmeisje. Eenmaal in de hotelkamer laat ze een heel andere kant van zichzelf zien. En er volgen nog vele nachten vol acrobatische toeren.
En zo stapelt het ene avontuur zich op het andere. De ene keer met Leone, de studievriendin van zijn dochter die hij overigens met haar moet delen… De andere keer met een zwanger Maleisisch meisje te Penang. De onverwachte wendingen van de verhalen en de vlotte stijl van Peter Andriesse mogen in ieder opzicht bevredigend genoemd worden.

‘De verbluffende terugkeer van Peter Andriesse,’ schreef Ton van der Molen over de roman De rode kimono, die na bijna 20 jaar publicatiestilte in 2014 uitkwam. Wel schreef hij in die jaren veelal ‘erotische’ verhalen, waarvan enkele werden gepubliceerd in Avenue, Playboy, Penthouse en De Tweede Ronde. Peter Andriesse is onder meer de schrijver van de succesvolle pastiche op een doktersroman Zuster Belinda en het geheime leven van Dokter Dushkind en van de veelgeprezen verhalen over zijn Indische jeugd Koude Sambal, die bij Rudy Kousbroek een ‘schok der herkenning’ teweegbrachten.

Meer over ‘De rode kimono’
Meer over ‘Koude sambal’

«Alle reden deze bomvolle maar prikkelende en met vaart geschreven biografie te lezen.» – Esther Wils

Opmaak 1 Over Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman door Michiel van Kempen op Athenaeum, 3 oktober 2016:
(…) Helman doet in verschillende opzichten denken aan twee begaafde, bereisde Indische schrijvers-polemici: Tjalie Robinson en Rudy Kousbroek. Robinson en Helman hadden beiden, naast een machokarakter, ook een lerareninborst en voelden een groot maatschappelijk engagement. Hun literaire ambitie – waarmee ze onder andere de unieke mengculturen waarin ze opgroeiden hebben vereeuwigd – moest vechten om de aandacht met hun emancipatoire drang. Kousbroek en Helman (die zijn studie Nederlands aan de wilgen hing) verwierven beiden als autodidact een eredoctoraat, maar bleven hun hele leven in een haat-liefdeverhouding tot de wetenschap staan. Alle drie waren ze overal en nergens thuis, en zowel kritisch op als verslingerd aan hun land van herkomst. (…) Alle reden deze bomvolle maar prikkelende en met vaart geschreven biografie te herlezen. Helman heeft een zeer toegewijde biograaf getroffen in Michiel van Kempen (…)
Lees hier de recensie
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Michiel van Kempen op deze site
Meer over Albert Helman op deze site

Peter Andriesse – Koude Sambal. Indische jeugdverhalen

Peter Andriesse
Koude Sambal
Indische jeugdverhalen
Indonesië / Nederland
Paperback met flappen, 194 blz., € 17,50
Zesde, vermeerderde druk 2015
ISBN 978-90-6265-904-3

Koude Sambal bundelt de herinneringen van Peter Andriesse aan zijn jongensjaren in Indonesië in de jaren vijftig. In de korte stukjes komen vooral de belevenissen van de auteur en zijn oudere broer op het internaat tot leven, evenals de grote en kleine problemen van jongens die in een vreemd land, aanvankelijk wat onwennig en zonder veel contact met thuis, hun plaats tussen leeftijdgenoten moeten zien te vinden. De sfeer van het Indische leven is voortreffelijk weergegeven evenals de reacties van de jongen op het zeer Hollandse leven bij oom en tante, als hij alleen is teruggekeerd in zijn vaderland. Deze Indische jeugdverhalen zijn vooral gesitueerd op Sumatra’s oostkust in de periode 1951-1954.
Peter Andriesse schreef speciaal voor deze heruitgave (6de druk) het verhaal ‘Kleine topografie, prille liefde’ dat in deze vorm voor het eerst aan Koude Sambal is toegevoegd.

‘Sinds ik op Java ben geweest verzamel ik zulke heden ten dage veelvuldig herdrukte boekjes als die van Justus van Maurik, Victor Ido, Louis Couperus en dergelijke tempo doeloe literatuur. Uw Koude Sambal die u mij stuurde heb ik met veel genoegen daarbij gezet en met evenveel genoegen gelezen, of eigenlijk meer genoegen, want het is ten slotte moderner.’ – W.F. Hermans

‘Ik vind de verhalen stuk voor stuk meesterwerkjes.’ – Hans Vervoort

‘Koude Sambal heeft mij een paar verrassingen bereid die me zullen heugen.’- Rudy Kousbroek

Peter Andriese (1941) heeft een 15-tal verhalenbundels, novellen en romans op zijn naam staan. De jury van de Reina Prinsen Geerligsprijs gaf hem in 1965, vier jaar vóór de publicatie van zijn debuutbundel Verboden te jodelen, al een eervolle vermelding voor de verhalen die hij in literaire tijdschriften had gepubliceerd. Andriesse was medewerker van Propria Cures van 1969 tot 1979. In 2014 maakte hij als schrijver een verrassende comeback met de alom geprezen roman De rode kimono.
Meer over ‘Koude Sambal’
Meer over Peter Andriesse bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Peter Andriesse heeft niets aan kracht ingeboet.» – Ezra de Haan

Over ‘De rode kimono’ van Peter Andriesse op Literatuurplein.nl, 23 augustus 2014:
Peter Andriesse (1941) is terug van weg geweest. (…) Andriesse schrijft nog steeds zoals ik dat van hem gewend was: leesbaar, realistisch en herkenbaar. (…) Met een overvloed aan details, alsof het gisteren gebeurde, schetst hij het leven aan boord. (…) Voor hen die de reis van Indonesië naar Nederland nog per passagiersschip gemaakt hebben, moet de roman een voortdurend déjà vu gevoel oproepen. ‘De rode kimono’ is een boek vol nostalgie in uiterst helder proza geschreven. Peter Andriesse heeft de zwarte kunst nog niet verleerd. Moeiteloos stapt hij, ondanks zijn leeftijd, in de denkwereld van een dertienjarige. Eigenlijk komt de erotiek, die we uit eerdere verhalen en romans van hem kennen, samen met zijn Indisch jeugdsentiment. Het levert een boek op dat moeiteloos standhoudt tussen zijn andere ‘Indische’ boeken.
Lees hier de recensie
Meer over ‘De rode kimono’

Peter Andriesse – De rode kimono. Roman

PETER ANDRIESSE
De rode kimono
Roman
Nederland – Nederlands-Indië
genaaid gebrocheerd, 232 blz., e 17,50
april 2014
ISBN 978-90-6265-853-4

In De rode kimono keert de dertienjarige Erik in 1954 met de ‘Willem Ruys’ terug naar Holland om naar de middelbare school te gaan. In beeldende stijl beschrijft Andriesse de bootreis naar Nederland en zijn aankomst in het dorp in de Achterhoek waar hij voordien gewoond heeft. Daar komt hij, samen met zijn oudere broer die eerder terugkeerde, bij zijn tante in de kost. Het is de schrille overgang van de tropen en de overdadige luxe van een passagiersschip naar de kille Achterhoekse arbeiderswoning die door Andriesse zonder overdrijvingen in klare taal wordt neergezet. Hierin toont hij zijn meesterschap als verteller.
De rode kimono geeft een beeld van een eenzame jongen die zich nergens meer thuisvoelt. Noch op Sumatra waar hij zijn ouders moet achterlaten, noch in de Achterhoek waar hij terugkeert. Tijdens de duur van de bootreis ontdekt hij zijn ontluikende seksualiteit in de steeds intiemer wordende relatie met zijn tijdelijke pleegmoeder, de jonge half-Indische mevrouw Vonk. Haar lichamelijke toenadering wordt door de schuchtere jongen aanvankelijk als een bedreiging ervaren, maar gaandeweg vat hij een diepgaande genegenheid voor haar op.
De rode kimono is een coming of age-roman over een ontheemde jongen, geschreven in dezelfde geserreerde stijl als waarin Andriesse uitblonk in zijn succesvolle bundel Koude Sambal, waarin hij zijn verblijf vanaf zijn negende jaar op Sumatra, en in het bijzonder het internaat waar hij schoolging, beschreef.

Peter Andriese (1941) heeft een 15-tal verhalenbundels, novellen en romans op zijn naam staan. De jury van de Reina Prinsen Geerligsprijs gaf hem in 1965, vier jaar vóór de publicatie van zijn debuutbundel Verboden te jodelen, al een eervolle vermelding voor de verhalen die hij in literaire tijdschriften had gepubliceerd. Andriesse was medewerker van Propria Cures van 1969 tot 1979. Andriesses succesvolste roman, is zijn meermalen herdrukte gepersifleerde dokters- en tevens sleutelroman uit 1971, Zuster Belinda en het geheime leven van Dr. Dushkind, waarin alle opgevoerde personages genoemd zijn naar meer en minder bekende sigarettenmerken.

Over zijn Indische jeugdverhalen Koude sambal (1978, 1990):.

«Het is erg moeilijk om je achteraf in te leven in de manier waarop je als kind de dingen beleefde. Peter Andriesse is daar naar mijn mening erg goed in geslaagd. De verhalen hebben een natuurlijk einde, er zijn géén stijlbloempjes en geen gedachten van de volwassene achteraf. Kortom, het is een voortreffelijke bundel.» – Hans Vervoort

«Maar het was vooral de verhalenbundel Koude Sambal die mij een paar verrassingen heeft bereid. (…) Het decor van Andriesses verhalen is ook de Oostkust van Sumatra: de oliepalm-onderneming waar zijn vader werkte, de kostschool waarop hij kort na de oorlog een aantal jaren doorbracht. Die kostschool ken ik: ik ben er zelf ook op geweest.» – Rudy Kousbroek in NRC Handelsblad

«Geen franje of verduisteren of mooi doen. (…) uiterst versoberde jeugdherinneringen. (…) een boekje dat in onze Indische literatuur op zichzelf al interessant is, omdat het speelt in een tijd toen er niet meer zoveel Nederlanders waren, zeker geen kinderen.» – Hans Warren in PZC

Meer over ‘De rode kimono’