Tag: Rusteloos en overal

Everwinus Wassenbergh Penning 2024 voor Michiel van Kempen

De Amsterdamse hoogleraar Caraïbische Letteren Michiel van Kempen krijgt voor zijn jarenlange inzet voor de studie van de Caraïbische letteren de Everwinus Wassenbergh Penning. Dit werd zaterdag 30 maart 2024 bekendgemaakt in het radioprogramma De Taalstaat. Deze prijs – de ‘Nobelprijs van de neerlandistiek’ – wordt een keer per jaar uitgereikt aan iemand die volgens de jury gedurende vele jaren een brede bijdrage aan de neerlandistiek heeft geleverd. Van Kempen, die de komende week met emeritaat gaat, krijgt de penning op 4 april 2024 overhandigd tijdens de Neerlandistiek-dagen in Amsterdam. Michiel van Kempen (1957) staat bekend als een pleitbezorger van de literatuur van de Antillen en – vooral – van Suriname. Hij heeft zich daarin een ware pionier getoond: ook in jaren waarin belangstelling voor de letteren buiten Europa nog lang niet vanzelfsprekend was, vestigde Van Kempen onvermoeibaar de aandacht op de kwaliteiten van zijn schrijvers. Een uitstekend voorbeeld hiervan is zijn monumentale werk ‘Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur’. Van Kempen heeft zijn grote liefde voor deze letteren zowel in zijn wetenschappelijk werk getoond, als in zijn colleges en in werk voor een breder publiek. Wetenschappelijk is hij niet alleen in zijn eigen werk altijd scherpzinnig en breed georiënteerd geweest, bijvoorbeeld door historische en contemporaine analyse aan elkaar te verbinden, maar ook iemand die anderen heeft weten te stimuleren. De eerste niet-witte promovendi in ons vak promoveerden bij Van Kempen. Zijn colleges aan de Universiteit van Amsterdam hebben ook velen geïnspireerd, niet in de laatste plaats doordat heel veel gastsprekers uit Van Kempens netwerk kwamen optreden. Maar ook in bredere kring konden mensen kennis maken met Van Kempens liefde voor en eruditie in de Caribische letteren, onder andere dankzij het weblog ‘Caraïbisch uitzicht’. Van Kempens biografie over Albert Helman ‘Rusteloos en overal’, en de deeltjes Tekst in context die hij maakte voor het middelbaar onderwijs. De Everwinus Wassenbergh Penning wordt sinds 2020 ieder jaar (met uitzondering van coronajaar 2021) uitgereikt tijdens de zogeheten Neerlandistiekdagen. De prijs ging eerder naar Hans Bennis, Frank Willaert en Marita Mathijsen. De prijs is een initiatief van het tijdschrift ‘Neerlandistiek’ en de jury bestaat uit de leden van de redactie en de redactieraad van dit tijdschrift. De prijs is vernoemd naar Everwinus Wassenbergh (1742-1826), de eerste hoogleraar Nederlands ter wereld, werkzaam aan de toenmalige Universiteit van Franeker.

Bron
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Rusteloos en overal

Film over Albert Helman op komst.

Over Albert Helman door Michiel van Kempen in De Taalstaat, 11 november 2023:

Een van de gasten van Frits Spits in zijn De Taakstaat van 11 november was Michiel van Kempen, hoogleraar Nederlands-Caribische Letteren. Schrijver Albert Helman heeft een imposant oeuvre achter zijn naam staan. Eén van zijn allerbekendste boeken verscheen in 1931: ‘De stille plantage’. Over die roman, ook wel beschouwd als de eerste ‘slavernijroman’, gaat het gesprek met Michiel van Kempen, die ook Helmans biograaf is: in 2016 verscheen van hem de biografie ‘Rusteloos en overal’, in 2022 in wat verkorte en herziene editie verschenen als ‘Pionier en rebel. Het leven van Albert Helman’. Aan het eind van het gesprek verklapt Van Kempen dat aan een film over Helman gewerkt wordt door regisseur Sherman de Jesus, waarvoor Van Kempen het scenario schrijft.

Luister hier naar het gesprek
Meer over ‘Pionier en rebel’
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Leesbare biografie over Albert Helman, een echte ‘homo Caribensis’.» – Wim Rutgers

VoorplatHelman2-75Over ‘Pionier en rebel : het leven van Albert Helman (1903-1996)’ van Michiel van Kempen in Antilliaans Dagblad, 9 april 2022:
(…) Laat ik allereerst opmerken dat de originele versie van de biografie – dankzij de uitvoerigheid en niet ondanks – die uitgebreide vorm zeer leesbaar was. (…) Maar ook deze sterk ingekorte versie heeft zijn leesbaarheid behouden. Voor de aanhangers van de slow reading beweging zal de originele vorm de voorkeur hebben; voor andere lezers de ingekorte vorm dank zij twee tegengestelde principes: het principe van kill your darlings én het principe van save your darlings in andere tekstfragmenten. Michiel van Kempen bewandelt hierbij evenwel een tussenweg die als select your darlings gekarakteriseerd kan worden: laat zoveel mogelijk minder essentiële citaten weg maar geeft daarmee de belangrijkste juist meer aandacht. (…) Kleine steekproeven tonen aan dat Michiel van Kempen bedachtzaam heeft ingekort. Niet met de geen bijzonderheden ontziende ‘kaasschaaf’ maar selectief met het centrale belang van de literaire biografie als vertrekpunt – en resultaat. (…) Een jaar na de Tweede Wereldoorlog reisde Helman naar Suriname, maar hij was er slechts kort en vertrok al na een maand voor een grote rondreis naar de zes Nederlands Antilliaanse eilanden. Van Kempen karakteriseert de reis als een ‘staatsbezoek’, want hij werd er met alle egards ontvangen. (…) In 1986 plaatst hij tijdens het Debrot-symposium in de vijf kwartier durende lezing Cola Debrot als homo Caribensis volgens Michiel van Kempen zichzelf en Cola Debrot in het ‘Caribische spectrum vijf eeuwen geschiedenis van het gebied en de literatuur van zowat alle landen en eilanden, met een eindeloze reeks auteursnamen’. Albert Helman besloot zijn lange lezing met de vermelding van een collega “‘romanschrijver en dichter die midden uit zijn omvangrijke literaire werkzaamheden werd geroepen om op hoge regeringsfuncties en als diplomaat zijn land gedurende vijftien jaren van dienst te zijn’, maar ‘na zijn plicht’ produceerde hij meer dan ooit. Ook dit ‘overleven’ stempelt hem evenals Debrot tot een echte ‘homo Caribensis’.” Albert Helman bedoelde daarmee uiteraard zichzelf.
Lees hier en hier de recensie ‘Een biografie herschreven’
Meer over ‘Pionier en rebel’
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Een prachtig portret van Albert Helman.» – André Oyen

VoorplatHelman2-75Over ‘Pionier en rebel. Het leven van Albert Helman (1903-1996)’ van Michiel van Kempen op Ansiel, 15 februari 2022:
In 2016 verscheen Rusteloos en overal. Het leven van Albert Helman’ van letterkundige Michiel van Kempen. Nu is hier een herziene en verkorte heruitgave van verschenen onder de titel ‘Pionier en rebel’. Een titel die heel erg van toepassing was op de Surinaamse schrijver, journalist, componist, taal- en geschiedkundige en politiek-culturele spilfiguur Lou Lichtveld (1903-1996), beroemd geworden onder het pseudoniem Albert Helman. (…) In 1939 trok hij zich het lot van de Joodse vluchtelingen aan die vanuit Duitsland naar Nederland komen. In opdracht van het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen schreef hij het boek ‘Millioenen-leed’. Helman dook aan het begin van de oorlog onder omdat hij zo bekend was als antifascist dat hij niet langer in het openbaar kon verschijnen. Actief in het verzet vervalste hij persoonsbewijzen, publiceerde verzetsverzen en protesteerde bij rijkscommissaris Seyss-Inquart tegen de oprichting van de zogenaamde Kultuurkamer waar kunstenaars lid van moesten worden. (…) Albert Helman was de eerste grote Surinaamse schrijver, een man van zijn tijd, dus zowel van de koloniale tijd als daarna de onafhankelijkheid, die zich sterk bezighield met nationaal bewustzijn, in positief zowel als negatief opzicht. De mens staat centraal in Helmans werk, vooral in zijn vele romans. (…) Uit de biografie komt een persoon naar voren die fascinerend is en verkeerd heeft met een aantal invloedrijke en bijzondere personen uit de 20ste eeuw. Het lijkt wel of Albert Helman alles wilde meemaken en beschrijven. (…) Van Kempen heeft in zijn biografie nuchter de feiten geschetst, en met de hem eigen afwisseling van humor en ernst een prachtig portret van Albert Helman neergezet.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Pionier en rebel’
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«352 niet-onkritische bladzijden over de in Suriname geboren Helman» – Anneke van Ammelrooy

VoorplatHelman2-75Over ‘Pionier en rebel: het leven van Albert Helman (1903-1996)’ van Michiel van Kempen voor NBD / Biblion, februari 2022:
Deze biografie van Albert Helman (1903-1996, schrijversnaam van Lou Lichtveld) is een ingekorte versie van het boek dat in 2016 verscheen onder de titel ‘Rusteloos en overal’. O.a. voetnoten, bibliografieën, lijsten van geïnterviewden, geraadpleegde archieven en Helmans betrekkingen met mensen ‘die misschien voor een Surinaams publiek er minder toe doen’, dat is allemaal geschrapt. Resteren nog altijd 352 niet-onkritische bladzijden over de in Suriname geboren Helman als schrijver, ‘beschouwelijke verzenmaker’, componist, taalkundige, militant, minister, diplomaat en politieke lastpak. De auteur is gul met details over Helmans echtgenotes, flirts en andere vrouwen. Zijn leven bestrijkt de hele 20ste eeuw en door zijn politieke keuzes was hij intens betrokken bij de Spaanse burgeroorlog, het verzet tegen de nazi’s, de Mexicaanse revolutie, de dekolonisatie van Suriname en het verzet tegen het regime van Desi Bouterse. Helman vlamde op hoge leeftijd nog enkele malen zoals met ‘De Foltering van Eldorado” (1983) en kreeg toen alsnog de erkenning die zijn oudere ego een tijdlang had moeten ontberen. De biograaf is hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur.
Meer over ‘Pionier en rebel’
Meer over ‘Rusteloos en overal’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

Michiel van Kempen – Pionier en Rebel. Albert Helman. Biografie

VoorplatHelman2-75Michiel van Kempen
Pionier en Rebel.
Het leven van Albert Helman 1903-1996
Biografie
gebrocheerd in omslag met flappen,
royaal formaat 352 blz., geïllustreerd, € 24,50
herziene en verkorte heruitgave van
Rusteloos en overal, 2016
ISBN 978 94 93214 60 6 NUR 321, 301
januari 2022

Albert Helman (1903–1996) is wel eens “de grootste Surinamer van de 20ste eeuw” genoemd. Hij was de schrijver van een groot en veelzijdig literair oeuvre, met prachtige boeken als de eerste slavernijroman ‘De stille plantage’ of het bejubelde reisverslag ‘Het eind van de kaart’. Maar hij componeerde ook de muziek bij de eerste geluidsfilm, hij publiceerde taalkundige en historische studies, hij was minister en zetelde bij de Verenigde Naties. Hij was daar waar het ertoe deed in de 20ste eeuw: in de strijd tegen Franco in Spanje, bij de Mexicaanse revolutie, in het verzet tegen nazi-Duitsland, bij de pogingen om Suriname onder het militaire regime uit te krijgen. Tal van de groten der aarde passeerden zijn pad, van George Orwell tot Frida Kahlo.

«Het leven van Helman leest als een fascinerende trip door de 20ste eeuw.» – Arjen Fortuin in NRC, vier sterren
«Een boeiende biografie, resultaat van jarenlang onderzoek.» – Tessa Leuwsha in de Ware Tijd

Michiel van Kempen (1957) is dichter en auteur van onder meer romans, verhalenbundels en essays. Hij ontving in 2004 voor zijn werk op het gebied van de Surinamistiek de ANV Visser Neerlandia Prijs. Sinds 2006 is hij bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische literatuur aan de Universiteit van Amsterdam.

Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Deze bundel is puur literair genot.» – André Oyen

VoorplatEiland-75Over ‘Het eiland en andere gedichten’ van Michiel van Kempen op Lang zullen we lezen, 18 oktober 2020:
(…) Als schrijver van fictie heeft Michiel van Kempen diverse romans en verhalenbundels op zijn naam staan. Hij is ook de auteur van de schitterende biografie uit 2016 ‘Rusteloos en overal’ over Albert Helman. Dank zij zijn diepgaande publicaties over de Nederlands-Caraïbische literatuur ben ik mij gaan interesseren voor deze mooie literatuur. Het is dan ook logisch dat ik zijn eigen gedichten die gedrenkt zijn in de geur en kleur van de Caribische wereld heel erg kan waarderen. In deze gedichten waai je van Aruba met haar bewoners. Makamba’s, vissers, vrouwen, troepialen, ezels en zelfs spotlijsters naar andere ‘eilanden’ zoals Bonaire of Suriname. (…) In ‘Genen’ en ‘Verzoeke geen rouwbeklag’ wordt afscheid genomen van ouders, dichters en schrijvers. Het zijn uiterst persoonlijke, zeer goed ingeleefde afscheidsgedichten, waarbij de stijl van het gedicht aansluit op die van ontvallen auteurs als Shrinivási, Bhai, Michaël Slory en Bea Vianen. Diversiteit levert dat op, zoals we die in de hele bundel tegenkomen. Deze bundel is puur literair genot.
Lees hier het signalement
Meer over ‘Het eiland en andere gedichten’
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«Conclusie: een buitengewoon boeiend boek.» – Ko van Geemert

VoorplatHelmanEindvandekaart75Over ‘Het eind van de kaart’ van Albert Helman in Parbode nr. 161, september 2019:
Lou Lichtveld (1903-1996), de later onder het pseudoniem Albert Helman beroemd geworden Surinaamse schrijver, werd in 1955, hij was net de 50 gepasseerd, door de vijftien jaar jongere en buitengewoon ambitieuze ingenieur Bob Zonneveld gevraagd mee te gaan om het binnenland te verkennen. Doel van deze expeditie was te onderzoeken of de vorming van een kunstmatig stuwmeer mogelijk zou zijn, in verband met het opwekken van elektriciteit. (…) De Afobakadam en het meer – aanvankelijk Van Blommesteinmeer en nu Brokopondostuwmeer genoemd – werden in de jaren zestig werkelijkheid. (…) Helman houdt een dagboek bij waaruit blijkt dat de reis, die enkele weken zou gaan duren, hem zwaar valt. (…) De ontberingen brengen hem tot zelfinzicht: ‘Ik ben een ander mens geworden, in wie het laatste restje bijgeloof in al de fraaiigheden van westerse beschaving, van geleerdheid of techniek, van sociale en economische functies zoals me die van jongs af aan zijn aangepraat, volledig vernietigd zijn.’ (…) ‘Dat is het,’ schrijft Helman aan het einde van zijn dagboek, ‘We moeten nog ontdekken wat er bestaat aan het eind van de kaart. Nu alles achter de rug is, zie ik pas de zin van deze reis, die zo vaag begon: een grens te overschrijden, mijzelf te confronteren met het ongewisse van een nog niet getraceerde, onbeschreven wereld.’ Conclusie: een buitengewoon boeiend boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Suriname. En in Helman uiteraard.
Lees hier de recensie
Meer over ‘Het eind van de kaart’
Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer

Albert Helman – Het eind van de kaart. Reisverslag

VoorplatHelmanEindvandekaart75Albert Helman
Het eind van de kaart
reisverslag
nawoord Michiel van Kempen
gebrocheerd in omslag met flappen,
254 blz., € 19,50
ISBN 978-90-6265-760-5
oorspronkelijke uitgave 1980
heruitgave 2019

Het eind van de kaart is in alle opzichten een unicum in het toch al zo veelzijdige, grote oeuvre van Albert Helman.

Albert Helman (Lou Lichtveld) schreef het reisjournaal Het eind van de kaart in 1955, maar het boek zou pas 25 jaar later in 1980 verschijnen in de prestigieuze reeks egodocumenten Privé-Domein van Uitgeverij De Arbeiderspers. In 1955 waren hele stukken van de kaart van Suriname nog wit, oningevuld, onbekend, behalve in het hoofd van de bewoners van het diepe binnenland: inheemsen (Indianen) en marrons (nakomelingen van slaven die eeuwen geleden de plantages ontvlucht waren). Mensen die het binnenland in kaart probeerden te brengen, waren dus werkelijk pioniers, en Helman trok er ook zelf op uit hen aan het werk te zien, verkenningen die hij neerlegde in een tiental verhalen die later in Verdwenen wereld (1990) werden gebundeld. Maar bovenal is Het eind van de kaart een verkenning van zijn eigen psyche en zijn eigen fysieke onvolkomenheid in een omgeving waar hij is overgeleverd aan an¬deren. Helman laat zijn cynisme varen en geeft zich over aan ‘de magie van het oerland’.

Helmans reisverslag wordt tegenwoordig beschouwd als een van de allerbeste en leesbaar gebleven boeken van Albert Helman. Aan deze editie is een Nawoord toegevoegd van prof. dr. Michiel van Kempen.

Albert Helman (1903 -1996) heeft een uitgebreid oeuvre aan romans, verhalen, essays en toneelstukken op zijn naam staan. Begonnen als onderwijzer, componist, organist en muziekcriticus bewoog hij zich in de jaren dertig van de vorige eeuw steeds meer in de richting van polemische en sociaal en politiek uiterst strijdbare journalistiek. In Spanje vocht hij aan republikeinse zijde. Al in diverse romans en verhalen voor de oorlog gaf Helman blijk van interesse voor West-Indië, de Caraïbische regio. Na de tweede wereldoorlog was hij enige tijd minister in Suriname.

Van Albert Helman verschenen eerder bij Uitgeverij In de Knipscheer de verhalenbundels Verdwenen wereld en Peis noch vree, de romans Mijn aap lacht, Chieftains of the Oayapok!, De G.G. van Tellus, Zomaar wat kinderen, de poëziebloemlezing Mexico zingt en de ‘ecologische geschiedschrijving’ Kroniek van Eldorado (2 delen).
Over Albert Helman/Lou Lichtveld verscheen in 2016 van de hand van Michiel van Kempen de geprezen biografie Rusteloos en overal.

Meer over Albert Helman bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Michiel van Kempen bij Uitgeverij In de Knipscheer

«De Indiaanse erfmassa van Albert Helman.»

Helman-Parijs-ca.-1932Over ‘Verdwaalde bladen uit de biografie van Albert Helman’ door Michiel van Kempen in Nieuw Letterkundig Magazijn (jrg. 35 nr. 1), mei 2017:
Kort na het verschijnen van zijn biografie van Albert Helman ‘Rusteloos en overal’ (2016) ontdekte biograaf Michiel van Kempen nieuwe, onvermoede feiten over diens liefdesleven. (…) Albert Helman kreeg medio 1931 een buitenechtelijke baby op het moment dat hij zelf een jonge vader was van drie kinderen. (…) ‘Hard zijn, wreed zijn. Ik denk dat dat een erfenis is van die twee Indiaanse grootmoeders. (…) De schuldeloosheid – niet de onschuld – van de Indianen ligt ten grondslag aan dee Indiaanse erfmassa.’ (…) Helman vertelt dat zijn eigen vader, de vroom-katholieke Martinus Lichtveld, toen hij al tegen zijn pensionering aanliep, een buitenechtelijk kind heeft verwekt bij een Indiaanse vrouw. Dat moet zich ongeveer in 1934 hebben afgespeeld. (…) Helman geeft een rationele context aan het gebeuren: de Indiaanse erfmassa. Maar hoe hij dit alles emotioneel heeft ervaren – met in zijn achterhoofd de wetenschap dat hij zichzelf enkele jaren daarvóór aan hetzelfde vuur had gebrand – vertelt hij niet.’
Lees hier het artikel
Meer over Albert Helman op deze site
Meer over Michiel van Kempen op deze site