Simone Schwarz-Bart – Uitgeverij In de Knipscheer

Nawal el Saadawi overleden

Saadawi en Walker De Egyptische schrijver, arts en feministe Nawal el Saadawi (1931) is vandaag overleden. Ze werd 89 jaar. Zij werd in Nederland bekend door diverse titels over het thema vrouwenonderdrukking, zoals ‘De gesluierde Eva’, in 1980 uitgegeven door de Vlaamse uitgeverij Kritak en later verschenen als Rainbow Pocketboek van Uitgeverij Maarten Muntinga. Daarnaast was El Saadawi ook auteur van novellen, romans en reisverhalen. In die hoedanigheid vond zij onderdak bij Uitgeverij In de Knipscheer, tot eind jaren negentig actief als uitgever van vertaalde literatuur met een sterke vertegenwoordiging van vrouwelijke auteurs: Ama Ata Aidoo, Mariama Bâ, Marie Cardinal, Maryse Condé, Angela Davis, Buchi Emecheta, Nawal el Saadawi, Simone Schwarz-Bart, Alice Walker e.v.a. Nawal el Saadawi kwam in die jaren diverse keren naar Nederland, net als Alice Walker.

Wat me vooral is bijgebleven is een avond die de uitgeverij op 23 oktober 1992 organiseerde in de Aula van de Universiteit van Amsterdam. Van Alice Walker was net de roman ‘Het geheim van de vreugde’ verschenen over vrouwenbesnijdenis, een thema dat ook voortdurend werd aangekaart door Nawal el Saadawi. Die avond ontmoetten de beide auteurs elkaar voor het eerst. Het werd een memorabele avond, met ook nog een voordracht van Astrid Roemer en een gastoptreden van Gerda Havertong in een stampvolle zaal, met vooral Nederlandse, Surinaamse en jonge Somalische vrouwen die vragen mochten stellen aan de auteurs.

franc knipscheer, Haarlem

Lees hier het verslag in Trouw
Lees hier de open brief die Alice Walker in 2011 schreef aan Nawal el Saadawi
Lees hier het verslag van Astrid Roemer over haar eerdere ontmoeting met Alice Walker in 1990, gepubliceerd in Callaloo 1995
Meer over Nawal el Saadawi bij Uitgeverij In de Knipscheer

«‘Caribisch Enigma’ biedt extra dimensie.» – André Oyen

VoorplatEnigma-75 Over ‘Caribisch Enigma’ van Brede Kristensen op Lezers tippen lezers, 21 januari 2020:
(…) Het Caribisch gebied herbergt enerzijds heel wat naties, waaronder een groot aantal staatkundige eenheden zoals bijvoorbeeld Cuba, maar anderzijds ook zelfstandige delen van het Britse Gemenebest (Barbados), overzeese departementen van Frankrijk (Guadeloupe, Martinique, enzovoort) en kolonies en ex-kolonies van Nederland. Naast de Caribische Creoolse talen zijn ook Engels, Frans, Spaans en Nederlands, afhankelijk van welke plaats, gebruikte talen. (…) ‘Caribisch Enigma’ is een zoektocht, een zwerftocht, door een even fascinerende als verwarrende archipel. Aan de hand van romans en poëzie van Caribische auteurs (en hun ‘geestelijk vaders’) wordt een beeld van de cultuur en het karakter van dit eilandenrijk geschetst, een kleurrijke collage. (…). Deze essaybundel biedt de mogelijkheid om vergelijkend onderzoek te verrichten of de werken van een auteur uit een bepaald decennium nader uit te pluizen. Na de bestaande werken op het gebied van de literatuurgeschiedenis, als ‘Beneden en boven de wind’ (1996) van Wim Rutgers, het driedelige ‘Pa Saka Kara’ (1996) van Aart Broek, ‘Aruba in literair perspectief’ (2014) en ‘Balans: Arubaans Letterkundig Leven’ (2016) van Wim Rutgers, is ‘Caribisch Enigma’ een goede aanvulling die een extra dimensie biedt.
Lees hier het signalement
Meer over Caribisch Enigma’ bij Uitgeverij In de Knipscheer
Meer over Brede Kristensen op bij Uitgeverij In de Knipscheer

‘Ton Beau Capitaine’ van Simone Schwarz-Bart (Guadeloupe) wordt opgevoerd in Suriname.

Opvoering van het literair toneelstuk Ton Beau Capitaine: pièce en un acte et quatre tableaux ( Seuil, 1987), in het Nederlands vertaald met Jouw Mooie Kapitein, in Suriname op donderdag 25 juli, vrijdag 26 juli of zaterdag 27 juli 2013 om 19.30 uur in Theater Unique.

Het Caribisch gebied heeft een rijke vertel- en literaire traditie en kent een groot aantal literaire prijswinnaars, waaronder Nobelprijzen. Veel voorkomende thema’s in de Caribische literatuur zijn het ver van huis wonen en werken van kostwinners en ook hoe mensen en hun families zich ver van hun geliefden handhaven. Dit theaterstuk vertelt van een Haïtiaanse man die als landarbeider op het eiland Guadeloupe werkt om er de kost te verdienen. Hij communiceert met zijn geliefde echtgenote in Haïti via cassettebandjes. De vrouw horen we wel in de opvoering, maar we zien haar niet. Het theaterstuk verscheen voor het eerst officieel in Nederlandse vertaling in 1996 bij Uitgeverij In de Knipscheer onder de titel ‘Je knappe kapitein’.

Lees meer over deze theateropvoering.

Zie hier voor de boekuitgave

Aart Broek – Het zilt van de passaten

AART BROEK
Het zilt van de passaten
Caribische literatuur in de twintigste eeuw
Cariben, Nederlands, Essays
Paperback, 232 blz., € 15,75
ISBN 978-90-6265-463-5
Tweede, geheel herziene en uitgebreide editie 2000

Het zilt van de passaten geeft inzicht in de belangrijkste motieven en thema’s van de Caribische literatuur in de 20ste eeuw. Vooral (of: pas!) in de jaren negentig kreeg deze veeltalige literatuur mondiale erkenning doordat de belangrijkste literaire prijzen, zoals de Nobelprijs en de Prix Goncourt, ten deel vielen aan Caribische schrijvers, resp. Derek Walcott en Patrick Chamoiseau, vertegenwoordigers van het Engelse en Franse taalgebied in de Cariben, waartoe verder – naast de Caribische creoolse talen – ook het Spaans en Nederlands behoren.

Behalve van de genoemde auteurs komt het werk van vele andere belangrijke schrijvers ter sprake: V.S. Naipaul, Jean Rhys, Earl Lovelace, Maryse Condé, Simone Schwarz-Bart, Reinaldo Arenas, Alejo Carpentier, Caryl Phyllips, maar ook van Frank Martinus Arion, Boeli van Leeuwen, Tip Marugg en Anil Ramdas – en dat maakt Het zilt van de passaten tot een bijzonder boek – in samenhang met elkaar en in relatie tot tal van andere culturele en maatschappelijke uitingen als reggae, calypso, rastafarianisme, carnaval, voodoo. Niet eerder werd de Caribische literatuur zo overkoepelend en over de taalgrenzen heen beschouwd.

Simone Schwarz-Bart – Je knappe kapitein. Eenakter

Simone Schwarz-Bart
Je knappe kapitein
Guadeloupe
Vertaling Eveline van Hemert
Nawoord Kathleen Gyssels
Gebonden in stofomslag, 64 blz., € 11,50
ISBN 978-90-6265-426-0
maart 1996
Winkelprijs opgeheven.

Zoals zo veel andere auteurs van de Caribische archipel (Derek Walcott, Maryse Condé) begrijpt Simone Schwarz-Bart (Guadeloupe) dat het theater meer dan de roman in staat het lokale publiek te bereiken. Je knappe kapitein (Ton beau capitaine) richt zich heel duidelijk tot de bevolking van Guadeloupe en die ‘minderheid’ die er in steeds groteren getale haar toevlucht zoekt: de Haïtianen. De zetten helemaal niet als ‘knappe kapitein’ voet aan wal op hun adoptie-eiland, maar eerder als meelijkwekkende drenkelingen, wier overvaart herinnert aan de ‘Middle Passage’ van hun voorvaders.

Zo vergaat het Wilnor die zijn vrouw Marie-Ange verliet voor een baan in Guadeloupe op zoek naar een El Dorado. En dat is ook het idyllische beeld dat hij zijn achtergelaten echtgenote voorspiegelt, uit angst dat zij zich te veel om hem bekommert. In werkelijkheid is hij echter een hongerige miserabele ‘outsider’, alleen goed genoeg om suikerriet te kappen onder de brandende zon.

Zijn schrijnende eenzaamheid en afzondering probeert Wilnor te verdrijven door cassettes te sturen aan Marie-Ange. De cassette blijkt echter al gauw een ontoereikend communicatiemiddel voor de geliefden: de sten alleen volstaat niet om de afstand die heb scheidt, te overbruggen. Wanneer Marie-Ange opbiecht hem bedrogen te hebben, verbergt Wilnor zijn diepe droefheid en ontroostbare wanhoop in zang en dans – en in goedkope rum.

De uitgave van deze prachtige tekst uit 1987 completeert het uiterst kleine, maar bijzondere oeuvre van Simone Schwarz-Bart in Nederlandse vertaling. Zij debuteert in 1968 met de zeer aparte roman Een schotel varkensvlees. Logboek van een Antilliaanse vrouw, die samen met haar man André Schwarz-Bart schreef. In 1972 verschijnt haar met de Prix Fémina bekroonde bestseller Wind en zeil, in 1979 gevolgd door haar grote en grootse roman Horizont.

Meer over Simone Schwarz-Bart

André en Simone Schwarz-Bart – Een schotel varkensvlees

André en Simone Schwarz-Bart
Een schotel varkensvlees
Oorspronkelijke titel La mulâtresse Solitude
Vertaling C.P. Heering Moorman
Guadeloupe
Globepocket 238 blz.,
ISBN 978-90-6265-716-8
Eerste uitgave 1993

«Een menselijk document.» – Utrechts Nieuwsblad

Marie Monde, een oude Antilliaanse negerin, slijt op mensonterende wijze haar laatste levensjaren in een Parijse inrichting. In dit fictieve logboek van haar leven, opgetekend in zeven schoolschriften, hebben de schrijvers haar de macht van het woord gegeven, opdat haar verhaal – en dat tegelijkertijd het lotsverhaal is over het verdriet en het lijden van de eens in slavernij gebrachte Caribische neger – niet verloren zou gaan.

Door de herinneringen van Marie aan het jeugd op Martinique, aan haar moeder met haar minnaar, aan het sterven van haar grootmoeder en zelfs aan haar overgrootmoeder de mulattin Solitude – een verzetsheldin die bij de slavenopstand in 1802 werd vermoord – krijgt dit logboek de allure van een epos.

«De auteurs hebben alleen al een prestatie geleverd door de intensiteit en het respect waarmee zij de oude mens laten spreken. Zij slagen er meesterlijk in om te laten voelen. Hier is sprake van een eigen stijl.» – NRC Handelsblad
Meer over Simone Schwarz-Bart

Aart Broek – Het zilt van de passaten

AART BROEK
Het zilt van de passaten
Paperback, 186 blz, €
ISBN 90-6265-282-4
Eerste druk 1988

In Het zilt van de passaten wordt in een vijftal essays en evenzoveel ‘aanvullende notities’ de veelzijdige, fascinerende en bovenal aangrijpende Caribische literatuur beschreven. Werk van belangijke schrijvers als V.S. Naipaul, Jean Rhys, Earl Lovelace, Roger Mais, Jean Price-Mars, Luis Palés Matos, Maryse Condé, Simone Schwarz-Bart, Tip Marugg, Willem Eligio Kroon wordt inzichtelijk gemaakt door het te plaatsen tegen de sociaal-culturele veranderingen in de Caribische regio in de loop van deze eeuw. Veranderingen die vooral ook van belang zijn voor het begrip van de mondelinge overgeleverde literatuur, in de Cariben nauw verbonden met muziek. In Het zilt van de passaten besteed Aart G. Broek dan ook ruim aandacht aan belangwekkende fenomenen als de reggae en de calypso, tegen de achtergrond van hun respectieve voedingsbodem: het rastafarianisme en het carnaval. De essaybundel gaat bovendien uitgebreid in op de begindagen van de literatuur in één van de Caribische Creoolse talen: het Papiamento.

Een veelvoud aan Caribische literaire teksten wordt ontegenzeglijk gekenmerkt door (zeer) agressieve uithalen naar uiteenlopende vormen van onderdrukking en uitbuiting. De Caribische literatuur wordt echter te kort gedaan wanneer men zich uitsluitend op dergelijke teksten zou concentreren. De Caribische regio heeft eveneens (zeer) gematigde vormen van literair verzet voortgebracht, als ook literatuur die nauwelijks als verzet beschouwd kan worden en zelfs als behoudend.

Niet eerder werd voor een Nederlands lezerspubliek de veeltalige, Caribische literatuur zo breed benaderd en gedetailleerd toegankelijk gemaakt als in Het zilt van de passaten.
Meer over Aart G. Broek

Simone Schwarz-Bart – Wind en zeil

Simone Schwarz-Bart
Wind en zeil
Oorspronkelijke titel Pluie et vent sur Télumé Miracle
Vertaling Edith Klapwijk
Guadeloupe
Paperback 256 blz.,
ISBN 90-6265-240-9
Eerste uitgave 1986

«… En eindelijk begreep ik wat een neger eigenlijk is: zowel wind als zeil, trommelaar en danser tegelijk, een eersteklas beduvelaar die het goede dat op sommige plekken uit de hemel komt vallen met volle manden oogst, het het goede dat niet uit de lucht op hem neerkomt zelf maakt, om tenminste iets te hebben wanneer hij niets heeft.»

In Wind en zeil vertelt Télimée Lougandor het levensverhaal van haar grootmoeder, haar moeder en zichzelf: drie generaties vrouwen die een vrij, ongebonden leven hebben geleid in kleine gemeenschappen op de Franse Antillen. Zij hebben gezinnen gehad, mannen maakten kortere of langere tijd deel uit van hun leven of zijn gesneuveld in de strijd om het bestaan. Soms kenden zij het geluk een gepacht lapje grond te mogen bewerken, soms moesten zij voor de nazaten van de blanke meesters suikerriet kappen of de was doen – steeds hebben deze drie vrouwen hun waardigheid en trots gehandhaafd.

«De personen in dit boek komen zo sterk tot leven, de beeldspraak is zo schitterend… dat elk woord overtuigt.» – John Updike in The New Yorker
Meer over Simone Schwarz-Bart

Simone Schwarz-Bart – Horizont. Roman

Simone Schwarz-Bart
Horizont
Oorspronkelijke titel Ti Jean l’Horizon
Vertaling Hetty Renes
Guadeloupe
Paperback 312 blz.,
ISBN 90-6265-114-3
Eerste uitgave 1983

In de roman Horizont legt Simone Schwarz-Bart verhalen en legendes van haar volk vast, die tot nog toe alleen in de orale overlevering leefden. De gebeurtenissen spelen zich deels af in de hedendaagse werkelijkheid van haar geboortegrond Guadeloupe, deels zijn zij ontleend aan oude Afrikaanse sprookjes – en in beide gevallen worden ze gezien en verwoord op een wijze die totaal verschilt van het blanke wereldbeeld.
Het verhaal – waarvan de schrijfster zelf zegt dat het ‘gelezen kan worden als een avonturenroman, een liefdesverhaal, een sprookje over tovenarij of een science-fictionroman’ – volgt de omzwervingen van een traditionele heldenfiguur van de creoolse volksvertellingen. Zijn ontdekkingsreis voert hem naar Afrika, waar hij de kloof ervaart tussen de vrij gebleven Afrikaanse broeders en de Caribische negers die door de slavernij zijn besmet, naar Europa, waar hij voor het eerst blanken ontmoet die geen meesters zijn maar om hun bestaan moeten vechten zoals iedere gewone zwarte, en naar het Dodenrijk, waar hij de lezer kennis laat maken met het beeld van de dood als een rustpauze tussen verschillende levens.

Met deze culturele speurtocht van haar held, die vervat is in een bijzonder rijk en veelzijdig proza, heeft Simone Schwarz-Bart een geslaagde poging ondernomen tegelijkertijd oude overleveringen van haar volk op schrift te bewaren en een roman te componeren die in de moderne Caribische en Franstalige literatuur een vooraanstaande rol speelt.

«Een van de meest originele en dichterlijke romanverbeeldingen van de laatste jaren in de Franse literatuur… een zwarte Odyssee.» – De Volkskrant
Meer over Simone Schwarz-Bart